Avalanche, Cosmos ve Polkadot Karşılaştırması

Genel Bakış

Cosmos

Cosmos, her biri Tendermint gibi klasik BFT (Bizans Hata Toleransı) mutabakat algoritmaları tarafından desteklenen, birçok bağımsız blokzincirden oluşan çoklu bir ağdır. Ekipler, Cosmos’un Yazılım Geliştirme Kit’i (SDK) sayesinde “Bölge” (Zone) denilen özel uygulama blokzincirlerini kolaylıkla oluşturabilirler. Bu Bölgeler de farklı bölgeleri birbiri ile irtibatlandırmak için özel olarak tasarlanmış Merkezlere (Hub) bağlanır.

Cosmos’un vizyonu, Blokzincirlerarası İletişim Protokolü (IBC) aracılığıyla birlikte çalışabilen binlerce Bölge’ye ve Merkez’e sahip olmaktır. Cosmos, Ethereum ve Bitcoin gibi başka ekosistemlerle etkileşime girmek için özel olarak tasarlanmış Bölgeler olan sabit alanlar aracılığıyla diğer sistemlere de bağlanabilir. Cosmos, her Bölge ve Merkez kendi doğrulama setine sahip olduğundan ayrıca Sharding kullanmamaktadır.

Polkadot

Polkadot, birden fazla özel blokzinciri tek bir birleşik ağa bağlayan çoklu blokzincir protokolüdür. Aktarım — Röle zinciri (Relay Chain) adı verilen merkezi bir zincire bağlı olarak paralel çalışan blokzincirlerden (parachains) oluşan parçalı — sharding — altyapısı ile ölçeklenebilirlik sağlar. Ekipler, alt katman (substrate) geliştirme modülü sayesinde talep ettikleri uygulamalara göre özelleştirilmiş paralel blokzincirleri kolaylıkla oluşturabilirler.

Röle zinciri, bağlı yan zincirlerin durum geçişlerini doğrular, ve tüm ekosistem için ortak bir durum sağlar. Eğer röle zincirinin herhangi bir nedenden dolayı önceki duruma dönmesi gerekiyorsa, tüm paralel zincirler de geri dönecektir. Bu, tüm sistemin geçerliliğinin devam etmesini ve hiçbir parçanın bozulmamasını sağlar. Paylaşılan ortak durum aynı zamanda , Röle Zincirine ait doğrulama setlerinin yan zincirler için gerekli güven varsayımları olarak kullanılmasını da sağlar. Paralel zincirler arasındaki birlikte çalışabilirlik Çapraz Zincir Mesaj Geçişi (XCMP) protokolü sayesinde gerçekleşir. Bu her biri Ethereum ve Bitcoin gibi farklı ekosistemlerle etkileşim kurmak üzere köprü vazifesi görmek için özel olarak tasarlanmış zincirlerin diğer sistemlerle bağlanmasını da mümkün hale getirmektedir. Amaçlanan, 100 yan zincirin Röle zincirine bağlanabilmesidir.

Avalanche

Avalanche, devrim niteliğindeki Avalanche mutabakat protokolü sayesinde, benzersiz gayrimerkezi yapısıyla güvenli, dağıtık ve, yasal düzenlemeler ile uyumlu binlerce ağın birlikte çalışabilir çoklu bir ağ yapısı oluşturmak üzere bir araya geldiği çok sayıda blokzincir platformlarından oluşan bir platformdur.

Avalanche, herkesin; EVM ve WASM gibi birden fazla sanal makineyi destekleyen ve Solidity gibi az kullanılan, anlaşılamayan programlama dillerinden ziyade Go gibi popüler dillerde (ileride yenilerinin de dahil olacağı) özel blokzincir uygulamalarını oluşturmasına izin verir. Bu sanal makine, alt ağ (subnet) adı verilen özel bir blokzincirde konuşlandırılabilir; bu ağ, yasal düzenlemelere uyumu sağlamak üzere geliştirilen karmaşık kural setlerinin bulunduğu bir dizi blokzincirin durum mutabakatını sağlamak için birlikte çalışan dinamik doğrulama setlerini içerir.

Finansal piyasalar hedeflenerek oluşturulan Avalanche, yaratılacak dijital akıllı varlıkların mevzuata uyumlu olacak şekilde alım/satımının yapılmasını sağlayacak karmaşık kural setleri ile doğal bir ortam sunar. Birlikte çalışabilirlik, hem bir alt ağın içindeki blokzincirlerin arasında, hem de alt ağların birbirleri arasında etkin olabilmektedir. Cosmos ve Polkadot gibi Avalanche da, Ethereum ve Bitcoin gibi başka bir ekosistemle etkileşime girmek için yapılan özel sanal makineler ve köprüler aracılığıyla diğer sistemlere bağlanabilir.

