Beni buradan çıkarın! Tanıtım e-postalarının abonelikleri nasıl iptal edilir?
İnsanların size “ulaşabiliyor” olmayı “ulaşmak gerektiği” yönünde yorumladığı çok rahatsız edici bir dönemdeyiz. Toplu e-posta olayı hep vardı zaten, hırslı reklamcılara yetmedi bildirimlerden de reklam basmaya başladılar.
Adı üstünde: bildirim! Benimle ilgili olan, bana özel olan, bana bildirilmesi gereken şeyler için, kişisel kullanım ihtiyaçlarım gereği yanımda taşıdığım (mobil) bir cihazı dingildetmek. Ama yoook efendim, madem ki adam “ulen yemeği daha kolay sipariş veririm” ya da “alışveriş kargo durumunu takip ederim” ya da “mobil siteleri iğrenç durumda mecbur uygulamayı indireceğiz” diyerek bu uygulamayı kurmuş HADİ HEMEN BÜTÜN İNDİRİMLERİ YOLLAYALIM, KAMPANYALARI ATALIM HADİ HADİ ALIŞVERİŞ YAPSIN, ARADA UYGULAMA İKONUNU OKŞASIN, BOŞ DURMASIN ŞRFSZ!
Bildirimlerin güzel yanı şu: cihazımıza kurulu uygulamalardan geliyorlar ve cihazımızda bunları durdurmak çok kolay. Ayarlara girip şu uygulama bana bildirim göndermesin ya da gönderecekse de aha şöyle göndersin diyoruz, olay bitiyor. Şu an benim telefonumda — iş e-postalarım ve telegram haricinde — tüm bildirimleri açık hiçbir uygulama yok.
Bildirimleri kapatmak kolay, peki e-posta abonelikleri?
Lanet şey! Ya bize sormadan üyelik e-posta adresimizi kullanıyorlar, ya dalgınlığımıza geldi ve bir sürü tikle beraber işaretledik ya da o esnada iyi bir fikir gibi göründü ama aslında gelen e-postaları da okuduğumuz yok. E-posta kutumuz kendisinden haberdar olalım isteyip de bir şekilde e-posta adresimizi alan göndericilerin toplu seslenişleri ile dolu. Bunlardan kurtulmak istiyoruz. Üstelik yalnızca ilgilisine gönderecekleri için göndericilerin maliyetlerini de düşüreceğiz. Peki nasıl?
Neyse ki e-posta tarafındaki gelişmeler artık bize yardımcı olabilecek şeyler getirdi. Toplu e-postaların düzgünce gönderilebilmesi için genellikle servis sağlayıcıları kullanılıyor, bu sağlayıcılar kendi makinelerinin kimliklerinin zedelenmemesi için gönderilen tüm e-postaların başlık bilgisine listeden çıkma seçeneğini ekliyor.
Ayrıca GDPR, bizdeki KVKK gibi meselelerle beraber de abone olunan listelerden gelen hemen her tanıtım e-postasının altında en azından abonelikten çık ya da unsubscribe metniyle bir bağlantı oluyor.
Her gün birinizi, bir gün hepinizi. Hangisi?
E-postaların içindeki abonelikten çıkma bağlantılarına direkt tıklayabilirsiniz.
Ya da e-posta istemciniz sizin için abonelikten çıkma bağlantısını kendi arayüzüne eklemiş olabilir.
Örneğin Gmail’in kendi web istemcisinde, gelen e-postanın içinde liste aboneliğinden çıkma bilgisi varsa, gönderici isminin yanında bir Abonelikten çık seçeneği gösteriyor.
Bu seçeneğe tıkladığınızda öncelikle sizden onay alıyor, ardından gerekli işlemi uygulayarak sizi abonelikten çıkarıldığınıza dair bilgilendiriyor.
Gmail’in bunu arayüzüne kolaylıkla eklemesinden anlıyoruz ki aslında bunun kolay bir yolu var. Yani belli ki bu e-postanın içinde tanımlayıcı bir bilgi var ki, istemci bunu anlayıp “abonelikten çıkabilirsin” diyor.
Evet var, hem de çok basit bir mantıkla çalışıyor.
E-Postalardaki List-Unsubscribe Başlığı
Temmuz 1998'de yapılan bir teklif ile e-postalara liste işlemleri için tanımlı başlık bilgileri (header) eklenmesi önerilmiş. Buna göre bir e-posta, bir listeye bağlı olarak geliyorsa bu listenin adı, abonelikten çıkma bağlantısı gibi bilgiler ilgili e-postanın başlık bilgileri (header) içinde tanımlanmış olmalıdır.
Günümüzde bu yöntem hâlâ kullanılmaktadır. İşte Gmail gibi istemciler de bu başlık bilgisini kullanarak kendi arayüzüne Abonelikten çık seçeneği ekleyebilmektedir.
List-Unsubscribe alanı içinde basit bir ya da birkaç web adresi bulundurur. Bu doğrudan http talebi atıldığında işlemleri tetikleyecek bir web adresi olabilir ya da mailto: ile başlayarak e-posta gönderimini tetikleyecek bir adres şeklinde yazılmış olabilir. Bu bilgi e-postanın içerik (body) kısmında değil de başlık bilgileri (header) kısmında olduğu için çoğu e-posta istemcisinde bunu doğrudan göremezsiniz. E-postanın ham (raw) halinde ise başlık bilgileri içinde görebilirsiniz. Merak ediyor da bakmak istiyorsanız Gmail’de nasıl görebileceğinize değinelim.
