Waarom ik mijn kinderen nog niet naar school laat gaan

10 min readMay 13, 2020

Ik wil mijn kinderen nog niet naar school laten gaan. Sterker nog, vanuit mijn achtergrond (zie verder) begrijp ik niet dat overheden er voor kiezen op deze manier een gok te wagen met de publieke gezondheid.

Liever zou ik zien dat de leerlingen en gezinnen die dat het hardst nodig hebben op school kunnen opgevangen worden (bij wijze van uitzondering) en het afstandsleren nog even wordt volgehouden voor alle anderen.

Een korte toelichting

Ik ben ongerust voor de volksgezondheid. Begin maart was het voor veel mensen nog zeer ongrijpbaar, een multiplicatief proces waarbij je bij elke stap moet vermenigvuldigen. Door wekenlang zo veel als mogelijk met ons allen thuis te blijven, hebben we er voor kunnen zorgen dat de exponentiële groei is gestopt. Die groei heeft plaats gemaakt voor een trage maar gestage daling en daar mogen we met ons allen fier op zijn. Helaas verloopt die daling niet zo snel als de eerdere stijging. Ik ben er van overtuigd¹ dat het te vroeg is om de vele exit maatregelen nu al en vooral zo kort na elkaar te nemen.

Daarnaast moeten we helaas vaststellen dat er nog steeds veel besmettingen zijn. Contact tracing kan dan echt nog geen soelaas brengen. Op dit moment, op korte tijd verschillende zaken versoepelen levert niet voldoende tijd op om de gevolgen daarvan in te schatten. Als het slecht uitdraait zijn we niet terug bij af, maar zijn we op binnen enkele weken slechter af dan dat we waren in het begin van de lockdown.

Ik ben ongerust voor mijn echtgenote. Ze heeft last van astma. Dat betekent niet dat ze niet actief kan zijn of geen normaal leven kan lijden, en er zijn medicijnen voor de momenten dat het moeilijk gaat. Maar laat het nu wel precies één van die factoren zijn die op een verhoogd risico wijzen. Ik neem liever geen gok met haar gezondheid zolang dat niet strikt noodzakelijk is.

Ik ben ongerust voor mijn kinderen. Kinderen zijn (gelukkig) minder vatbaar voor het virus dan volwassenen en zeker ouderen, maar dat betekent niet dat ze niet ziek kunnen worden of dat ze geen langdurige effecten zouden kunnen ondervinden van het virus². En wat met leerkrachten en hun naasten?

Ik ben natuurlijk ook ongerust voor onze ouders. Het is één van de weinige dingen die we écht met zekerheid weten, dat hoe ouder, hoe meer kans op complicaties. Het verschil is dat we contact met de ouders zeer goed onder controle hebben: twee weken vóór de lockdown hebben we hen al gevraagd geen contact meer te hebben, uit voorzorg. Ondertussen hebben we wel af en toe een virtuele familie-quiz en proberen we het contact tussen kleinkinderen en grootouders te stimuleren door middel van de digitale middelen die er zijn. Dat is niet ideaal en we verlangen allemaal naar meer, maar we weten waarom we het doen.

Ik ben ongerust voor mezelf. Ik ben zelfstandige, zaakvoerder van een bedrijfje van 3 mensen groot. Wij leveren diensten aan o.a. de farmaceutische sector. Sinds het uitbreken van de crisis ben ik actief bij één van de talrijke initiatieven om dit virus te stoppen. Daarnaast zijn contacten met een groot internationaal bedrijf uitgemond in een concrete eerste opdracht. Iets waar ik ondertussen 2 jaar gestaag aan werk, werpt eindelijk zijn vruchten af. Ik heb al uitstel moeten vragen omwille van het Corona-gerelateerde werk, ik kies er verder voor om zo min mogelijk risico te lopen op (langdurige) ziekte³.