Cosmos, Polkadot ve Avalanche karşılaştırması

Sıkça sorulan bir soru; Cosmos, Polkadot ve Avalanche’in nasıl karşılaştırıldığıdır. Benzerlikler olsa da, birçok farklılık da vardır. Bu makale ile kapsamlı bir derinlemesine analiz değil, önemli olduğunu düşündüğüm bazı kriterlere dayanan bir genel bakış açısı sunmak amaçlanmıştır. Daha derinlemesine bir bakış için, yukarıdaki projelerin makalelerini okumanızı ve kendi sonuçlarınıza varmanızı tavsiye ederim. Bunun, herhangi bir platformun diğerleri için yokedici / yıkıcı bir durum olmadığını da özellikle vurgulamak isterim. Hepsini yönetecek tek bir platform asla olmayacak ve maalesef bu konuda topluluklardaki gruplaşmalar ekosisteme de zarar vermektedir. Blokzincir teknolojisi birçok sektörde tamamen devrim yaratacak, ve bugün bildiğimiz dünya üzerinde derin bir etkiye sahip olacak. Blokzincir’in temelindeki kısıtlar ve bu üç platformun da ele almayı hedeflediği, Ethereum’un sürüncemeli durumundan dolayı kabullenmenin halen spekülasyon ve alım/satım ile sınırlı olduğu yeni bir alan burası.

Hızlı bir özet isteyenler makalenin altındaki tabloyu inceleyebilirler.

Ölçeklenebilirlik

Cosmos

Cosmos’taki her Bölge ve Merkez, mutabakattaki tıkanıklık bant genişliğinden kaynaklanıyor olmakla birlikte saniyede yaklaşık 1000 işlem kapasitesine sahip. Cosmos, Blokzincirlerarası İletişim Protokolü (IBC) aracılığıyla birbirine bağlı binlerce Bölge ve Merkez’i barındırmayı hedefliyor. Oluşturulabilecek Bölge / Merkez sayısında herhangi bir sınırlama bulunmuyor.

Polkadot

Polkadot’taki paralel blokzincirler de saniyede yaklaşık 1500 işlem kapasitesine sahiptir. Röle zincirine bağlı paralel zincir hatlarından bir kısmı, parathread denilen daha düşük işlemli bir zincir havuzuna atanır, her bir paralel zincirin performansı, daha düşük performans gösteren küçük işlem parçalarına bölünür ve işlemler bir sonraki röle zincirine dahil olabilmek için blok başına bir açık artırmada kendi aralarında rekabet eder. Paralel zincirlerin sayısı, röle zincirindeki doğrulayıcıların sayısı ile sınırlı olup 100 zincire ulaşılması hedeflenmektedir.

Avalanche

Avalanche, alt ağ (subnet) başına saniyede yaklaşık 4500 işlem yapabilir, bunu da sadece 2 CPU çekirdeği ve 4 GB bellek gibi mütevazı bir donanım gereksiniminin sağlayacağı maksimum gayrimerkezilik ve 2.000'den fazla düğümden (node) oluşan bir doğrulayıcı boyutuyla sağlar. Performans CPU’ya bağlıdır ve daha yüksek performans gerekiyorsa, bir alt ağda saniyede 10.000 adedin üzerine işlem elde edebilmek için daha çok sayıda minimum gereksinimlere sahip özel alt ağlar oluşturulabilir. Avalanche, birlikte çalışabilen binlerce alt ağa (her birinde birden fazla sanal makine / blokzincir bulunan) sahip olmayı amaçlamaktadır. Oluşturulabilecek alt ağların sayısında herhangi bir sınırlama yoktur.

Sonuç

Her üç platform da Bitcoin ve Ethereum 1.0'a göre çok daha üstün performans sunuyor.

Avalanche, saniyede gerçekleştirdiği daha yüksek işlem adedi, oluşturulabilecek alt ağ / blokzincir sayısında sınır olmaması, mutabakatın ağdaki milyonlarca doğrulayıcının iştirak edebilecek potansiyelde ölçeklenebilecek olması göz önüne alındığında aldığı puan: ✅✅✅.

Polkadot, saniyede Cosmos’tan daha fazla işlem gerçekleştirebileceğini iddia ediyor, ancak paralel zincir kapasitesi yaklaşık 100 adet ile sınırlı, oysa Cosmos ile oluşturulabilecek Merkezlerin / Bölgelerin sayısında herhangi bir sınır bulunmuyor. Cosmos, yaklaşık 200'lük oldukça sınırlı bir doğrulayıcı boyutu ile performans gösterebilirken Polkadot ise röle zincirinde 1000 doğrulayıcıya kadar ulaşmayı hedefliyor. (her paralel blokzincire az sayıda doğrulayıcı atanmış olsa bile). Böylece Cosmos ve Polkadot’un puanları ✅✅

Gayrimerkezilik

Cosmos

Tendermint mutabakat mekanizması, performans etkilenmeden en fazla 200 doğrulayıcı ile sınırlıdır. Cosmos Merkez Ağı (Cosmos Hub) isimli bir merkez ağ olmasına rağmen, ağdaki birçok Merkez’den biridir ve oluşturulabilecek Bölge / Merkez sayısında herhangi bir sınır yoktur.

Polkadot

Polkadot röle zincirindeki 1000 doğrulayıcı, minimum 14 adet olmak üzere paralel zincirleri doğrulayan küçük gruplara bölünmüştür. Röle zinciri, tüm paralel zincirler buraya bağlandığından ve zincir sayısı doğrulayıcı sayısına bağlı olarak sınırlı kaldığından (100 zincire ulaşmayı hedefliyorlar) merkezi bir arıza noktasıdır. Ağda sınırlı sayıda zincir kapasitesi bulunduğundan, 24 ay süre ile Röle zincirine bağlı bir paralel zincir tahsisini elde edebilmek için önemli miktarda DOT satın alarak açık artırmayı kazanmış olmak gerekiyor. Bu da sadece elinde yeteri kadar fon bulunanların bir paralel zincirin devamlılığını garanti altına alabilecekleri anlamına geliyor. Bununla birlikte, paralel zincir olarak yerini sabitleyemeyenler için Parathread denilen daha düşük performanslı zincirler alternatif teşkil edebilmektedir.

