Dataizm: Verinin Yükselişi ve İnsanlığın Geleceği

Büyük veri, günümüz dünyasında her alanda giderek daha fazla önem kazanan bir kavram. Her gün milyarlarca insan, internet üzerinden veri üretiyor, paylaşıyor ve tüketiyor. Bu veriler, algoritmalar tarafından işleniyor, analiz ediliyor ve değerlendiriliyor. Peki bu veri akışı ne anlama geliyor? Veri, sadece bir araç mı yoksa bir amaç mı? Veriye dayalı bir toplum ve kültür nasıl olur? Bu sorulara cevap arayan bir zihniyet veya felsefe olarak dataizm’i tanıyalım.

Dataizm Nedir?

Dataizm, büyük verinin ortaya çıkan öneminin yarattığı zihniyet veya felsefe olarak tanımlanabilir. Dataizm, ilk kez 2013 yılında The New York Times’da David Brooks tarafından kullanılmıştır. Brooks, artan karmaşıklık karşısında verinin bize bilişsel yanlılıklardan kurtulma ve davranış kalıplarını fark etme imkanı sağladığını savunmuştur.

Dataizm, daha sonra tarihçi Yuval Noah Harari tarafından genişletilmiş ve Homo Deus: Yarının Kısa Bir Tarihi adlı kitabında ortaya çıkan bir ideoloji veya hatta yeni bir din biçimi olarak tanımlanmıştır. Harari’ye göre dataizm, evrenin veri akışlarından oluştuğunu ve herhangi bir olgunun veya varlığın değerinin veri işlemeye katkısına göre belirlendiğini ilan eder. Dataizm, insan türünü tek bir veri işleme sistemi olarak yorumlar ve bireysel insanların bu sistemin yongaları olarak hizmet ettiğini savunur. Dataizm, insanların hayatlarının en önemli kararlarını algoritmaların vermesine izin verecekleri noktaya doğru ilerlediğini öngörür.

Dataizm’in Avantajları ve Dezavantajları

Dataizm’in savunucuları, bu zihniyetin bize pek çok avantaj sağlayacağını iddia ederler.

Örneğin;

• Dataizm, bize daha iyi kararlar almak için gerekli bilgiyi sunar. Veriye dayalı kararlar, sezgiye veya duyguya dayalı kararlardan daha güvenilir ve doğrudur.
• Dataizm, bize daha iyi anlamak için gerekli araçları verir. Veri analizi, dünyadaki karmaşık olayları ve ilişkileri açığa çıkarmamızı sağlar. Veri görselleştirme, veriyi daha kolay algılamamızı ve paylaşmamızı mümkün kılar.
• Dataizm, bize daha iyi gelişmek için gerekli fırsatları sunar. Veri bilimi, yeni keşifler yapmamızı ve sorunlara çözümler bulmamızı teşvik eder. Veri ekonomisi, yeni iş modelleri ve gelir kaynakları yaratır. Veri eğitimi, yeni beceriler öğrenmemizi ve kendimizi geliştirmemizi destekler.

Dataizm’in eleştirmenleri ise bu zihniyetin bize pek çok dezavantaj getireceğini ileri sürerler.

Örneğin;

• Dataizm, bizi insanlıktan uzaklaştırır. Veriyi her şeyin merkezine koyarak duygu, değer ve anlam gibi insani unsurları göz ardı eder. Veriyi bir amaç haline getirerek hayatımızın anlamını yitirmemize neden olur.
• Dataizm, bizi özgürlüğümüzden mahrum eder. Veriyi her şeye hakim kılarak bireysel tercih ve iradeye saygı duymaz. Veriyi bir otorite haline getirerek hayatımızın kontrolünü elimizden alır.
• Dataizm, bizi güvenliğimizden yoksun bırakır. Veriyi her yerde paylaşarak gizlilik ve mahremiyet haklarımızı ihlal eder. Veriyi her şekilde kullanarak etik ve yasal sınırları aşar.