En ja, ik snap dat het voor veel mensen niet evident is. Ik besef ook dat het voor mij en mijn gezin lang niet zo moeilijk is een lockdown vol te houden dan voor sommige anderen. De combinatie van de stress die met de lockdown gepaard gaat, ondertussen (in het beste geval) te werken en de kinderen te laten studeren, het is allemaal niet evident. En wat met schoolachterstand? En wat met de delen van de bevolking die het moeilijk hebben? En wat met sociaal isolement?

En het hoeven zelfs niet alleen de zeer schrijnende gevallen te zijn die zwaar wegen. Mijn broer en schoonzus hebben het niet eenvoudig met hun 2 klein mannen in huis in combinatie met werk…

À la guerre comme à la guerre, we moeten hier samen door. Waarom kunnen we de mensen die het thuis met hun kinderen nog even volhouden niet daarin (verder) ondersteunen? Het is hartverwarmend hoe hard leerkrachten er in deze situatie het beste proberen van te maken. Als ik de taken bij mijn kinderen zie binnen komen, de verbeteringen, de klastitularis die telefoneert naar zijn leerlingen om te polsen hoe het gaat, de juf die een De Mol spel organiseert om (digitaal) contact tussen leerlingen te stimuleren, de turn- en danstrainingen die via Zoom verlopen? Hoe mooi is dat!

Is het echt niet mogelijk om, net zoals dat in het bedrijfsleven gebeurt, een exception-based strategie toe te passen? Iedereen blijft thuis onderwijs krijgen. Wanneer de nood hoog is, wanneer je als ouder even een dagje zonder moet, wanneer je als tiener echt eens het huis uit moet, als je als leerkracht merkt dat een leerling helemaal niet kan bereiken via digitale weg… Dan kan de school hier toch een rol spelen? Dan moeten we toch geen oplossing zoeken voor iedereen, heel de tijd?

[1] Ik sta niet alleen met dit argument, en de situatie in Nederland is niet zo veel verschillend van die bij ons. Iemand die zeer goed argumenteert waarom het zinvol is nog even vol te houden met de lockdown is Bert Slagter. Zie bijvoorbeeld dit Twitter draadje voor een paar van zijn inzichten.

[2] Op het moment dat ik dit schreef (9 mei) waren er een paar berichten van het Kawasaki-syndroom in verband met Covid-19. Ondertussen is dit ook in de Belgische pers verschenen.

[3] Inderdaad, de meeste (jonge) mensen weten nauwelijks van het nieuwe Corona virus. Enkelen zijn veel zwaarder getroffen. Er zijn er ook die maanden later nog steeds moeite hebben met het stappen van hun zetel naar de keuken. En dan zijn er ook berichten waaruit blijkt dat zelfs jonge kinderen vatbaar zouden zijn voor schadelijke neveneffecten van dit virus.

Een iets langere toelichting

Er zijn de laatste maanden geregeld wetenschappers aan het woord. Ik meen te mogen zeggen dat ik zelf ook een wetenschapper ben. Ik heb een doctoraat in de theoretische fysica en heb recent nog 2 jaar als onderzoeker aan de KULeuven gewerkt. Het modelleren van systemen en gebeurtenissen is een rode draad sinds mijn licentiaatsthesis. Wat me daarbij de laatste jaren vooral boeit is het bestuderen van de limieten van die modellen. Met andere woorden, onder welke omstandigheden kan het gebruik van een model een risico vormen.

In september 2018 heb ik tijdens een zomerschool in Wenen drie maal een workshop geleid rond risico-management voor onderzoekers en mensen die werken voor de Europese Commissie. Ik heb het daar gehad over zaken in onze wereld die we graag zouden willen voorspellen, maar die zich daar niet toe lenen. Ik heb toen als inleiding een voorbeeld gegeven van een eenvoudig model⁴ voor de verspreiding van een virus, gebaseerd op het werk van Nassim Taleb en Yaneer Bar-Yam. Wat ik daar vooral wou duidelijk maken is dat dergelijke modellen zeer gevoelig zijn aan parameters en in de praktijk niet bruikbaar om voorspellingen op te baseren. Nochtans zijn het dergelijke modellen die nu worden gebruikt om beslissingen te staven.