Avalanche

Avalanche mutabakat taraması, tekrarlanan alt örnekleme yoluyla mutabakata katılan on binlerce, hatta potansiyel olarak milyonlarca doğrulayıcıya kadar ölçeklenebilir. Doğrulayıcılar ne kadar fazlaysa, yük aralarında bölüneceği için ağ da o kadar hızlı olur. Bir düğüm çalıştırmak isteyen herkes için oldukça standart bir donanım yeterli olmaktadır ve oluşturulabilecek alt ağların / sanal makinelerin sayısında herhangi bir sınırlama yoktur.

Sonuç

Avalanche, tümü aynı anda mutabakata katılan milyonlarca doğrulayıcıya ölçeklenebilen devrim niteliğindeki mutabakat protokollerini kullanarak benzersiz bir gayrimerkezilik sunar. Oluşturulabilecek alt ağların ve sanal makinelerin sayısında herhangi bir sınır yoktur ve herkes düşük bir maliyetle bunları oluşturulabilir. Bu nedenle puanı: ✅✅✅Cosmos, 200 doğrulayıcı ile sınırlıdır, ancak herkesin kolaylıkla oluşturabileceği bölge / merkez sayısında bir sınırlama yoktur. Puanı da : ✅✅. Polkadot, röle zincirinde 1000 doğrulayıcıyı barındırmayı hedeflemektedir (her ne kadar bunlar paralel zincirlerin her biri arasında bölünmüş olsa da), ancak paralel zincirlerin sayısı sınırlı kalmakta ve az sayıda kapasite bulunduğundan zincirin devamlılığını sağlamak birçoğu için maliyetli olabilmektedir. Diğer yandan röle zinciri sonuçta tek bir arıza noktasıdır. Merkezi olduğunu veya diğerlerinden daha gayrimerkezi olduğunu iddia etmese de, üçü arasında kıyaslandığında aldığı puan : ✅

Gecikme Süresi

Cosmos

Cosmos’ta kullanılan Tendermint mutabakatı 6 saniye içinde kesinliğe ulaşır. Cosmos, birbirine bağlanmış birçok Bölge ve Merkezden oluşur. 2 bölge arasındaki iletişim, yol boyunca birçok merkezden geçebilir, bu nedenle şu makalede açıklandığı gibi alınan yola bağlı olarak gecikme süresinde payı olabilir. Geriye alma riski nedeniyle süreyi uzatarak beklemek zorunda değildir.

Polkadot

Polkadot’un sağladığı Hibrit mutabakat protokolünün içinde, BABE adı verilen bir blok üretim protokolü ile, GRANDPA adlı, birçok olası çatal arasından bir zincir üzerine karar veren, bunu da basit formatta bir çatallanma seçim kuralı izleyerek yapan bir finalite yazılımı bulunur. Her bloğa oy vermek yerine, zincirler üzerinde anlaşmalara varır. Eğer doğrulayıcıların 2 / 3'ü, belirli bir bloğu içeren bir zinciri onaylarsa, o bloğa giden tüm blokların finalitesi anında, bir kerede tamamlanır.

Finalite sonrasında geçersiz bir blok tespit edilirse, röle zincirinin bu durumda tüm diğer paralel zincirlerle beraber tersine çevrilmesi gerekecektir. Bu, harici blokzincirlere bağlanırken özellikle önemlidir, çünkü bunlar röle zinciri ile aynı durumu paylaşmazlar ve bu nedenle terse çevrilemezler. Finalite pahasına, süre ne kadar uzun olursa, ağ o kadar güvenlidir, çünkü ek kontrollerin gerçekleştirilmesi ve raporlanması için zaman gereklidir. Paralel zincirler arasında 60 saniye içinde kesinliğe ulaşılır, ancak Ethereum gibi harici ekosistemlerin durumları paralel zincirler gibi geri alınamaz ve bu nedenle finalitenin çok daha uzun olması gerekir (Whitepaper’da bu süre 60 dakika önerilmiştir) ve bu makalede daha ayrıntılı bir şekilde bu konu tartışılmıştır.

Avalanche

Avalanche’da mutabakat, çoğu zaman 1 saniyenin altında, tamamen değişmez ve geri döndürülemez bir şekilde 3 saniye içinde kesinliğe ulaşır. Ağlar, başka noktalardan geçmek zorunda kalmadan doğrudan birbirlerine bağlanabilir ve herhangi bir sanal makine, harici alt ağlarla konuşabildiği gibi aynı alt ağ içindeki başka bir sanal makineyle de konuşabilir. Geriye alma riski nedeniyle süreyi uzatarak beklemek zorunda değildir.

