Değerler ve Değersizleştirilenler
Değerlerimiz, bizim için asıl önemli olanın ne olduğunu ifade ederler. Böyle olunca çoğu büyük kararımızı, değerlerimizi göz önünde bulundurarak veririz.
Değerler konusuna eğilmeden önce meslek, iş ve kariyer kavramlarına bir göz atalım. Terminolojideki potansiyel ayrışıklığı önlemek, bu kavramların büyük oranda kesişiyor olmalarından ve değerler söz konusu olunca önem arz etmelerinden kaynaklı elzemdir.
Meslek, İş ve Kariyer
Meslek: Bir kimsenin hayatını kazanmak için yaptığı, kuralları toplumca belirlenmiş ve belli bir eğitimle kazanılan bilgi ve becerilere dayalı etkinlikler bütünüdür.
- Meslek ≠ İş
İş: Belirli bir meslek alanında sürdürülen benzer etkinlikler grubudur. Mesleki bilgi ve becerilerin uygulamaya konmasıdır.
- Kariyer > Meslek
Kariyer: Meslek öncesi-icrası-sonrası etkinlikler kadar, boş zaman faaliyetlerini ve toplumda üstlenilen diğer rolleri de kapsar. Yani, bir meslek seçmekle veya bir mesleğe girmekle tamamlanmaz; yaşam boyu devam eden bir süreçtir.
Değerler, burada tanımladığımız üç kavrama da nüksetmektedir.
Gelin şimdi, değerlerimizle bunların ilişkisini inceleyelim:
Bir Kez Daha, Kısaca: Değerler
Değerler, hareketleri yönlendiren inançlar ve duygulardır. Değerlere bağlı olarak insanların davranışları ve tutumları belirlenmektedir.
Mesleki Değerler:
Mesleki değerler, bir mesleğe girmenin sonucunda o mesleğin getirilerinden elde edilen doyumdur. Yani meslek değerleri, bir mesleği birey için değerli kılan özelliklerin, bir başka deyişle meslekten beklenen doyum türlerinin sıralanmasıdır.
Bu noktada değerlerinizi, yani sizin için nelerin önemli olduğunu, bir düşünün isterim.
Bir meslekte (veya mesleğinizin çeşitli alanlarında) nelerin olmasını beklersiniz?
Bireysel çalışma yapabilmeyi mi?
Saygı duyulmayı mı?
Samimi ve içten ilişkiler mi?
Yoksa, çok kazanmayı mı?
Buradaki perspektifi biraz genişletmek adına bir mesleğin farklı kollarını değerlendirebiliriz. Bir mesleği düşünelim, mesela psikolojik danışmanlık. Psikolojik danışmanlar, çok çeşitli alanlarda çalışabilmektedirler fakat örneği basit tutmak adına iki seçenek üzerinden ilerleyeceğim: Danışma merkezleri ve okullar.
Aşağıda değerlere bazı örnekler verdim, göz önünde bulundurduğunuz meslek alternatifini veya mesleğinizdeki türlü alanların sizin için uygunluğunu bunlar bakımından tartabilirsiniz.
✧
Verdiğim kariyer/ yaşam değerleri listesindeki değerlerden bazılarını, kendi önceliklerinizi göz önünde bulundurarak sıralayabilirsiniz. Şüphesiz, bireysel değerlerimiz içerisinde bulunduğumuz toplum, kültür, inançlar, değerler, normlar tarafından etkilenmektedir. Bunları kişisel değerlerinizden ayırt ederek, içselleştirdiğiniz değerleri ortaya çıkarmanız verimli olacaktır.
Bununla beraber diğer boyutları göz ardı etmek mümkün değildir. En anlamlı hamle, hem kendinizin hem de ailenizin, çevrenizin, kültürünüzün barındırdığı değerlerini keşfetmektir. Böylece önceliklerinizi daha etraflıca ve işlevsel bir biçimde değerlendirme fırsatınız olur.
Super’ın Bazı Kariyer Değerleri
•Estetik: Bireyin güzel şeylere ilgi duymasını ve güzel şeylerle uğraştıkça mutlu olmasını ifade eder.
•Entelektüel teşvik: Kişiyi bağımsız düşünmeye, profesyonel ve bilimsel konulara ilgi duymaya yönlendirir.