Telkens ik prognoses zie voorbijkomen, stel ik me de vraag: wat als de realiteit 100 keer erger is dan voorspeld? Onze intuïtie is hier ontoereikend, de wiskunde (en simulaties) zijn dat niet.

Nu kan je je afvragen, is het niet beter een model te hebben dat een beetje werkt dan geen model? Dan is mijn antwoord dat de financiële wereld dat voorafgaand aan de crisis van 2008 ook argumenteerde. Het probleem is dat het model lange tijd schijnbaar werkt, maar uiteindelijk en wanneer je dat het minste verwacht ontploft het in je gezicht.

Rik Torfs schrijft op 9 mei op Twitter:

Wat we weten door de coronacrisis is dat we minder weten dan we dachten.

Ik ben het daar maar gedeeltelijk mee eens. Er zijn door onze (en vele andere) overheden de voorbije maanden zo veel fouten gemaakt, dat analysten hier nog jaren werk zullen mee hebben. En dan heb ik het niet over in-der-haast gemaakte slides op een persconferentie. Maar wel de afwezigheid van duidelijke informatie rond welke onzekerheden er zijn en wat (in het kader van degelijk risico-management) een goede strategie is om hier mee om te gaan.

Of zoals Rogier De Langhe het zo krachtig verwoordt:

Maar ik beken dat ik behoor tot het kamp dat zich zorgen maakt. Anderen doen dat niet. Ze hebben ongelijk. Niet omdat ik zeker ben dat ik gelijk heb, maar omdat ze te zeker zijn dat ze gelijk hebben.

Ik geef een paar voorbeelden:

Het is veilig te gaan skiën in Italië
Enkel ouderen kunnen last hebben van het virus, voor anderen is het een klein griepje.
Je handen zorgvuldig wassen is voldoende, het virus verspreidt zich niet via de lucht.
Wanneer je symptomen hebt, blijf dan thuis. Anders is er geen probleem.
Mondmaskers hebben geen positief effect, in tegendeel ze kunnen schadelijk zijn.
Als genoeg mensen het virus hebben gehad dan treedt er groepsimmuniteit op
Kinderen worden niet ziek van het virus
Kinderen kunnen het virus niet verspreiden⁵

Nochtans is het in de praktijk allemaal niet zo moeilijk.

Ten eerste kunnen wetenschappers geen kant-en-klare conclusies geven over iets wat ze zelf nog niet kennen. We moeten dat niet verlangen en beleidsmakers moeten het niet vragen. Laat de wetenschappers hun werk doen, het kan helpen om het virus te slim af te zijn maar niet om de bevolking hoopvol te stemmen op het moment dat er drastisch moet opgetreden worden.

Ten tweede moet er aan risico-management gedaan worden: als er een kleine kans bestaat dat een virus kan leiden tot een groot probleem op grote schaal, dan treed je kort en krachtig op. Dan hoop je niet dat het zich niet via de lucht verspreidt, dan vermoed je niet dat asymptomatische dragers het virus niet kunnen verspreiden. Dan stigmatiseer je niet die mensen die uit zichzelf aan mondmaskers denken en werken. En dan experimenteer je niet met de gezondheid van zoveel jonge en oudere gezinnen door kinderen naar school te sturen⁶.

Integendeel, dan ga je in eerste instantie uit van het worst-case scenario en kan je alleen maar hopen dat je hebt overgereageerd. Het omgekeerde kan desastreus zijn.

Trouwens, de meeste van bovenstaande voorbeelden (allemaal?) werden in China en Italië al tegengesproken op het moment dat men ze hier kon horen uit de mond van experten en beleidsmakers.