Sonuç

Performansın ölçümü için saniyede gerçekleşen işlem adedi önemli bir metriktir, ancak her ne kadar finans açısından olmasa da, en az işlem/saniye kadar önemli bir diğer kriter de gecikmedir. Performans, herhangi bir zamanda işleyebileceği veri miktarını ölçerken, gecikme, bir eylemi gerçekleştirmek için gereken süre miktarıdır. Bir işlemin tamamlanması 60 saniye sürdüğünde saniyede VISA’DAN daha fazla işlem yapabileceğinizi söylemek anlamsızdır. Düşük gecikme süresi aynı zamanda genel kullanılabilirliği ve müşteri memnuniyetini de büyük ölçüde artırır, çünkü günümüzde artık herkes kart ödemelerinin, online ödemelerinin anında gerçekleşmesini ister. Avalanche bu konuda en iyi sonuçlara ulaşarak ✅✅✅ puan alıyor, Cosmos 6 saniyelik finalite ile ikinci sırada yer alırken puanı ✅✅ oluyor. Polkadot ise 60 saniyelik finalite ile (harici blokzincirler için 60 dakikaya kadar çıkabilir) ✅ puan alıyor.

Paylaşımlı Güvenlik

Cosmos

Cosmos’taki her Bölge ve Merkez kendi doğrulayıcı setine ve farklı güven varsayımlarına sahiptir. Cosmos şu anda henüz piyasaya sürmediği, bir Merkez’in, kendisine bağlı Bölgelerin durumunu ücret karşılığı doğrulayabileceği bir paylaşımlı güvenlik modeli üzerinde çalışıyor. Kullanılabilir hale geldiğinde paylaşımlı güvenlik artık zorunlu değil, opsiyonel olabilecek.

Polkadot

Paylaşımlı Güvenlik, Aktarma Zinciri ve bağlı diğer paralel zincirler arasında Paylaşımlı Durum altyapısı kullanan Polkadot için zorunludur. Röle Zincirinin herhangi bir nedenle tersine çevrilmesi gerekiyorsa, tüm yan zincirler de tersine çevrilecektir. Her yan zincir aynı güven varsayımlarını yapar, bu sayede röle zinciri durum geçişini doğrular, ve aralarındaki birlikte çalışabilirliği sorunsuz bir şekilde sağlar. Bu yararlardan faydalanabilmek için, DOT satın alıp boşta bulunan yan zincir kapasitelerinden biri için bir açık artırma kazanmak gerekiyor.

Bununla birlikte, paralel zincirler güvenlikleri için yalnızca röle zincirine güvenemezler, aynı zamanda sansür direnci için önlemler uygulamaları, ve burada da tartışıldığı üzere her zincir için Proof of Work (PoW) — İş İspatı / Proof of Stake (PoS) — Pay İspatı kullanmaları gerekecektir, bu nedenle yan zincirler sadece röle zincirinin güvenliğine itibar etmez, aynı zamanda PoW ve PoS kullanan sybil direnç mekanizmalarının da zincirlerin üzerinde uygulanmasını sağlamaları gerekir.

Avalanche

Avalanche’deki her bir alt ağ, yasal düzenlemelere uyumu sağlayacak şekilde karmaşık kural setlerinin üzerinde yapılandırılabildiği birçok blokzincirin durumlarının mutabakatını tamamlamak için birlikte çalışan dinamik bir doğrulayıcı setinden oluşur. Dolayısıyla, her Bölgenin/Merkezin kendi doğrulayıcılarına sahip olduğu Cosmos’tan farklı olarak, Avalanche’ta bir alt ağ, tek bir doğrulayıcı setiyle bir veya çok sayıda sanal makineyi / blokzinciri doğrulayabilir. Paylaşımlı güvenlik isteğe bağlıdır.

Sonuç

Polkadot’ta paylaşımlı güvenlik zorunludur ve altyapısında önemli bir tasarım kararıdır. Röle zinciri, tüm bağlı zincirlerin durum geçişini doğrular ve bu nedenle ✅✅✅ puan alır. Avalanche’deki alt ağlar, tek veya birden çok sanal makinenin durumunu doğrulayabilir. Her alt ağın kendi token’ı olabilir ve karmaşık kural setlerinin yasal düzenlemelere uyumu karşılayacak şekilde yapılandırılabildiği bir doğrulayıcı setini paylaşır. Puanı : ✅ ✅. Cosmos’taki her Bölge ve Merkez’in kendi doğrulayıcı seti / token’ı vardır, ancak Merkez’in kendisine bağlı Bölgelerin durum geçişini doğrulaması için yapılan araştırmalar halen devam etmekte, ve henüz erken bir aşamada olduğundan şimdilik : ✅.

Mevcut Kullanım

Cosmos

2017 Nisan’da ICO’su düzenlenen Cosmos projesi 2016 yılında başladı. Şu anda Cosmos’un Yazılım Geliştirme Kiti’ni (SDK) kullanarak geliştirilmekte olan yaklaşık 50 proje bulunuyor. Tam listeye buradan bakabilir, Cosmos SDK için filtreleyebilirsiniz. Projelerin tümünün Cosmos’un geliştirme kiti’ni ve iletişim protokolünü kullandığını söylemek doğru olmayacaktır, Binance Chain gibi bir kısmı geliştirme kiti’nin bazı parçaları üzerinden çatallanmaya giderek Tendermint mutabakatından faydalanmakta olup gelecekte network’e bağlanacaklarını belirtmişlerdir.