•Başarı: Kişinin işinde başarılı olduğunu hissetmesini öngörür. Kişinin iyi sonuçlar ürettiğini hissetmesi önemlidir.
•Bağımsızlık: Bireyin kendi yolunda ve görüşünde çalışmasını öngörür.
•Prestij: Kişinin yaptığı işe başkalarının saygı duymasını ifade eder.
•Yönetim: Bireye başkalarının işini tasarlama ve planlama imkânı vermeyi ifade eder.
*Buradaki listeler kısıtlıdır. Dilerseniz bu konunun detaylarını “Kariyer Değerleri”, “Mesleki Değerler”, “Yaşam Değerleri”, “Değer Yargıları ve Kariyer” başlıkları altında araştırabilirsiniz.
Brown’un Bazı Yaşam Değerleri
•Aidiyet: Başkaları tarafından kabul edilmek ve onlarla aynı gruba dahil olduğunu hissetmek.
•Çevrecilik: Çevreyi koruma, gözetme ve iyileştirme çabası içinde olmak.
•Özgecilik: Başkalarının iyiliği için çalışmak ve onlara yardım etmek.
•Sağlık: Sağlıklı ve fiziksel olarak etkin olmak.
•Tevazu: Başarıları hakkında ağırbaşlı ve ılımlı olmak.
•Maneviyat: Kendinden büyük bir şeyleri parçası olarak manevi inançları olmak.
Kariyer değerlerinizi incelerken, bunları şu şekilde kategorize edebilirsiniz:
Mesleğinizin iş kollarını incelerken ise böyle bir tablo kullanabilirsiniz:
Yanıtlayacağımız son soru,
Değerlerin Değerlendirmesi Neden Değerlidir?
Değerlerin netleştirilmesi, kariyer gelişiminde yalnızca bir parça ise de temel parçalardan birisidir. Bazen değerlerin yalnızca tanımlanması yetmeyebilir, aynı zamanda göreceli olarak önemlerinin de tartılması gerekir.
Değerlerin net olmaması ya da değerler ile seçimlerin uyuşmaması, güdülenmeyi ve doğru karar vermeyi olumsuz yönde etkilerken doyumsuzluğa da neden olabilmektedir.
Okuduğunuz için teşekkürler! Görüşleriniz benim için kıymetli, paylaşırsanız sevinirim🌼
Blogumda çoğunlukla ders kapsamında işlediğimiz kavramlar hakkında yazdığımdan benim için bunları öğrenirken neler işlediyse, ona yönelik öneri yapmaya özen gösteriyorum.
Bazen böyle bir öneri söz konusu olmuyor, bu konu da böyle. O yüzden değerli konuları işleyen kaynakları araştırdım, inceledim ve öneriler ile geldim:
1:
“Wonder” filmi
2:
Serkan Karaismailoğlu hocamızın, “Ortapia” isimli youtube kanalı veya “Sinirbilim Sohbetleri” adında Spotify üzerinden paylaşımda bulunduğu podcasti
3:
Doğan Cüceloğlu’nun “Doğal Cüceloğlu” ismindeki Spotify üzerindeki podcasti
4:
“Uçurtma Avcısı” kitabı
Geçtiğimiz günlerde kitaplıkta gözüme takılan bu kitabı, ilk okuma girişimimde yarım bırakmış ve sonunu getirememiştim. Buna rağmen bir süre sonra geri dönmüş ve baştan başlayarak bu girişimimde sonunu getirmiştim. Okunmadan önce içeriğine bir göz atmanızı, hazır hissettiğiniz takdirde başlamanızı tavsiye ederim.
Filmininde bulunduğunu biliyorum ancak izlemedim ve kitaptan uyarlama filmlerin öncelikle kitaplarının okunması taraftarıyımdır- çoğu zaman. Okuyacak olanlara iyi okumalar, izleyecek olanlara iyi seyirler dilerim!
Kaynakça:
Amundson, N., Poehnell, G., & Pattern, M. (2014). Mesleki Teleskop (Çev. F. Korkut Owen). Ankara: Anı Yayıncılık.
Korkut-Owen, F., Mutlu, T., Arıcı-Şahin, F., & Demirtaş-Zorbaz, S. (2015). Kariyer Yelkenlisi Modeli: Kendilerine uygun limanı arayanlar için çalışma el kitabı. Ankara: Anı Yayıncılık.
