Επιβιώνοντας στην Ελλάδα της κρίσης

Με αφορμή την κυκλοφορία του νέου μου βιβλίου, The Dark Art Of Freelancing (Η Σκοτεινή Τέχνη του Επιχειρείν), έχω συμμετάσχει σε πολλά πηγαδάκια με φίλους και συνεργάτες. Το θέμα; Πώς μπορεί ένας επαγγελματίας να επιβιώσει στην Ελλάδα της κρίσης.

Το βιβλίο απευθύνεται σε επιχειρηματίες και ελεύθερους επαγγελματίες οι οποίοι θέλουν να βελτιώσουν τις υπηρεσίες που παρέχουν και να κερδίσουν περισσότερα χρήματα από τη δουλειά τους. Στην εποχή των ισχνών αγελάδων, οποιαδήποτε αναφορά σε χρήματα κάνει “τζιζ”. Αναπόφευκτα, το βιβλίο έγινε σύντομα δημοφιλές στους κύκλους προγραμματιστών, γραφιστών, και λοιπών creative επαγγελματιών.

Το μεγάλο ερώτημα

Ας επανέλθουμε όμως στο ερώτημα: πώς μπορεί ένας επαγγελματίας να επιβιώσει στην Ελλάδα της κρίσης; Μάλιστα, ας το κάνουμε ακόμα πιο ενδιαφέρον: πώς μπορεί ένας επαγγελματίας να έχει αξιοπρεπή έσοδα στην Ελλάδα της κρίσης (και της ακρισίας);

Αυτή τη στιγμή, η κατάσταση στη χώρα και την εθνική οικονομία είναι επιεικώς τραγική. Οι εργαζόμενοι βλέπουν τους μισθούς τους να συρρικνώνονται. Οι επιχειρηματίες βλέπουν τις πωλήσεις των προϊόντων τους να πέφτουν κατακόρυφα. Οι ελεύθεροι επαγγελματίες βλέπουν τα κόστη των υπηρεσιών τους να κάνουν βουτιά στο κενό. Η φορολογία αυξάνεται, η ανεργία σαρώνει το 60% των παραγωγικών ανθρώπων, η γραφειοκρατία ποτέ δεν πεθαίνει, η αγορά κινείται καβάλα σε χελώνα…

Όλα τα σημάδια υποδηλώνουν ένα πράγμα: αν θέλεις να κάνεις μια σοβαρή δουλειά, πρέπει να φύγεις από τη χώρα. Ή όχι;

Τι σημασία έχει;!

Ακούω συχνά ότι η χώρα και τα μυαλά των Ελλήνων χρειάζονται ένα γερό restart, ώστε να συνέλθουν και να ξανακάνουν αυτό που γνωρίζουν καλά: να παράγουν προϊόντα, υπηρεσίες και πολιτισμό.

Στην Ελλάδα βρίσκουμε πάντα κάποιον να ρίξουμε την ευθύνη. Φταίνε οι αριστεροί, φταίνε οι δεξιοί, φταίνε οι Γερμανοί, φταίνε οι εξωγήινοι. Όποιος και αν φταίει, δεν έχει καμία σημασία πλέον. Φταίμε όλοι. Φταίω εγώ, εσύ, ο γείτονάς σου.

Σημασία έχει ότι είμαστε εδώ και θέλουμε να το διορθώσουμε.

Σίγουρα, δεν θα το διορθώσουμε με εκλογές. Όσες εκλογές κι αν κάνουμε, όποιους εθνοσωτήρες και αν εκλέξουμε, όσο εμείς αρνούμαστε να παράγουμε, θα έχουμε τα ίδια (και χειρότερα) αποτελέσματα. Καμία κυβέρνηση δεν θα έρθει να μας δείξει πώς να γίνουμε ανταγωνιστικοί. Καμία κυβέρνηση δεν θα κάνει τους πολίτες παραγωγικούς. Γιατί; Γιατί πάει αντίστροφα!

Οι παραγωγικοί πολίτες φτιάχνουν παραγωγικές κυβερνήσεις.

Αν εμείς αλλάξουμε το διακόπτη στον εγκέφαλό μας, τότε και οι άνθρωποι που θα εκλέγουμε θα είναι σαν εμάς. Αν εμείς αρχίσουμε να φτιάχνουμε προϊόντα και υπηρεσίες που ο υπόλοιπος κόσμος έχει ανάγκη, δεν θα χρειαζόμαστε τον κάθε νάρκισσο υπουργίσκο να παριστάνει τον θεματοφύλακα της εθνικής μας αξιοπρέπειας.