Polkadot

Polkadot projesi 2016 yılında başlamış, Ekim 2017'de de ICO’sunu düzenlemiştir. Şu anda alt katman (substrate) üzerine inşa edilen yaklaşık 76 proje bulunuyor. Tam listeyi buradan Substrat bazlı (Substrate Based) filtreleme yaparak görebilirsiniz. Cosmos’ta olduğu gibi, alt katman kullanılarak inşa edilen tüm projelerin tümü Polkadot’a bağlı olmayıp yazının hazırlandığı tarih itibariyle yan zincirler veya parathread dediğimiz daha az işlem geçen zincirlerin hiçbiri Kusama diye tabir edilen ağda canlı veya testte uygulanmamaktadır.

Avalanche

Diğerlerine kıyasla Avalanche, 2018 yılında Ava Labs ile çalışmalarına çok daha yakın bir zamanda başladı. Avalanche, ICO’sunu Temmuz 2020'de düzenledi. Henüz çok kısa zamandan beri geliştirilmekte olduğundan Avalanche üzerinde inşa edilen proje sayısı yaklaşık 14 gibi az bir sayıda. Bununla birlikte, platformun özelleştirilebilirliği nedeniyle, birçok sanal makine bir alt ağ içinde kullanılabilmekte, ve bu da projelerin taşınabilmesi için süreçleri inanılmaz derecede kolay bir hale getirmektedir. Örnek olarak, bayt uyumluluğunu sağlayan Ethereum Sanal Makinesi’nin platforma kurulması ile Metamask, Truffle vb. gibi diğer tüm araçlar da çalışabilecek, böylece uygulamalar performans, gayrimerkezilik ve düşük gas ücretlerinden faydalanabilecek. Gelecekte Cosmos ve Alt katman (Substrate) sanal makineleri bile Avalanche üzerinde uygulanabilir.

Sonuç

3 projenin tamamı (aslında bir bütün olarak blokzincir ekosistemi) için henüz erken olsa da, şu anda uzun süreden beri geliştirme çalışmaları devam ettiğinden Cosmos ve Polkadot üzerinde geliştirildiği teyit edilen proje sayısı daha fazla. Her ne kadar Cosmos şu anda daha az projeye sahip olsa da, herhangi bir paralel zincir içermeyen Polkadot ile karşılaştırıldığında en azından hayata geçirilmiş Bölgeler olduğu görülüyor. Bölgeleri ve Merkez’leri birbirine bağlayacak olan Blokzincirler arası iletişim protokolünün (IBC) 2021 ikinci çeyrekte devreye girmesi planlandığından her iki projenin de puanı: ✅✅✅. Avalanche, çok daha kısa bir süreden beri geliştirme aşamasında olmasına rağmen, alt ağlar, sanal makineler, varlıklar, NFT’ler (non fungible tokens — tekil token’lar), izinli ve izinsiz blokzincirler, aynı alt ağ içinde çapraz zincir atomik swaplar, sözleşmeler ve Ethereum’a köprü vb oluşturabilme yeteneği ile en başından itibaren etkileyici bir özellik seti ile piyasaya sürülmektedir. Uygulamalar diğer platformlardan kolayca aktarılabilir ve Metamask/Truffle vb. gibi mevcut tüm araçlar platforma uygulanabilir, ve bu arada sunulan performanstan, merkeziyetsizlikten ve düşük gas ücretlerinden faydalanılabilir. Şu anda, sadece karşılaştırmalı projelerin sayısına bağlı olarak aldığı puan: ✅.

Kurumsal Adaptasyon

Cosmos

Cosmos, birbirine bağlanabilen izinli ve izinsiz bölgelere, blokzincirin üzerinde kimin doğrulama yapacağını yönetme yetkisini verir. İzinsiz bölgeler için, her bölge / merkez kendi token’ına sahip olabilir ve kimin doğrulayacağını yönetebilir.

Polkadot

Polkadot’ta durum geçişi, röle zincirinden rastgele seçilerek atanmış küçük bir doğrulayıcı grubu tarafından, yan zincirlerden herhangi birinde geçersiz bir işlemin tespit edilmesi halinde, tüm zincirler için durumun tersine çevrilmesi olasılığını da barındırarak gerçekleştirilir. Bu, doğrulama yapan kişiler üzerinde yasal düzenlemelerden dolayı tam kontrole ihtiyaç duyan şirketler için bir sorun oluşturabilir. Diğer yandan, paralel zincir kapasitesinin sınırlı sayıda olması nedeniyle, şirketler bu zincirlerden birine sahip olabilmek için fiyat oynaklığı yüksek olan varlıklardan (DOT) yine yüksek miktarda alım yaparak kilitlemek zorunda kalacak, açık artırmalarda daha yüksek fiyat teklifi verenlere geçilme ihtimali olacak ve zincirlerini artık doğrulatamamaya başlayacak, diğer yandan alternatif olarak parathread diye adlandırılan düşük kapasiteli zincirlerin de uygulamalarının çalışması için garantili performans gereksinimlerini sağlamadığını görecekler.

