Venüs’ün Doğuşu Tablosu Bize Neler Söylüyor?
İtalyan ressam Alessandro di Mariano di Vanni Filipepi ya da daha yaygın bilinen adıyla Sandro Botticelli, 1485'te Venüs’ün Doğuşu’nu tuval üzerine tempera tekniği ile resmetmiştir.
Lorenzo de Medici’nin siparişiyle yapılan bu resimde, Roma mitolojisindeki aşk ve güzellik tanrıçası Venüs, dev bir deniz kabuğunun üzerinde resmedilmiştir.
Venüs, MÖ 2. yüzyıldan itibaren Yunan mitolojisindeki Aphrodite ile özdeşleştirilmiştir.
Hesiod’un Theogonia adlı eserine göre, Kronos babası Uranos’u devirirken cinsel organını bir orakla kesmiş, kesik organ denize düşerken oluşan köpüklerden (Yunanca aphros “köpük”) Aphrodite doğmuştur. (Babasız doğan İsa’ya karşı annesiz doğan Venüs.)
Ronald Lightbown’a göre resmin sol tarafında rüzgar tanrısı Zephyr ve ona sarılmış şekilde havada duran esinti tanrıçası Aura vardır. İkisinin ortak çabasıyla Venüs kıyıya doğru sürüklenmiş ve saçları izleyene göre sağ tarafa doğru uçuşmuştur.
Resmin sağ tarafında ise yine Lightbown’a göre, Yunan mitolojisindeki mevsim tanrıçalarından biri olan bahar tanrıçası bulunmaktadır. Havada uçuşan ve giysilerde desen olarak bulunan çiçekler de bu fikri pekiştirmektedir. Bahar tanrıçası, Venüs kıyıya ulaşır ulaşmaz üzerini örtmek için bir giysiyle beklemektedir.
Primavera by Botticelli
Venüs’ün üstünde yer aldığı deniz kabuğu vulvayı temsil etmektedir. Charles R. Mack’e göre deniz, bakire Meryem’in sevginin nihai sembolü olan Mesih’i doğurması gibi, Venüs’ü ortaya çıkarır.
Merkezi odak noktası olarak bir kadının çıplak olmasının, post-klasik Batı resminde eşi görülmemiştir. Sanat tarihçisi Charles Dempsey, Botticelli’nin Venüsü çizerken Medici koleksiyonunda bulunan Venüs heykelinden ilham aldığını öne sürmektedir. Bu heykel mütevazı Venüs olarak bilinmektedir. Çünkü Venüs’ün elleri, göğsünü ve kasığını kapatacak şekilde düzenlenmiştir.
David Hemsoll’a göre figürlerin, özellikle de Venüs’ün postürünün mantığa aykırı olması ve gölgelerin olmayışı ile boyut duygusunun yadsınması, resmin geçekçi bir tasvir olmaktansa hayal dünyasını yansıtmasından kaynaklanmaktadır.
Güzelliğe ilişkin bu tabloya, bir de Neoplatonik bir bakış açısıyla bakalım. Platon olgunluk döneminin ilk evresinde, Şölen’de, ruhunda yaratma gücü taşıyan kişi ile güzelin kendisi arasında bir ilgi kurar. Ruhunda yaratma gücü taşıyanın ereği, güzel ile kucaklaşmak, güzelde doğurmaktır. Güzel, burada bedenden başlayarak basamak basamak ruh ve erdem güzelliğine ulaşıp oradan öz güzelliğe erişmektir.
Şölen’de güzelliği kavrama yolu olarak Eros öne sürülmüştür. Güzelliğin ne olduğuna götürecek soru, yani ti esti to kalon (güzellik nedir) sorusu, zorunlu olarak Eros’tan başlar çünkü güzellik, Eros’un yardımıyla kavranabilir. Şu halde ilkin “Eros nedir?” sorusu sorulmalıdır. Eros, güzel olanda yaratmaya ulaşabilme isteği, aynı zamanda ölümsüzlüğe karşı duyulan derin varoluşsal istekle aynı şeydir. Tanrıların ölümsüz olmalarına karşılık insanda sadece ölümsüzlüğe karşı duyulan bir arzu vardır. İnsanı ölümsüzlüğe götüren ise Eros’tur.
Botticelli, etkisinde kaldığı Neoplatonik akım doğrultusunda belki de izleyene Venüs’ün fiziki güzelliğinden yola çıkarak ilahi bir güzelliği düşündürmek istemiş olabilir. Veya yine felsefi bir yorumla Venüs’ün güzelliği canlandırdığını, güzellik de hakikat olduğuna göre eserin hakikatin dünyaya girişinin alegorisi olduğunu da öne sürebiliriz.
1488'de Yunan mülteci Demetrios Chalkokondyles tarafından Floransa’da yayımlanan Homeric Hymns’den biri olan bu şiirin Venüs’ün Doğuşu tablosuna benzerliği ile yazımıza son verelim…
Of august gold-wreathed and beautiful
Aphrodite I shall sing to whose domain
belong the battlements of all sea-loved
Cyprus where, blown by the moist breath
of Zephyros, she was carried over the
waves of the resounding sea on soft foam
The gold-filleted Horae happily welcomed
her and clothed her with heavenly raimentKaynakça
https://www.uffizi.it/en/artworks/birth-of-venus
Botticelli Life and Work By Ronald Lightbown
Picasso érotique By Jean Clair
https://www.uffizi.it/en/artworks/medici-venus
Tunalı, İ. (2011). Grek Estetik’i. Remzi Kitapevi.
Botticelli’s Mythologies: A Study in the Neoplatonic Symbolism of His Circle By Ernst Hans Gombrich
Botticelli’s Venus: Antique Allusions and Medicean Propaganda By Charles R. Mack
