We zitten onder de systeem-crises (1/4)

De urgentie van een ´Entropologisch Paradigma´

De IT-revolutie heeft de globalisering van economische processen tot ongekende schaalgrootte en complexiteit gestuwd. De impact van nationale en juridische entiteiten is niet meer geografisch beperkt: onze leefwereld is nu 1 gemeenschappelijk eco-systeem geworden.

Ook de opkomst van het vracht-container-tijdperk (begin jaren ´70) heeft sterk bijgedragen aan de globalisering, door bijvoorbeeld het mogelijk maken van outsourcing van productie en werkgelegenheid naar lage-lonen landen, en het wereldwijd maken van afzet/consumentenmarkten.

Vooral de financiële markten zijn geglobaliseerd, waardoor er enorme financiële conglomeraten konden ontstaan. Daarnaast is de aether van deze virtuele markten diep in praktisch alle geledingen van onze sociale domeinen binnengedrongen. We zien bijvoorbeeld dat woningcorporaties soms meer winst halen uit beleggings-resultaten dan uit hun primaire bedrijfsprocessen.

Daarnaast heeft de IT-revolutie een extra middel geleverd voor organisaties om nog meer te sturen op financiële efficiëntie. Niet alleen banken en bedrijven, maar ook zelfs scholen en ziekenhuizen gebruiken nu deze rationalisatie-middelen (boekhoudkundig en reorganiserend) om zichzelf te transformeren naar optimale output-gestuurde machinaties. Zelfs het IMF eist van landen exact dezelfde principes om hervormingen door te voeren (output-optimaliserend). Het is belangrijk om te realiseren dat de disproportioneel grote hoeveelheid aandacht voor deze rationalisatie-discipline slechts een logisch gevolg is van de IT-revolutie.

Deze 2 trends (financiële globalisering en rationalisering middels IT-revolutie) hebben veel entiteiten vervreemd van hun primaire maatschappelijke raison d´etre. Dit heeft (een negatieve) impact op onze zorg, onderwijs, werkgelegenheid, voedselvoorziening, natuurlijke leefomgeving (eco-systemen), etc. Sterker nog: ondanks al die financiële optimalisatie is de collectieve lastendruk juist groter geworden (en niet alleen financieel).

Tegelijkertijd heeft de onderlinge en mondiale vervlechting van markten een dissocierënd effect op oorzaak en gevolg. Dit zorgt ervoor dat beleid maken, bij publieke en private entiteiten, complexer wordt, en de gevolgen ondoorzichtiger. Sterker nog: zowel de toegenomen schaal van corporate lobby-machinaties op politiek beleid, als deze toegenomen complexiteit van politiek beleid hebben een castrerend effect op onze democratische beginselen (en het populisme springt in het gat van dit democratische failliet, zowel in VS als EU).

We zien dit duidelijk terug als we om ons heen kijken: het monetaire beleid is momenteel compleet lamgeslagen door de verwevenheid van de hoge schuldenposities in al onze domeinen, en dit uit zich in rentestanden die al langdurig rond de nul procent zweven (EU, US, Japan). En het democratisch gat is zichtbaar bij de absurde geheimhouding rond TTIP-onderhandelingen, waar ook nog eens schaamteloos marktverstorende, niet-gekozen vehikels als een ISDS worden doorgedrukt. En de geopolitieke spelletjes rond bijvoorbeeld Oekraine, de vluchtingen-crisis, en de schalie-revolutie illustreren de macht van de grote belangen. Allemaal voorbeelden van traag verlopende en ondoorzichtige crises.

Bekijk een willekeurig interview met ex-NYT-journalist Chris Hedges, of filosoof Noam Chomsky op Youtube, Naomi Klein, John Gray, Varoufakis, Jan Rotmans, Renegade Inc, etc, etc, etc, en de urgentie van deze crises in onze Westerse beschaving wordt glashelder; die kunnen het veel beter uitleggen dan ik.

Globalisering an Sich is niet iets ongezonds. Maar het verloopt momenteel absoluut niet organisch, en vertoont ziekelijke woekerende symptomen. De Tragedy of the Commons globaliseert mee.

Het is mijn these dat deze tijdspanne van systeem-crises vraagt om de discipline van systeemdenken: intuïtief en wetenschappelijk begrip van actie en reactie, van equilibria, van emergente patronen, van entropie, etc. Systeem-dokters die een diagnose kunnen doen van de auto-immuun-ziektes in onze sociale domeinen. Het momentum van de consensus over onze systeem-crises moet leiden tot een nieuwe wetenschappelijke en organisatorische discipline, een systemic governance, die onze crises kan transformeren in een fluwelen evolutionaire vervelling.

Sterker nog: ik ben ervan overtuigd dat systeem-denken ook commerciële kansen biedt voor bedrijven, zonder het systeem-belang te schaden. De bedrijven die dit spel van uitlijnen van eigen belang en systeembelang als eerste leren spelen, zullen deze crises makkelijk doorstaan.

Enter the Chief Systemic Officer (CSyO), waarover meer in deel 2 van ´het Entropologisch Paradigma´.