Het 1994 moment voor Bitcoin en de blockchain: een internet van vertrouwen

Hoe kan een technologie die zo lastig te begrijpen en te gebruiken is ooit een kritische massa bereiken? Ondanks dat zijn ontwikkelaars enthousiast, wordt er druk geïnvesteerd in jonge bedrijven en maakt de gevestigde orde zich zorgen.

Deze introducerende alinea had ik ook in 1994 over het internet kunnen schrijven. Aan de vooravond van een informatierevolutie die de wereld voorgoed zou veranderen. Twee decennia laten zijn we aanbeland op een vergelijkbaar punt. Na het internet van informatie, het internet van sociale relaties en interacties tekenen de contouren zich af van een internet van vertrouwen. De hoofdrolspelers: Bitcoin en de blockchain. Even mysterieus en complex als interessant en potentieel revolutionair.

De dagen van de eerste webbrowser
Door deze karakteristieken blijf ik nog even bij de analogie met het internet. Het internet en het web zijn niet hetzelfde, net zoals dat Bitcoin en blockchain niet hetzelfde zijn. Het internet is de gestandaardiseerde infrastructuur (TCP/IP) waarop het web gebouwd is en vervolgens toegankelijk wordt gemaakt via een applicatie zoals een webbrowser (Google Chrome). De blockchain is een vergelijkbare gestandaardiseerde infrastructuur waarin waarde belegd kan worden zoals een virtuele munteenheid (Bitcoin). De Bitcoin als applicatie -browser-, de blockchain als infrastructuur -het internet-. Om te begrijpen op welk punt we staan als het gaat om het internet van vertrouwen gaan we opnieuw terug naar 1994. In dit jaar werd Netscape Navigator gelanceerd, de meest dominante browser van die tijd. In niets te vergelijken met de browsers die we vandaag gebruiken, maar wel het eerste doorkijkje naar de potentie van een netwerk aan ongelimiteerde informatie dat op elk moment oproepbaar en doorzoekbaar is. 2014 was het Netscape Navigator moment voor Bitcoin, en de blockchain.

Een Napster-moment voor de bank
In 2014 ging de Bitcointrein met volle vaart door een vallei met pieken en dalen. Waar de financiële wereld de digitale munt eerst met hoongelach ontving — Nout Wellink, voormalig president van De Nederlandsche Bank (DNB) noemde bitcoins erger dan de Tulpenmanie uit 1636 — lijkt de financiële wereld zijn mening te herzien. Begin september 2014 publiceerde de Bank van Engeland een rapport dat de blockchain omschrijft als een ‘doorslaggevende innovatie met verstrekkende gevolgen’. Oliver Bussmann, de CIO van de Zwitserse bank UBS zei in de Wall Street Journal het volgende:

‘Ik geloof, dat is mijn persoonlijke opvatting, dat blockchain technologie niet alleen de manier waarop we transacties uitvoeren zal veranderen, maar ook de handel-en pensioensystemen. Bankieren en kostenverdeling kunnen hiermee radicaal worden versimpeld. Als iemand met een sterk merk en goede security dit opzet als een betrouwbare dienst, dan zal de hele industrie volgen. Dat is mijn voorspelling.’

Waar de banken als de dood voor zijn is dat ze aan zijn beland op hun Napster-moment. Het moment dat een nieuw platform het reilen en zeilen van een industrie radicaal versimpelt en goedkoper of zelfs gratis maakt en zo de gevestigde orde buitenspel zet. Napster en haar navolgelingen deden dat genadeloos met de entertainmentindustrie.

De pieken en dalen van Bitcoin blijken het meest uit de beurswaarde van de munt. Waar de waarde van een enkele Bitcoinmunt in januari 2014 nog op $1000 stond, staat de munt vandaag (12–2–2015) gewaardeerd op iets meer dan $226. Onderzoek van Juniper Research voorspelt ook weinig goeds voor komend jaar: de totale marktwaarde voor cryptocurreny transacties stort in 2015 verder in van 71 miljard dollar in 2014 tot nog slechts 30 miljoen dollar in 2015. Voornamelijk door de negatieve publiciteit rondom de rol van virtueel geld binnen online marktplaatsen waar de handel in drugs en wapens inmiddels gemeengoed is.