Dataizm’in Geleceği

Dataizm’in geleceği hakkında kesin bir şey söylemek zor olsa da bazı olası senaryolar şöyle olabilir:

• Dataizm’in yaygınlaşması: Bu senaryoda dataizm, dünyadaki hakim ideoloji veya din haline gelir. İnsanlar veriyi en yüce değer olarak kabul eder ve hayatlarını verinin akışına göre düzenlerler. Algoritmalar insanların yerine karar alır ve yönetir.
• Dataizm’in reddedilmesi: Bu senaryoda dataizm, dünyadaki marjinal bir akım olarak kalır. İnsanlar veriyi sadece bir araç olarak görür ve hayatlarını kendi değerlerine göre yaşarlar. Algoritmalar insanların yardımcısı olur ve danışır.
• Dataizm’in dönüşümü: Bu senaryoda dataizm, dünyadaki diğer ideoloji veya dinlerle uyumlu hale gelir. İnsanlar veriyi hem bir araç hem de bir amaç olarak kullanır ve hayatlarını denge içinde sürdürürler. Algoritmalar insanların ortağı olur ve işbirliği yapar.

Dataizm ve Türkiye

Dataizm, dünyada olduğu gibi Türkiye’de de ilgi çeken bir konudur. Türkiye, büyük veri üretimi ve kullanımı açısından önemli bir potansiyele sahiptir. Türkiye’de internet kullanıcı sayısı 2020 yılında 69 milyonu aşmıştır. [13] Türkiye’de e-ticaret hacmi 2020 yılında 256 milyar TL’ye ulaşmıştır. [14] Türkiye’de dijital dönüşüm projeleri kapsamında kamu ve özel sektörde veri odaklı çözümler geliştirilmektedir. [15]

Dataizm’in Türkiye için fırsatlar ve tehditler yarattığını söyleyebiliriz. Dataizm’in fırsatları arasında şunlar sayılabilir:

• Dataizm, Türkiye’nin ekonomik ve sosyal kalkınmasına katkı sağlayabilir. Veriye dayalı karar alma ve yönetim, verimlilik ve rekabet gücünü artırabilir. Veri analizi ve görselleştirme, bilgi ve farkındalık yaratabilir. Veri bilimi ve ekonomisi, inovasyon ve istihdam yaratabilir.
• Dataizm, Türkiye’nin kültürel ve sanatsal gelişimine katkı sağlayabilir. Veriye dayalı yaratıcılık ve ifade, estetik ve anlam yaratabilir. Veriye dayalı eğitim ve öğrenme, beceri ve gelişim yaratabilir. Veriye dayalı iletişim ve paylaşım, etkileşim ve işbirliği yaratabilir.

Dataizm’in tehditleri arasında ise şunlar sayılabilir:

• Dataizm, Türkiye’nin insan hakları ve demokrasisine zarar verebilir. Verinin kötüye kullanılması, gizlilik ve mahremiyet ihlallerine yol açabilir. Verinin manipülasyonu, etik ve yasal sorunlara yol açabilir. Verinin baskısı, özgürlük ve irade kaybına yol açabilir.
• Dataizm, Türkiye’nin kültürel ve sanatsal çeşitliliğine zarar verebilir. Verinin tekelleşmesi, eşitsizlik ve adaletsizliğe yol açabilir. Verinin standartlaşması, monotonluk ve sıkıcılığa yol açabilir. Verinin yozlaşması, değer ve anlam kaybına yol açabilir.

Dataizm ve Siz

Dataizm, sadece bir akademik veya teorik konu değildir. Dataizm, hayatımızın her alanında bizi etkileyen bir gerçekliktir. Dataizm, bize yeni fırsatlar ve sorumluluklar sunar. Dataizm, bize yeni sorular ve seçimler sunar. Dataizm, bize yeni bir bakış açısı ve yaşam tarzı sunar.