Als ik dit hier schrijf is dat niet bedoeld om na te trappen of het beleid te evalueren, ik laat dat laatste over aan de pers (al blijf ik hier wat op mijn honger zitten in België). Wel wil ik argumenteren dat op basis van dit palmares, ik geen vertrouwen heb in maatregelen die alleen maar kunnen werken als echt alles mee zit en in het andere geval zeer nefast kunnen uitdraaien.

Het is nochtans mogelijk, en wel door een combinatie van enkele maatregelen:

Zo veel als mogelijk het virus in de kiem smoren. Wie de Twitter feed van Bar-Yam volgt weet dat Nieuw-Zeeland, Taiwan, Zuid-Korea en nog een aantal andere landen goed op weg zijn het virus een halt toe te roepen. Niet het aantal gevallen reduceren tot de gezondheidszorg het aan kan, maar iets langer doorgaan tot testen en traceren praktisch mogelijk worden.
Zorgen voor een zeer goede opvolging van de (weinige) besmettingen die er nog zijn. Dit kan door uitgebreid testen (leerkrachten, leerlingen, werknemers, vrijwilligers, …) en traceren waar nodig. Idealiter kan technologie (bijvoorbeeld smartphone apps) helpen met het traceren.
Er voor zorgen dat exit-maatregelen met mondjesmaat worden genomen, zo goed mogelijk opvolgen (zie 2) en zeer snel reageren indien nodig.

Als je weet dat de modellen ons niet veel kunnen helpen in deze tijden, dan moeten we ons gezond verstand gebruiken. Dan moeten we op zoek gaan naar maatregelen daar waar ze het meest doeltreffend zijn en tegelijkertijd het minste risico vormen. Reden te meer dus om na te gaan welke leerlingen en gezinnen nood hebben aan onderwijs in de klas.

Als we dit niet terdege aanpakken, dan dreigen we net iets te vroeg te stoppen, en dat is jammer omdat weken van lockdown dan snel teniet gedaan kunnen worden.

[4] Ik schrijf dit om duidelijk te maken dat het modelleren van fenomenen en dan vooral de limieten daarvan onderwerpen zijn die mij zeer interesseren.

[5] Dit voorbeeld heb ik hier uiteraard niet zomaar gezet. Het is één van die zovele controverses die de zogenaamde wetenschap teweeg heeft gebracht.

[6] Ik zou hierbij ook experten en beleidsmakers willen vragen niet meer te spreken over voortschrijdend inzicht. Voortschrijdend inzicht is geen strategie als er levens op het spel staan. Mensen (onterecht) geruststellen uit vrees voor paniek is dat ook niet.

Nawoord en verwijzingen

Deze tekst is er gekomen naar aanleiding van de herstart van de scholen na de lockdown. De meeste argumenten zijn echter ook van toepassing op het bedrijfsleven. Er is de laatste weken een discours aan de gang dat er van uitgaat dat de overheid het de bedrijven moeilijk maakt door hen verplicht in lockdown te houden. Dit kamp verwees hierbij maar al te graag naar Zweden, waar (afhankelijk aan wie je het vraagt) nauwelijks iets te merken zou zijn van de crisis. De realiteit is dat meer en meer blijkt dat de economie in Zweden even hard te lijden heeft dan deze in de rest van Europa. Met andere woorden, het virus is onze vijand, niet de overheid. Lockdown en extreme voorzichtigheid zijn een manier om sneller terug als normaal te kunnen leven en werken.

Ik heb niet de tijd om de nodige referenties te zoeken bij bovenstaande voorbeelden en argumenten. Ik focus me nu liever op mijn eigen bijdrage in de strijd. Dat is ook de reden waarom ik niet al eerder iets schreef.

Hier volgen nog enkele verwijzingen (meestal naar Twitter berichten) die een basis kunnen vormen voor een klaardere kijk op risico-management: