İlk online market olan American Information Exchange yada diğer bir adıyla AMIX , bir bilgi marketi olarak çıkmış , teknoloji filozofu ve tarihe yön verme bakımından çoğu insana ilham olmuş olan Phil Salin tarafından kurulmuştur. Ana fikirlerinden birisi olarak insanların erişemediği bilgilere erişmek amacıyla her türlü bilgiyi satabilecekleri bir platform olan AMIX , içinde kayak yapanlar için bilinmesi gereken bilgilerden tutun bilim, sanat yada gündelik işlerden oluşan bilgi alım satımının yapıldığı bir online marketti.
İlhamını Hayek’in “Kendiliğinden Düzen” kavramından alan Salin, şirketin sonraki yıllarında başarısızlığa uğramıştır. Başarısızlığının nedeni olarak temeline ineceğimiz ve farklı olasılıkları inceleyeceğimiz bu yazımızda, sorunun Hayekin fikrinden mi yoksa uygulamadaki hatadan mı olup olmadığına bir bakacağız. Temelinde kaynaklanan bir anlam kavrayışının dinamiğinin tutmaması mı yoksa sınıra dayanma ve günümüz teknoloji gelişiminin fikirlere olan karşıtlığının bir sonucu olarak temelinde bir hata olup olmadığına yöneleceğiz.
Salin’in Hayekin düşüncelerinin elektronik dünyaya adapte etmesinde bazı trajikomik absürtlükler ortaya çıkar. Bunların ilki Hayekin bilginin tek bir noktadan küme halinde elde edilemeyeceğini söylemesidir. Bilginin erişiminin zor olması piyasayı hem yaratan hemde onu devam ettiren bir özelliktir. Lakin AMİX sistemi, bilginin çoğunu kendisinden dışarı veren bir sistem. Belkide AMIX, bir bilgi marketleri zincirinin ilk halkası olmayı amaçlamaktaydı.
Fiziksel dünyadaki bilgi ile dijital dünyadaki bilgi farklıdır. Aynı bilgiyi dijitale yüklüyorum demek ve geri çekilip onu sadece bir depolama sistemi olarak kullanmak birçok özelliğinde değişimi göz ardı etmek olur. Fiziksel dünyadaki bilgi dijitale yüklendiğinde temel-altyapı/uzay alanında bir değişime uğrar. Temel altyapıdaki değişim o bilginin kalıcılığına ve özüne nüfus eder. Dijital/Siber Uzay daki bir bilgi sonsuzdur. Gönderdiğiniz herhangi bir dosya siz onu göndermiş olsanızda sizdede aynısı bulunmaktadır. Ve bu sonsuzca çoğaltılabilir. Bu anlamda AMIX sonsuz olarak bulunması gereken bir bilgiyi nasıl sınırlayabilirdi ? Bunu yapabilmesi için bulunduğu alanı toptan değiştirmesi gerekirdi. Yada o alana en başından girmemesi gerekirdi.
Salinin düşüncesinin bir diğer trajikliğide potansiyel olarak gerçekleşebilecek adımların Hayek ve Avusturya Ekonomisi planlamaları ile değilde Keynesçi bir ekonomiyle gerçekleşiyor olduğudur. Bu eleştiri gününün şartlarının yetersizliği sebebiyle çok fazla anlam içermiyor olabilir ama yinede bir devam niteliği olarak ilham vericidir. Hem devlet otoritesinin kaynaklara erişiminin yüksek ve otoriter olması bir yana dijital bir para yerine kâğıt paranın kullanılacağı bir sistemde var olması bekleniyordu.
Slogan olarak Bilgi güçtür. İdrak edilmesi beklenir çağ içinde. Bilgi çağındayız diye tekrar edilir. Bilgi ise paraya dönüşür. Bilginin paraya dönüşümü çok hızlı gerçekleşmiş gibidir. Çağın uygulanış girişimi aradaki bağıntıyı görmezden gelmemize yol açıyor. Aradaki bağıntı tam olarak nasıl gerçekleşmiştir. Bilgiye para dediğimiz anda temel ihtiyaçlarımızdan ayrı düşmüş gibi oluruz. Temel güdümüz pazara düşer. Bilginin transferi ile bilginin insanın doğuşsal gelen düşünsel bir bileşimi olarak kendinde bulunması arasındaki fark ayrımı yapılmalıdır. Bilginin toplumsal mübadele ile ortaya çıkma mefhumu ile evrimsel süreç olarak insan gelişimi arasındaki fark ayırt edilemez ise aradaki anlaşmazlık ani esnemelere sebep açacaktır.
Bilginin evriminin ve uygulama alanının kendiliğinden düzen ile dallanıp budaklanması sonucu burada oluşan sorunun Hayek’in teorilerinin yanlışlığı mı , eksikliği mi yoksa farklı bir teknolojik alanın sınırları içine girince terimlerin çöküp yeni tanımlar yapılıp yapılmaması gerektiği sorulmalı.
İlk olarak çıkarılan gözlem sonucu, İdeoloji ve Fiziksel/Dijital dünyanın sınırları arasındaki uyuşmazlık olarak beliriyor.
