Overprikkeld ADHD-begrip zorgt voor een junkfood wereldbeeld: tijd voor verandering
Column | De Nieuwsfabriek | Rob Wijnberg| © Sarah Neerhof
Niets is zo’n ADHD-begrip als nieuws: alles moet spectaculair zijn. Er moet snel weer een nieuwe prikkel worden gevonden om de mens te voeden, want stel je voor je zou iets bespreken wat niet ‘pleased’ en je zou al je kijkers verliezen… Je zult maar jezelf zo verliezen en zo aanpassen aan de gebruiker om te zorgen dat niemand bij je weggaat. Zo preekt Rob Wijnberg in de Nieuwsfabriek. Spoiler-alert: je gaat nooit meer hetzelfde kijken naar de al zo machtige media. Is nieuws giftig? “Nieuws is voor het brein, wat suiker is voor het lichaam.”
“Nieuws is de grootste, onopgemerkte verslaving van deze tijd”, is de eerste zin van Rob Wijnberg in de Nieuwsfabriek. Een inkoppertje wel. Wat is nieuws überhaupt? Wie bepaalt nieuws? Hoe kan wat je op Facebook ziet, de oorlog in Oekraïne en een BN’er die vreemdgaat allemaal onder dezelfde term nieuws vallen? Hoofd- en bijzaken onderscheiden, dat is iets waar ik persoonlijk moeite mee heb. Maar blijkbaar ben ik niet de enige.
“Journalistiek is verworden tot een nieuwsfabriek, met de bedoeling om de burger permanent gebiologeerd te houden met spectaculaire, vermakelijke of anderszins aandachttrekkende berichten. Of iets belangrijk is doet er niet toe, als er maar over gepraat wordt.” Deze zin op de cover zet meteen de toon voor het boek. Nieuws draait niet meer om relevantie, maar het is een commercieel systeem geworden “waarin de adverteerder als klant fungeert en de lezer als product”’.
Vergiftigd brein
In een wereld vol met nepnieuws en misinformatie, hoop ik te kunnen bouwen op de professionele journalistiek. Is het niet erg om te beseffen dat mensen juist nieuws kijken om de wereld om hen heen te begrijpen en eigenlijk compleet het tegengestelde bereiken? Het creëert een junkfood-wereldbeeld. Alles wordt versimpeld en in hapklare brokken aangeleverd. Maar in hoeverre kun je journalisten hiervoor verantwoordelijk stellen, wanneer het inzichtgevende nieuws blijkbaar niet prikkelend of spectaculair genoeg is? Ik las laatst een lang artikel en ik had nog geen twee pagina’s gelezen of mijn gedachten begonnen al af te dwalen, op zoek naar prikkels. Nieuws heeft onze spanningsboog, ons brein vergiftigd.
Homo opiens
Geeft nieuws nog de werkelijke wereld neer? “Nieuws is geen verzinsel, maar mist het bredere beeld.” Het gaat beter met de wereld dan ooit, maar waarom voelt dat dan niet zo? “Nieuws moet ons niet cynisch maken over de toekomst en kortzichtig over het verleden.” Er is tegenwoordig genoeg kritiek op alles. Wie heeft er tegenwoordig geen mening over alles? “Homo opiens”, zoals Wijnberg het verwoordt. Maar geef iets ook daadwerkelijk de ruimte om te veranderen. De journalistiek zit nu vast in een positie en kan niet veranderen wanneer de consument niet mee verandert, want onafhankelijke journalistiek bestaat gewoonweg vandaag de dag niet meer. Willen mensen het nieuws nog wel bekijken wanneer het niet de al bestaande beelden bekrachtigt, uitzonderingen biedt of alles verwerkt tot simpele categorieën?
Veranderen kan niet zomaar, het vereist een bepaald draagvlak. Met alleen bekritiseren bereik je niets. Het breed erkennen van de noodzaak is het allerbelangrijkst in het veranderingsmanagement, dit terwijl mensen niet beseffen wat het 24/7 consumeren van nieuws in de media voor gevolgen heeft. Laat nieuws weer écht nieuws worden.