Αυτό όμως είναι και το πιο δύσκολο. Πώς παράγεται ο πλούτος; Πώς μπορούμε να γίνουμε πιο ανταγωνιστικοί;

5 απλοί κανόνες

Ο πλούτος είναι το εισόδημα που προκύπτει από την ανταλλαγή της εργασίας μας με χρήματα. Στην Ελλάδα, αν πουλάς προϊόντα και υπηρεσίες, αντιμετωπίζεις το φθόνο και την οργή των υπολοίπων. Το επιχειρείν είναι σχεδόν ποινικοποιημένο. Αν, επιπλέον, γουστάρεις τη δουλειά που κάνεις, τότε είσαι ένα υποχείριο του καπιταλισμού!

Βγάζοντας για λίγο τις παρωπίδες, εύκολα αναγνωρίζουμε ότι αυτός που γουστάρει τη δουλειά του, είναι πιθανό να την κάνει και καλύτερα. Επομένως:

Κανόνας #1: Αν μια δουλειά δεν σε ικανοποιεί, κάνε κάτι άλλο

Αναφέρομαι κυρίως στους νεαρούς οι οποίοι επιλέγουν το επάγγελμά τους με βάση “την επαγελματική αποκατάσταση”, “την ευκολία να βρουν δουλειά”, “το μεγάλο μισθό”, “τη μόνιμη θέση στο δημόσιο”, κ.ο.κ. Φίλε που συμπληρώνεις το μηχανογραφικό σου: αν αυτό που θα κάνεις για όλη την υπόλοιπη ζωή σου δεν σε εξιτάρει, θα είσαι ένας κακός εργαζόμενος. Θα συμβιβάζεσαι με λίγα λεφτά, θα μισείς τη δουλειά σου και ο ελεύθερος χρόνος σου δεν θα έχει καμία ποιότητα. Ακόμα και στο δημόσιο, οι μόνιμες θέσεις θα αμοίβονται με μισθούς Ουγκάντας. Αντ’ αυτού, διάλεξε έναν τομέα που σου αρέσει και προσπάθησε να γίνεις όσο καλύτερος μπορείς στο αντικείμενό σου. Πάντα υπάρχει δουλειά για τους καλούς επαγγελματίες. Αν είσαι κακός επαγγελματίας, όσα πτυχία κι αν αποκτήσεις δεν θα σε βοηθήσουν σε τίποτα.

Κανόνας #2: Όταν κάνεις κάτι, κάνε το καλά

Από τη στιγμή που επέλεξες να κάνεις κάτι, πρέπει να το κάνεις καλά. Χρειάζεται να το κυνηγάς και να το ψάχνεις. Οι εποχές αλλάζουν με ταχείς ρυθμούς κι εσύ δεν έχεις την πολυτέλεια να μένεις στάσιμος. Αν γουστάρεις το επάγγελμά σου, το κυνήγι της γνώσης θα είναι αυτονόητο και διασκεδαστικό. Αν δεν γουστάρεις το επαγγελμά σου, αυτό το κυνήγι θα το ονομάζουν τα αφεντικά σου “επαγγελματική επιμόρφωση” και θα στο επιβάλουν με το ζόρι. Σε κάθε περίπτωση, όσο ζεις φρόντιζε να μαθαίνεις. Δεν θα γίνεις ποτέ τέλειος, αλλά θα γίνεσαι συνεχώς καλύτερος και πιο ανταγωνιστικός. Οι ανταγωνιστικοί άνθρωποι είναι πιο χρήσιμοι στους εργοδότες ή τους πελάτες τους. Όντας ανταγωνιστικός, ακόμα και αν φύγεις ή χάσεις μια δουλειά, θα είναι απείρως ευκολότερο να βρεις καινούργια. Αντιθέτως, οι μη-παραγωγικοί και οι μη-ανταγωνιστικοί άνθρωποι θα δυσκολευτούν να αντιμετωπίσουν τη σκληρή πραγματικότητα.