Peki dataizm ile nasıl başa çıkabiliriz? Dataizm ile nasıl uyum sağlayabiliriz? Dataizm ile nasıl yararlı bir ilişki kurabiliriz? Bu soruların cevabı kişiden kişiye değişebilir ama bazı genel öneriler şöyle olabilir:

• Dataizmi tanıyın: Dataizmin ne olduğunu, neyi amaçladığını, neyi sunduğunu ve neyi istediğini öğrenin. Dataizmin avantajlarını ve dezavantajlarını bilin. Dataizmin fırsatlarını ve tehditlerini bilin. Dataizmin geleceğini ve etkilerini bilin.
• Dataizmi eleştirin: Dataizmin her şeyi bildiğini veya doğru yaptığını varsaymayın. Dataizmin sınırlarını ve eksikliklerini sorgulayın. Dataizmin yanlışlarını ve zararlarını göz ardı etmeyin. Dataizmin alternatiflerini ve seçeneklerini araştırın.
• Dataizmi dengeleyin: Dataizmin her şeye hakim olduğunu veya tek seçenek olduğunu kabul etmeyin. Dataizmin karşısında veya yanında durun. Dataizmi kendi değerlerinizle ve duygularınızla uyumlu hale getirin. Dataizmi kendi hayatınızda ve toplumda geliştirmek için kullanın.

Dataizmi akıl ile duygu arasında bir denge kurarak hem kendimizi hem de toplumu geliştirmek için kullanmak mümkün olabilir. Bunun için dataizmin sunduğu veriye dayalı bilgi ve araçları, kendi değerlerimiz ve duygularımız ile uyumlu bir şekilde değerlendirmemiz ve uygulamamız gerekir. Dataizmi sadece bir araç olarak görüp, amaç olarak kendi anlam ve mutluluğumuzu aramalıyız. Dataizmi sadece bir otorite olarak değil, bir ortak olarak kabul edip, kararlarımızda kendi özgürlük ve irademizi korumalıyız. Dataizmi sadece bir kaynak olarak değil, bir sorumluluk olarak algılayıp, veriyi etik ve yasal kurallara uygun şekilde kullanmalıyız.

Dataizm’in etkileri nelerdir?

Dataizm’in etkileri, hem olumlu hem de olumsuz olarak değerlendirilebilir. Dataizm’in etkileri arasında şunlar sayılabilir:

• Dataizm, insanlığın bilgi ve anlayış seviyesini artırabilir. Dataizm, veriye dayalı bilim ve teknoloji sayesinde insanlığın evreni ve kendisini daha iyi tanımasını ve anlamasını sağlayabilir. Dataizm, veriye dayalı eğitim ve öğrenme sayesinde insanlığın beceri ve gelişimini destekleyebilir.
• Dataizm, insanlığın refah ve mutluluk seviyesini yükseltebilir. Dataizm, veriye dayalı sağlık ve tıp sayesinde insanlığın hastalık ve ölümle mücadelesini kolaylaştırabilir. Dataizm, veriye dayalı ekonomi ve ticaret sayesinde insanlığın zenginlik ve refahını artırabilir.
• Dataizm, insanlığın kültür ve sanat seviyesini geliştirebilir. Dataizm, veriye dayalı yaratıcılık ve ifade sayesinde insanlığın estetik ve anlam yaratmasını mümkün kılabilir. Dataizm, veriye dayalı iletişim ve paylaşım sayesinde insanlığın etkileşim ve işbirliği yaratmasını teşvik edebilir.

Ancak dataizm’in etkileri sadece olumlu değildir. Dataizm’in olumsuz etkileri arasında şunlar da sayılabilir:

• Dataizm, insanlığın insanlık değerlerini kaybetmesine yol açabilir. Dataizm, veriyi her şeyin merkezine koyarak duygu, değer ve anlam gibi insani unsurları göz ardı edebilir. Dataizm, veriyi bir amaç haline getirerek hayatın anlamını yitirmesine neden olabilir.
• Dataizm, insanlığın özgürlük ve irade haklarını ihlal edebilir. Dataizm, veriyi her şeye hakim kılarak bireysel tercih ve iradeye saygı duymayabilir. Dataizm, veriyi bir otorite haline getirerek hayatın kontrolünü elimizden alabilir.
• Dataizm, insanlığın güvenlik ve mahremiyet haklarını zedeleyebilir. Dataizm, veriyi her yerde paylaşarak gizlilik ve mahremiyet ihlallerine yol açabilir. Dataizm, veriyi her şekilde kullanarak etik ve yasal sorunlara yol açabilir.