Avalanche

Avalanche bünyesinde, izinli ve izinsiz alt ağların oluşturulmasına ve karmaşık kural setlerinin yasal düzenlemelere uyum sağlayacak şekilde kurgulanmasına olanak tanır. Mesela, belirli yasal düzenleyicilerden veya belirli bir lisansa sahip olup SEC vb. tarafından denetlenen kişilerin zorunlu doğrulayıcı olduğu özel bir alt ağ oluşturulabilir. Alt ağlar ayrıca on binlerce doğrulayıcıya, hatta tamamının mutabakata katılabildiği potansiyel olarak milyonlarca düğüme ölçeklenebilir, böylece her şirket küçük bir miktara bile mecbur kalmadan sadece kendi düğümünü çalıştırabilir. Şirketler, büyük miktarlarda volatil varlık satın almak yerine alt ağların ve blokzincirlerin oluşturulabilmesi için daha sonradan yakılmak üzere AVAX üzerinden bir ücret öderler.

Sonuç

Avalanche, özel izinli blokzincirlerin yanı sıra, blokzinciri kimin doğrulayacağına dair kontrol ve yönetim yetkisinin şirketin elinde tutabildiği, ve aynı zamanda yasal düzenlemelere uyumu sağlayacak karmaşık kural setlerinin de kullanılabileceği izinsiz blokzincirlerin oluşturulmasında ve çalıştırılmasında özelleştirebilirlik sağlar. Bu nedenle puanı: ✅✅✅. Cosmos da izinli ve ve izinsiz Bölgeleri / Merkezleri çalıştırabilir, ve şirketler blokzinciri kimin doğruladığı konusunda tam yönetim ve kontrole sahip olabilmektedir. Puanı : ✅✅. Polkadot, rakipler tarafından daha iyi fiyat teklifi verilerek dışarıda kalma olasılığına rağmen çok fazla miktarda volatilitesi yüksek varlık kilitlemeyi gerektirmektedir. Aynı şekilde garantili performans gerekmesi durumunda uygulamayı başka yere taşınmak zorunda kalırsa çalıştıramama riskini de içerir. Röle zinciri, durum geçişini doğrular ve başka bir zincir üzerinde geçersiz bir blok algılanırsa tüm yan zincirleri de tersine çevirebilir. Bu nedenle aldığı puan: ✅.

Birlikte Çalışabilirlik

Cosmos

Cosmos, IBC protokolü aracılığıyla Merkezleri ve Bölgeleri birbirine bağlayacak. Cosmos ekosisteminin dışındaki blokzincirlere bağlanmak için, ya bağlı blokzincirin IBC’yi uygulamak için kodların çatallanmasını, veya Ethereum vb. gibi köprü kurmaya çalıştığı belirli bir blokzincirle çalışmak için özel bir “Peg Bölgesi” (sabitlenmiş bölge) oluşturulmasını gerektirecektir. Her Bölge ve Merkez farklı güven düzeylerine sahiptir ve 2 bölge arasındaki bağlantı, hangi yoldan geçtiğine bağlı olarak farklı güvenlik seviyelerine sahip olabilir (bu makalede daha fazla açıklanmıştır). Kesinlik — finalite süresi 6 saniye gibi düşük bir süredir, ancak bölgelerin arasındaki atlamaların sayısına bağlı olarak, bu önemli ölçüde artabilir.

Polkadot

Polkadot için “paylaşılan durum”; her bir yan zincirin bağlı olduğu röle zinciri doğrulayan güven varsayımlarını paylaştığı ve bir blokzincirin tersine çevrilmesi gerekirse, hepsinin tersine çevrilmesi gerektiği anlamına geliyor. Paralel zincirler arasındaki birlikte çalışabilirlik Çapraz Zincir Mesaj Geçişi (XCMP) protokolü aracılığıyla sağlanıyor. Bunun dışında Ethereum ve Bitcoin gibi başka ekosistemlerle etkileşim kurmak için köprü vazifesi görmek üzere özel olarak tasarlanmış paralel zincir veya parathreadlerle de diğer sistemlere bağlanmak ayrıca mümkün. Paralel zincirler arasındaki kesinlik süresi yaklaşık 60 saniye, ancak harici blokzincirlere bağlanmak için daha uzun süre gerekiyor. (teknik incelemede öngörülen ilk süre 60 dakika). Böylece, iki dış ekosistemi Polkadot aracılığıyla birbirine bağlamanın cazibesini sınırlıyor. Polkadot’ta ayrıca yan zincir kapasitelerinin sayısı sınırlı, bu da köprülenebilecek blokzincirlerin miktarını sınırlıyor. Parathreads denilen düşük işlem hacimli zincirler daha düşük performanslı köprüler için kullanılabilir, ancak bu da kapasiteyi değil, sadece blokzincirlerin hızını artırabilecektir.

Avalanche

Bir alt ağ, birden çok sanal makineyi / blokzinciri doğrulayabilir ve bir alt ağdaki tüm blokzincirler, aynı güven varsayımlarını / doğrulama setlerini paylaşarak zincirler arası birlikte çalışabilirliği sağlar. Avalanche sadece aynı alt ağ içindeki blokzincirlerin değil, binlerce olması hedeflenen alt ağlar arasında da birlikte çalışabilirliği mümkün hale getiriyor. Her alt ağın farklı bir güven düzeyi olabilir, ancak ana ağ (primary network) tüm doğrulayıcılardan oluştuğu için bu, gerekirse bir güven kaynağı olarak da kullanılabilir. Avalanche birçok sanal makineyi desteklediğinden, bağlı sanal makine çalıştırılarak diğer ekosistemlere köprüler oluşturulabilecek. Mesela mainnet’ten kısa bir süre sonra EVM’yi (Ethereum sanal makinası) kullanan bir Ethereum köprüsü oluşturulacak. Kesinlik süresi, 3 saniyeden çok daha hızlıdır (çoğu 1 saniyenin altında gerçekleşir), terse çevrilme riski yoktur, bu nedenle harici blokzincirlere bağlantı için daha cazip bir ortam sunar.