Κανόνας #3: Εστίασε στους άλλους, όχι στον εαυτό σου

Η δουλειά σου αποτελεί το βασικό μέσο με το οποίο συνεισφέρεις στην κοινωνία. Η ευθύνη που έχεις είναι τεράστια. Δεν είσαι γρανάζι του συστήματος. Είσαι εργαλείο. Ως εργαλείο, οφείλεις να είσαι χρήσιμος προς το κοινωνικό σύνολο. Ένας γιατρός είναι χρήσιμος επειδή θεραπεύει ανθρώπους μέσω των γνώσεων και εμπειριών του. Ένας προγραμματιστής είναι χρήσιμος επειδή βοηθάει τις επιχειρήσεις να αυξήσουν τα έσοδά τους μέσω του λογισμικού. Βρες ποιο είναι το στοιχείο που διαφοροποιεί τη δουλειά σου και τόνιζέ το στις συνομιλίες σου με τους άλλους ανθρώπους. Μην μιλάς για σένα. Μίλα για τον τρόπο που βοηθάς τους άλλους. Μάλιστα, αυτός είναι ο πιο εύκολος δρόμος για να γίνεις δημοφιλής (ΟΚ, εκτός αν είσαι τραγουδιστής). Πώς μπορείς να λύσεις τα προβλήματα του κόσμου; Με ποια προβλήματα έρχεσαι αντιμέτωπος καθημερινά και τι κάνεις για αυτά;

Κανόνας #4: Παρουσίασε το αποτέλεσμα, όχι τον τρόπο

Όλοι μας έχουμε γαλουχηθεί με την καβαφική Ιθάκη και την υπέρτερη αξία του ταξιδιού σε σχέση με τον προορισμό. Γι’ αυτό το λόγο και ανέφερα ότι η δουλειά (το ταξίδι) πρέπει να κυλάει όμορφα. Ωστόσο, όταν μιλάς με εργοδότες, πελάτες, ή όταν απλά κάνεις κουτσομπολιό, χρειάζεται να εστιάζεις στο αποτέλεσμα της δουλειάς σου (τον προορισμό). Τα αποτελέσματα είναι εκείνα που καθορίζουν την αξία μιας εργασίας. Κανείς δεν ενδιαφέρεται πώς ένας γιατρός κρατάει τη λαβίδα, ή πόσα πράγματα από την εκπαίδευση και την εμπειρία του εφαρμόζει την ώρα του χειρουργείου. Όλοι όμως ενδιαφέρονται να ζήσει ο ασθενής. Το ίδιο ισχύει για κάθε επάγγελμα. Για παράδειγμα, ο πελάτης που έρχεται και μου ζητάει ένα πρόγραμμα λογισμικού δεν ενδιαφέρεται για τον τρόπο που κάνω τη δουλειά μου. Ενδιαφέρεται να βγάλει κέρδη χρησιμοποιώντας το λογισμικό μου.

Κανόνας #5: Μάθε να λες όχι

Στην πραγματική ζωή, κανείς δεν αγάπησε τον yes-man. Εκείνο που γινόμαστε καθορίζεται από τα “όχι” που λέμε. Στην Ελλάδα της κρίσης, είναι δύσκολο να λες “όχι” σε εργασιακά θέματα: Οι επιχειρηματίες πωλούν με σκόντο προκειμένου να βγάλουν το μεροκάματο. Οι ελεύθεροι επαγγελματίες φορτώνονται με τόνους απλήρωτης εργασίας. Οι μισθωτοί χτυπάνε υπερωρίες με το φόβο του βούρδουλα και της απόλυσης. Το εργασιακό περιβάλλον στην Ελλάδα είναι βαριά άρρωστο. Νοσηρό. Ένας επαγγελματίας με συναίσθηση της αξίας του και της αξίας της δουλειάς του, γνωρίζει ότι, για να είναι παραγωγικός, πρέπει να δουλεύει ποιοτικά και να αμοίβεται ανάλογα. Τα ατέλειωτα απλήρωτα ξενύχτια δεν είναι ποιοτική δουλειά. Ναι, όλοι μας θα κάνουμε “more with less”, αλλά αυτό δεν μπορεί να είναι εις βάρος της ψυχικής και σωματικής μας υγείας.

Επίλογος

Τελειώνοντας, λοιπόν:

Όλοι οι εργαζόμενοι και μικρομεσαίοι επιχειρηματίες δεν είμαστε ούτε “απολιτίκ νεοφιλελέ”, ούτε “πιόνια του καπιταλισμού”. Είμαστε άνθρωποι που βάζουν τη δουλειά πάνω από ευτελείς κομματικές σκοπιμότητες. Για εμάς τους geeks, αξία έχει η δημιουργία. Και μας αρέσει να δημιουργούμε χάρη στην εργασία μας. Γουστάρουμε.

Μέσα στον εθνικό παραλογισμό που ζούμε αυτές τις μέρες, το πάθος για δουλειά είναι πολιτική.

Και, για την ακρίβεια, είναι η μοναδική πολιτική που μπορεί να κάνει το restart.

* Ο Βαγγέλης Πτερνέας είναι IT Consultant, Software Geek και συγγραφέας του The Dark Art Of Freelancing.