Maar waarom dan toch die hype over Bitcoin en met name de blockchain? Het antwoord schuilt in de mogelijke transformatieve toevoeging op bestaande internet communicatieprotocollen die kunnen leiden tot nieuwe (eco)systemen van waarde en vertrouwen. De Bitcointrein trekt eigenlijk twee wagons voort: een gericht op het transformeren van geld tot programmeerbare eenheden en een die gericht is op decentralisatie in algemene zin op basis van de gedistribueerde capaciteiten van de blockchain.

Kop of munt?
Een Bitcoin is een voorbeeld van een cryptocurrency. Een stukje versleutelde code waarin de transacties worden opgeslagen. Steeds als er een transactie plaatsvindt wordt de code aangevuld of veranderd met een nieuw versleuteld blokje code. Dit maakt elke wijziging en/of handeling traceerbaar. Een andere cruciaal verschil met echt geld is dat er een limiet zit op het aantal Bitcoins. Nieuwe bitcoins worden virtueel gedolven (mining genoemd) door een competitief en gedecentraliseerd proces. In dit proces verwerken Bitcoin-miners transacties en beveiligen ze het netwerk met gespecialiseerde hardware. Voor hun arbeid worden ze gecompenseerd met nieuwe Bitcoins. Het algoritme dat het Bitcoin-netwerk bevoorraadt is zo ontworpen dat het in een vast tempo, tot het jaar 2140, 21 miljoen Bitcoins zal genereren. Het ‘bijdrukken van geld’, zoals onlangs omtrent de Euro werd besloten, is dus onmogelijk.

@Motherboard_NL bezocht een Bitcoin mijn in China die 1.3 miljoen euro per maand opbrengt. Een interessant kijkje in de wereld van Bitcoin-miners.

Daarin zit ook gelijk de aanklacht tegen het huidige betaalsysteem en (kunstmatige) monetaire inflatie. De Bitcoin als munt beoogt de grootste pijnpunten van digitale valuta op te lossen. Vervalsing, fraude met dubbele uitgaves en afhankelijkheid van centrale servers. Aan de andere kant zaagt het aan de poten van de bankenwereld. Dat illustreert zich het beste met een plaatje. Het huidige financiële systeem maakt veel kosten waar je vraagtekens bij kan zetten. Is een kantoor op Manhattan of de Zuidas nodig voor het uitvoeren van transacties bijvoorbeeld? Of waarom brengt men kosten in rekening voor het digitaal overschrijven van wat 1en en 0en van de ene rekening naar de andere rekening. Daarnaast zijn er veel kosten die minder discutabel zijn: personeelskosten, infrastructuur, licenties, beveiliging etc. Bitcoin als valuta maakt al die kosten niet. Waardoor het begrip ‘transactiekosten’ komt te vervallen. Dat zien we bijvoorbeeld bij het afrekenen van een vliegticket via een creditcard of via bitcoin.

Bron: https://twitter.com/oleganza

De nettowinst van valuta als Bitcoin zijn lagere kosten en minder administratiekosten. Ook biedt het mogelijkheden voor het doen van microtransacties; kleine betalingen van een paar cent voor bijvoorbeeld het lezen van dit stuk. Een bitcoin is namelijk ook op te delen in fracties van de waarde van een munt. Dit kan leiden tot nieuwe betalingsmodellen. Tot nu toe zijn dit de bekende beloftes van digitale valuta. Voor een echte financiele paradigmaverschuiving is echter een analyse van de manier waarop vertrouwen wordt georganiseerd nodig. Tot nu toe gebeurde dit door middel van fysieke kenmerken, zoals goud en zilver, of te vertrouwen op centrale autoriteiten zoals een bank of overheid. Dit is waar de blockchain zijn intrede in dit verhaal doet als nieuwe technologisch hulpmiddel om vertrouwen en waarde in te beleggen.