Sonuç

Her 3 sistem de kendi ekosistemleri içinde birlikte çalışabilirliği gerçekleştirebilir, varlıkları ve verileri aktarabilir, ve harici blokzincirlere bağlanmak için köprüler kullanabilir. Cosmos, Bölgeleri ve Merkezleri arasında farklı güven seviyelerine sahiptir ve hangi yoldan geçtiğine ve ek gecikme süresine bağlı olarak sorunlar yaratabilir. Polkadot, tüm bağlı zincirler için aynı güven varsayımlarını sağlar, ancak uzun bir finalite süresi ve sınırlı sayıda zincir kapasitesine sahiptir. Avalanche, bir alt ağ içindeki tüm blokzincirler ve alt ağlar arasındaki farklı güven seviyeleri için aynı güven varsayımlarını sağlar. Bununla birlikte, ana ağ, tüm doğrulayıcılardan oluştuğundan bu ağ güven için kullanılabilir. Avalanche ayrıca, oluşturulabilecek blokzincir / alt ağ / köprü sayısında herhangi bir sınırlama olmaksızın çok daha hızlı bir finalite süresine sahiptir. Genel olarak, her üç blokzincir de kendi ekosistemleri içinde mükemmel bir şekilde birlikte çalışabilirlik sağlar. Her birinin puanı : ✅✅.

Token Ekonomisi

Cosmos

ATOM, Cosmos Merkez Ağı’nın token’ıdır. Bu token’ın tüm Cosmos ekosisteminde kullanıldığına dair yaygın kanı yanlıştır, Cosmos’ta her biri kendi token’ına sahip birçok Merkez vardır. Cosmos Merkez Ağı bunlardan sadece biridir. IBC henüz kullanıma açılmadığı ve diğer Bölge ve Merkezler ile bir bağlantısı olmadığı için ATOM’un şu anda kullanım alanı çok azdır. IBC piyasaya sürüldüğünde, Bölgeler yine de farklı bir Merkez’e bağlanmayı tercih edebilir, ve yine ATOM kullanılmayabilir. ATOM sabit arz ile sınırlı bir token değildir. Arz, Stake edilen yüzdeye bağlı olarak yıllık % 10 civarında bir enflasyonla sürekli olarak artacaktır. Yazının hazırlandığı tarih itibariyle ATOM’un piyasa değeri 1,1 Milyar USD, dolaşımdaki token adedi ise 238 milyon adettir. Pay oranlarında enflasyondan kaynaklı düşüşü dengelemek için stake etme yoluyla ödüller kazanılabilir. Delege edenler, doğrulayıcının yanlış davranması durumunda ceza alabilir ve ATOM’larının bir kısmını kaybedebilir.

Polkadot

Polkadot’un token’ının adı DOT olup röle zincirinin güvenliğini sağlamak için kullanılır. Her paralel zincir, bir açık artırmayı kazanarak bir seferde 24 ay süre ile mevcut kapasitelerden birini elinde tutabilmek için yeterli miktarda DOT edinmiş olmalıdır. Parathreadler’de ise sabit kayıt ücreti vardır. Bunlar haliyle, bir zincir kapasitesinden uzun süreli yer edinme maliyetinden çok daha düşüktür. Parathread’ler, işlemlerinin bir sonraki röle zincir bloğunda yer alabilmesi için, blok başına açılan açık artırmalarda birbirleri ile rekabet ederler. DOT da ATOM gibi sabit arz ile sınırlı bir token değildir. Arz miktarı, stake edilen yüzdeye bağlı olarak yıllık % 10 civarında bir enflasyonla sürekli olarak artacaktır. Yazının hazırlandığı tarih itibariyle DOT’un piyasa değeri 3.4 Milyar USD, dolaşımdaki arz ise 920 Milyon adettir. Delege edenler, doğrulayıcının yanlış davranması durumunda ceza alabilir ve DOT’larının bir kısmını (ciddi saldırı durumlarında potansiyel olarak DOT’larının tamamını) kaybedebilir.

Avalanche

AVAX, Avalanche’deki ana ağın (Primary Network) token’ıdır. Alt ağlardaki her bir doğrulayıcı aynı zamanda ana ağı da doğrulamak zorundadır. Bunun için de elinde minimum 2000 AVAX bulundurması gerekmektedir. Diğer mutabakat mekanizmalarının aksine doğrulayıcı sayısında herhangi bir sınırlama yoktur, bu durumda on binlerce hatta potansiyel olarak milyonlarca doğrulayıcıya kadar ulaşılabilir. Her doğrulayıcı ana ağı da doğruladığından, bu diğer ekosistemlere bağlanmanın yanısıra alt ağlar arasındaki birlikte çalışabilirlik için de bir güven kaynağı olarak kabul edilebilir, böylelikle AVAX bazındaki transfer ücretlerinin miktarını artırabilir. Avalanche’da cezai şart yoktur, bu nedenle bir doğrulayıcı seçerken AVAX’inizi kaybetme riski de bulunmamaktadır. Bunun yerine doğrulayıcı yanlış davranırsa stake etme yoluyla kazanılan ödüller kesilebilir. Avalanche’da doğrudan ceza olmadığı için, teknik olarak birisinin aynı anda hem token stake etmesi, hem de anlık kredi (flash loan) için token dağıtması mümkün olabilmektedir. Bu da teknik olarak stake edilen token’ların geri iadesi değişmez kaidesi ile mümkün olmaktadır. Dolayısıyla staking dışında da stake edilen tokenler üzerinden kar elde edilebilmektedir.

Ayrıca, Avalanche mutabakat protokolü ile Ethereum ekosistemindeki uygulamalardan faydalanan; Ethereum’un dost bir çatallanması veya “kaşık”ı olan Athereum için de ayrı bir alt ağ olacaktır. Bu ağın token’ı ATH, ETH sahiplerinin yanı sıra potansiyel AVAX sahiplerine de airdrop ile dağıtılacaktır. Bu diğer blokzincirler için de uygulanabilecektir.

Tüm 3 blokzincirin tamamında da ana ağdayer alan tüm işlemlerin ücretleri ile, alt ağ ve blokzincir oluşturmak için gerekli abonelik ücretleri AVAX üzerinden ödenir ve daha sonra yakılarak deflasyonist bir etki yaratılır. AVAX diğerleri gibi her yıl bileşik bir oranda sürekli artan sınırsız bir arz yerine, nadirlik yaratan, 720 milyon adet ile sınırlı arzda bir token’dır.

Başlangıçta Mainnet’te basılmış 360 token olacak ve 1 ila 10 yıl arasındaki hakediş süreleri ile tokenler her çeyrekte kademeli olarak açılacak. Dolaşımdaki arz, her çeyrekte kademeli olarak serbest bırakılan tokenlerle 24,5 milyon AVAX olup AVAX’ın mevcut piyasa değeri 86 Milyon USD’dir.

Sonuç

Avalanche AVAX’ının sabit sınırlı arzı olması, deflasyonist baskı yaratması, çok fazla kullanım alanı sunması, airdrop potansiyeli ve düşük piyasa değeri ile aldığı puan ✅✅✅. Polkadot’un DOT’u, paralel zincir kapasitelerinden yer satın alabilmek için yapılan açık artırmalarda kullanılmak üzere oldukça güçlü bir kullanım alanı yaratıyor, ancak deflasyonist mekanizmaları ve sabit sınırlı arzının olmaması, ve halihazırda 3,4 Milyar USD’lik piyasa değeri nedeniyle puanı ✅✅. Cosmos’un ATOM token’ı yalnızca Cosmos Merkez ağında kullanılabilmektedir. Oysa Cosmos ekosisteminde çok sayıda merkez olabilecektir. Bu nedenle kullanım alanı çok azdır. (IBC piyasaya sürüldüğünde, Binance’ın yaptığının aksine, Cosmos Merkez ağı insanların bağlanmak istediği bir merkez haline gelirse o zaman bu olumlu etki yapabilir.) Arz miktarında sabit bir sınır bulunmamakta olup piyasa değeri 1,1 Milyar USD’dir. Bu nedenle puanı: ✅.

Üçü de mükemmel projeler ve benzerliklerin yanı sıra birçok farklılığa da sahip. Sadece tekrarlamak gerekirse, bu makalenin kapsamlı bir derinlemesine yazı olması amaçlanmamıştır, bunun yerine önemli olduğunu düşündüğüm bazı kriterlere dayalı genel bir bakış koyması amaçlanmıştır. Daha derinlemesine bir bakış için, yukarıda projelerin her biri için makaleleri okumanızı ve kendi sonuçlarınıza varmanızı tavsiye ederim, sizin için önem arz eden farklı kriterler olabilir ve bunları farklı şekilde puanlayabilirsiniz. Ancak hepsine hükmedecek tek bir platform olmayacak, bazı kullanım durumları bir platformda diğerine göre daha uygun olacak ve bu, sıfır toplamlı bir oyun değil. Blokzincir, sektörlerde ve internetin kendisinde tamamen devrim yaratacak. Çığır açan teknolojiyi araştıran ve sunan ne kadar çok proje olursa o kadar iyi, her biri birbirinden öğreniyor ve bu hedefe daha önce ulaşmaya çalışıyor. Şu anki mevcut durum, değer ve benimseme açısından vaad ettiklerine kıyasla henüz küçücük bir nokta, ve gelişmesini izlemek heyecan verici olacak.

Notlar :

• Yukarıdaki yazı, SEQ tarafından kaleme alınan, Medium ve Reddit’te İngilizce yayınlanan makalenin Türkçe çevirisidir.
• Projelere ilişkin detaylı okumalar yapmak isteyebilecekler için makalede paylaşılan kaynaklar:

Avalanche, a Revolutionary Consensus Engine and Platform. A Game Changer for Blockchain

Avalanche Consensus, The Biggest Breakthrough since Nakamoto

Cosmos — An Early In-Depth Analysis — Part One

Cosmos — An Early In-Depth Analysis — Part Two

Cosmos Hub ATOM Token and the commonly misunderstood staking tokens — Part Three

Polkadot — An Early In-Depth Analysis — Part One — Overview and Benefits

Polkadot — An Early In-Depth Analysis — Part Two — How Consensus Works

Polkadot — An Early In-Depth Analysis — Part Three — Limitations and Issues