Kararlarımız Ne Kadar Bizim Kontrolümüzde? .II.

2.Otorite Önyargısı

Stanley Milgram 1963 yılında yayımladığı İtaatin Davranışsal İncelenmesi (Behavioral Study of Obedience) adlı çalışmasında öncelikle Hitlerin emri ile milyonlarca kişinin gaz odaları inşa ettiğini, ölüm kampları oluşturdukları hatta günlük öldürme kotalarına uyduklarını ve yine aynı verimlilikle silah ve diğer endüstrinin de üretim yaptığını söyler. (Kaynak: https://www.demenzemedicinagenerale.net/pdf/MilgramOriginalWork.pdf). Bunun nedeni nedir? Bir anda herkes katile nasıl dönüştü?

Otorite önyargısı nedir?

Otorite önyargısı, yetkililer veya uzmanlar tarafından yapılan açıklamalara ve alınan kararlara daha fazla doğruluk ve gerçeklik atfetme eğilimidir. Bu önyargı, profesyonel ortamlardan kişisel ilişkilere kadar hayatın birçok alanını etkileyebilir.

Otorite önyargısının özellikleri

Sorgusuz itaat: Bireyler, bilgiyi eleştirel bir şekilde değerlendirmeden bir otorite figürünün direktiflerini takip edebilir.

Güven: yetkili kaynaklardan gelen bilginin daha güvenilir olduğuna inanma eğilimi.

Eleştirmeme/Sorgulamama: otorite figürlerinden gelen ifadeleri sorgulamadan veya geçerliliklerine meydan okumadan kabul etme eğilimi.

Otorite önyargısı karar verme süreci

Otorite önyargısı, algıları, tutumları ve seçimleri şekillendirerek karar alma süreçlerini önemli ölçüde etkiler. İnce bir şekilde işleyebilir ve insanlar her zaman kendilerini etkilediğinin farkında değildir.

İnsanlar bir otorite figürü tarafından onaylanan bilgilerle karşılaştıklarında, bunları doğru olarak kabul etme ve kararlarını buna dayandırma olasılıkları daha yüksektir. Bu önyargı, insanların kişisel ve profesyonel yaşamlarında yaptıkları seçimleri etkileyerek sorgusuz sualsiz itaate yol açabilir.

Bireyler, otorite figürleri tarafından verilen kararları kapsamlı bir değerlendirme yapmadan kabul edebilirler. Alternatif bakış açılarını göz ardı edebilirler, bu da körü körüne itaate ve yanlış değerlendirilmiş seçimlere yol açabilir.

Bireyler, bir otorite figürünün direktiflerini takip ederken daha yüksek derecede riskten kaçınma eğilimi gösterebilirler. Bu durum finansal karar alma süreçlerini ve kurumsal stratejileri etkileyebilir.

Örnekler

Çalışanlar, geçerli endişeleri olsa bile bir yöneticinin kararına itiraz etmekten çekinir.

Ekip üyeleri, alternatif çözümleri eleştirel bir şekilde değerlendirmeden, algılanan bir uzmanın görüşlerine uyarlar.

Hastalar, bir teşhisi sorgulamadan veya ikinci bir görüş almadan, yalnızca bir sağlık uzmanının otoritesine güvenerek tıbbi tavsiyelere uymaktadır.

Doktorlar, daha kıdemli meslektaşlarının görüşlerine itiraz etmekten çekinmekte, bu da teşhis ve tedavi planlarının doğruluğunu etkilemektedir.

Tüketiciler, ilgili uzmanlığa sahip olmasalar bile ünlüler ve influencer’lar gibi otorite figürleri tarafından onaylanan ürünlere güvenmeye ve satın almaya daha meyillidir. Pazarlamacılar, ürün veya hizmetlerine güvenilirlik kazandırmak için otorite figürlerini stratejik olarak kullanırlar.

Vatandaşlar, otorite figürleri tarafından ortaya atılan girişimleri kapsamlı bir analiz yapmadan desteklemektedir.

Otorite önyargısı, bir adayın önceki işvereninin itibarına veya statüsüne dayalı olarak işe alım sürecindeki kararları etkileyebilir.Benzer şekilde, yöneticiler prestijli okullardan gelenler gibi otorite konumundaki kişiler tarafından desteklenen veya tavsiye edilen adaylar daha olumlu değerlendirilebilir. Bu durum, daha az bilinen kuruluşlardan ve üniversitelerden gelen nitelikli adayların göz ardı edilmesine neden olabilir.

Otorite önyargısından nasıl kaçınılır?

Eleştirel düşünün!

Otorite figürlerinden gelse bile bilgiyi sorgulayın!

Profesyonel ve kişisel ortamlarda açık diyalog ve yapıcı muhalefeti teşvik edin!

Bakış açılarını çeşitlendirin! Tek fikir mutlu insan ama sonuçları iyi olmuyor.

Farklı geçmişlere ve deneyimlere sahip bireylere danışın!

Farklı bakış açılarına ve fikirlere değer veren ve bunları kutlayan bir kültürü benimseyin.

Herkesin fikirlerini ifade etme yetkisine sahip olduğunu hissettiği bir ortamı teşvik edin.

Otoriteye meydan okumanın büyüme için bir fırsat olarak görüldüğü sürekli öğrenme kültürünü teşvik edin.

Kanıta dayalı karar vermeyi teşvik edin.

Bireyin otoritesi yerine ampirik kanıtlara dayalı seçimler yaparak rasyonel karar vermeyi geliştirin.

Son söz; otorite önyargısı toplumsal ve bireysel düzeyde önemli etkileri olan bir önyargıdır. Bu önyargının farkında olmak ve onu yönetmek, daha bilinçli ve sorumlu kararlar alınmasına yardımcı olabilir.