Een digitaal grootboek
De blockchain is de ruggengraat van transacties op basis van cryptocurrencies als Bitcoin. Stel je een overdrachtsmethode voor waarin alle partijen elkaar kunnen vertrouwen op de integriteit van de overdracht zonder dat ze elkaar vertrouwen of kennen. Bij de bank staat dit principe bekend als het grootboek, het register van alle handelingen, transacties en alle ontvangende- als uitkerende partijen. De blockchain is als het grootboek van de bank alleen wordt deze beheerd door een decentraal netwerk van computers in plaats van een centrale derde partij. Op dit moment gaat het in 99% van de gevallen over de overdracht van virtueel geld, maar in principe kan dit elke vorm van informatie zijn.

Elke bitcoin gebruiker heeft een complete kopie van de blockchain, in tegenstelling tot het grootboek van de bank dat alleen voor de bank inzichtelijk is. Elke keer als er een transactie plaatsvindt wordt deze vastgelegd in de blockchain en wordt elke andere kopie daarvan geupdate. Elke transactie wordt vervolgens geverifieerd door de eerder genoemde miners. Simpel gezegd is de blockchain dus een grootboek waar iedereen iets aan kan toevoegen, maar niemand iets uit kan verwijderen. Elke nieuwe overdracht heeft dus een onuitwisbare historie van de munt en alle eerdere transacties. Een financieel DNA dat fraude of anderzijds foutieve transacties praktisch onmogelijk maakt doordat hij wordt gecontroleerd en geverifieerd door tienduizenden servers over de hele wereld die gebruik maken van de publieke en permanente overdrachtshistorie van het blokje code.

De gedistribueerde architectuur van de blockchain is hetgeen dat dit principe mogelijk maakt. Belangrijk hierbij is het woord consensus. Waar consensus (ja dit is een gerechtvaardigde transactie) altijd centraal wordt bepaald, door de bank bijvoorbeeld. wordt het in het geval van de blockchain uitbesteed aan een gedistribueerd systeem van checks en balances. Dit systeem legt transacties vast in een ‘block’ die samen een unieke ‘chain’ vormen. Elk block kent een ‘hash’ (een uniek identificatienummer) van de voorgaande code en verifieert zo de authenticiteit van de transactiebron en verwijderd de noodzaak van een centrale partij waar deze schakel normaliter belegt wordt. Dit zorgt ervoor dat er nooit een gedupliceerde of onrechtmatige transactie plaatsvindt.

Dit principe geldt niet alleen voor de uitwisseling voor valuta als Bitcoin, maar kan gelden voor elke vorm van digitale activa zoals digitale contracten, documenten als een erfenis of digitale rechten over fysiek eigenaarschap van een huis of een auto. Het multifunctionele principe kan leiden tot een aantal digitale varianten van zaken die via de blockchain georganiseerd kunnen worden.

1. De technologie kan worden ingezet om bankier-mogelijkheden naar ontwikkelingslanden te brengen. In deze landen hebben mensen vaak geen toegang tot traditionele waardeopslag (betaalrekeningen) of transactiediensten. De markt is simpel gezegd niet schaalbaar genoeg voor grote banken. De blockchain technologie kan in principe de basis vormen voor een financieel systeem in ontwikkelingslanden zonder de noodzaak van een bank.
2. De eerdere genoemde microtransacties kunnen breder worden uitgerold als betalingsmodel omdat er geen transactiekosten aan verbonden zijn. Creditcardbedrijven of een systeem als PayPal zijn hier minder voor geschikt omdat hun toeslagen hoger kunnen liggen dan de microtransactie zelf.
3. Digitale rechten en eigenaarschap kunnen belegd worden in de blockchain en door de programmeerbaarheid weten de activa in kwestie wie hun eigenaar is. Denk aan een gestolen auto die niet start om de blockchain weet dat de auto is ontvreemd van de rechtmatige eigenaar. De blockchain fungeert hier als een controledatabase gelinkt aan een unieke digitale ‘vingerafdruk’ die onrechtmatig gebruik onmogelijk maakt. Een bedrijf als Mine gebruikt bijvoorbeeld een combinatie van identiteit, reputatie historie, digitale documentatie en de blockchain als een bewijs van eigenaarschap. Dit levert interessante kansen op voor nieuwe online marktplaatsen die volledig gedecentraliseerd zijn en waar iedereen handel met elkaar kam bedrijven op basis van het vertrouwen in het netwerk. Of bestaande: een auto verkocht via marktplaats draagt pas het eigenaarschap over als de betaling binnen is. Voorbeelden van die nieuwe P2P marktplaatsen zijn La’zooz voor transport en OpenBazaar voor P2P trading.
4. Bovenstaand principe geldt ook voor slimme contracten. Het bedrijf Ethereum is een open source platform dat waardetokens, genaamd ‘ethers’, distribueert via de blockchain. Het idee is dat afspraken tussen partijen niet meer belegd hoeven te worden met bemiddeling en vastlegging door een notaris of een bank. Een slim contract staat in dit geval gelijk aan een klein geprogrammeerd stukje code waarin contractuele afspraken worden belegd die geverifieerd worden door de blockchain met automatische transacties of uitstel van betalingen als de blockchain weet wanneer afspraken wel of niet zijn nagekomen.
5. Het grootste vergezicht zijn distributed autonomous organizations (DAOs), Dit zijn als bedrijf acterende algoritmes die handel bedrijven met autonome agenten die via de blockchain weten met wie ze wel en niet kunnen onderhandelen over prijzen. Het meest concrete voorbeeld van zo’n autonome economische actor is bijvoorbeeld een frisdrankautomaat die via de blockchain en algoritmes zelf verantwoordelijk is voor de verkoop, maar ook de inkoop en dus de bevoorrading van de automaat. Het algoritme zorgt er dan zelfs voor dat de automaat in potentie kan onderhandelen met verschillende leveranciers en zo de gunstigste prijs kan bewerkstelligen. Op een hoger niveau kan bijvoorbeeld een uitzendbureau met behulp van een algoritme variabele prijzen voor werknemers in de markt zetten en vraag-en-aanbod matchen en meteen de betaling afhandelen.

Kinken in de kabel
Voordat het allemaal zo ver is zijn er nog wel een aantal cruciale knelpunten. Alles wat de blockchain zo interessant maakt, maakt het tegelijk ontzettend complex als het gaat om schaalbaarheid en innovatie. Door de gedistribueerde structuur heeft het protocol een ingebouwd schalingsprobleem. Doordat elke node in het netwerk een kopie van de blockchain beheert en de rekenkracht nodig heeft om deze te controleren, zou er een enorme capaciteit aan energie benodigd zijn wanneer de blockchain opeens een algemeen gebruikt systeem zal worden.

Daarnaast is blockchain een voorbeeld van open source technologie. De eigenaarschap loze status is cruciaal voor de werking en succes, maar vertraagd innovatie omdat de hele community van ontwikkelaars consensus moet bereiken over aanpassingen aan de kern van het systeem. Daarom is er nu ook veel interesse in zogenoemde sidechains. Sidechains, nieuwe kettingen die inhaken op de kernstructuur van de blockchain, stellen ontwikkelaars in staat features en functionaliteit toe te voegen aan het systeem zonder de kern aan te passen. Hierdoor kan men sneller experimenteren en is het systeem flexibeler.

Nieuwe interfaces voor geld
Een cryptocurrency lijkt het perfecte digitale geld en de blockchain een perfect platform voor de overdracht van digitale activa. Het resultaat kan een digitaal systeem zijn waar digitale activa snel, gratis, efficient kunnen bewegen. Dit maakt het uitermate geschikt voor services met een vertrouwens- en contractueel component. We kunnen echter de reactieve krachten als de financiële lobby niet vergeten die niet aan de zijkant zullen toekijken hoe hun industrie wordt ontmanteld. Daarnaast is het nu gewoon te complex en niet gebruiksvriendelijk om als gewone consument over te stappen.

Het succes van Bitcoin, de blockchain en cryptocurrencies als alternatief voor het huidige financiële systeem valt of staat met de toegankelijkheid en beschikbaarheid voor de reguliere consument. Het internet is echter ook jarenlang onbruikbaar geweest voor de normale gebruiker totdat makkelijke interfaces hier een einde aan maken. Die interface zal cruciaal zijn om ook maar een geringe deuk in het pakje boter van de bankiers te slaan. Het is gelukkig pas 1994.