Gmail’de e-postayı görüntülüyorken sağ üstteki menü ikonuna basarak açılan pencereden Orijinali göster dediğinizde e-postanın ham halini görebilirsiniz. Yeni sekmede açılan ham e-postanın başlık bilgileri içinde List-Id ve List-Unsubscribe değerlerini göreceksiniz.
Bunu bizim için toplu olarak yapacak bir uygulama yok mu?
Var tabii, olmaz olur mu! unroll.me tam da bunu yapmak için çıktı. İnsanlar bu siteye girip Gmail e-postalarını okuyabilmeleri için yetki veriyordu. Sonra hangilerinin aboneliklerinden çıkmak istediğini, hangilerini ise toparlanmış bir özet şeklinde almak istediğini söylüyordu. Sistem de çıkmayıp özet görmek istediklerini günlük/haftalık e-postalar şeklinde, tek bir e-posta olarak gönderiyordu.
Ama ince noktayı gördünüz dimi? unroll.me bunu yapabilmek için tabii ki kullanıcıların e-posta adreslerine erişim istiyordu, kullanıcının gelen e-postalardan hangisini görüp görmeyeceğine dahi karar verebiliyordu. Sonrasında unroll.me hedeflenmiş reklamlar göndermeye, kullanıcı bilgilerini satmaya başladı. Bugün unroll.me sitesinin ana menüsüne “Verinizi nasıl kullanıyoruz” diye bir sayfa ekleyerek açıklama yapma ihtiyacı duyuyor. Açıklamada özetle şöyle deniyor: “Evet tabii ki her şeyinizi okuyabiliyoruz ama bunu zaten insanlar değil makineler okuyor, algoritmalarımız da o kadar süpersonik ki kişisel e-postalarınıza hiç dokunmuyorlar, çalışanlarımız da açıp bakmaz zaten.” Yerseniz.
unroll.me faciası duyulunca insanlar bu ihtiyaç için arayışa girdi ve bu sefer de getunsubscriber.com gündeme geldi. Benzer bir şekilde çalışan sistem yine bir şirkete ait sunucularda çalışıyor ve onlara e-posta kutunuz için erişim yetkileri veriyorsunuz. Bu sistemin arayüzünden e-postalarınızı görüntüleyerek aboneliğinden çıkmak istediğiniz e-postaları “Unsubscribe” isimli bir klasöre atıyorsunuz. Uygulama bu klasörün içindeki e-postaların göndericilerine, sizin artık bu e-postaları almak istemediğinizi belirtiyor (List-Unsubscribe başlık bilgisi üzerinden). Ayrıca her ihtimale karşı bu göndericilerden gelen e-postaları bir filtreye tabi tutarak size vardırmadan temizliyor.
Güzel gözüküyor dimi? Peki kim sağlıyor bu getunsubscriber.com servisini? HEM DE BEDAVA 🤔 Return Path isimli ve asıl işi e-posta analizi olan bir firma. EmailDNA isimli ürünleri ile e-postalar üzerinde nasıl süpersonik analiz çalışmaları yaptıklarını söylüyorlar. Hmm; ne kadar fazla e-posta kutusuna erişim yetkisi olursa ticari ürününü o denli geliştirecek bir firma, bana sunduğu bir hizmet karşılığında e-posta kutuma tam erişim istiyor. Ben de normalde birisi yanımda oturup ekranıma baksa, okudukları için rahatsız olacağım her şeyimi kendi rızamla onlara teslim edeceğim yani, öyle mi?
“Benim gizleyecek mesajım yok zaten yauuvv” diyorsanız bu yazıyı okumayı şimdi bırakın ve daha fazla zaman kaybetmeyin. Ama mahremiyetinize önem veriyorsanız, örneğin akşam evde otururken perdelerinizi kapatıyorsanız, okumaya devam edin. İhtiyaç duyduğunuz şeyleri, başkalarına bilgilerinizi göndermeden yapma şansınız da var.
Özgür yazılım, özgür toplum!
E-posta kutularının istenmeyen aboneliklerden kaynaklı mesajlarla dolup taşmasına karşı birçok özgür yazılım projesi de var tabii ki. Bunlardan birkaçına değinelim:
Şimdiye kadar listelediklerimiz içinde özgür lisanslar bulunduğu için doğrudan özgür yazılım olduğuna emin olduğumuz yazılımlardı. Yine github üzerinden kaynağına erişebildiğimiz ama lisans dosyası olmadığı için özgür yazılım diyemeyeceğimiz birkaç yazılım daha var. Onları da listeleyelim:
Henüz hiçbirini test edemediğim için şu iyidir bunu kullanın diyemiyorum, o yüzden deneyenlerden yorum yazarak bu konudaki tecrübelerini paylaşmalarını istiyorum.
Kaynaklarını incelediğim zaman bu uygulamalara ek olarak belki Python ile masaüstü arayüzü de bulunan bir uygulama yazarak bunu herhangi bir kişinin kullanabileceği bir özgür yazılıma çevirebiliriz diye düşündüm doğrusu.
İnsanlar izinlerini başka bilgisayarlarda çalışan başkalarının uygulamalarına vereceğine kendi bilgisayarlarına bir program indirir ve bu sorundan kurtulurlar. Bunun için de buradaki örneklerde genel olarak ihtiyaç duyulan temel yazılım bilgisi gerekmeden kullanabilecekleri bir akış lazım.
Kişi uygulamayı indirir, çalıştırır, e-postalarına giriş yapar (yetkilendirir) ve List-Unsubscribe başlığına sahip olan e-postalar listelenerek hangilerinin aboneliğinden çıkmak istediği sorulur. Kullanıcı ilgili e-postaların yanındaki tikleri işaretleyerek çıkmak istediklerini belirtir ve “Seçilelerin aboneliğinden çık” komutunu verdiğinde sırayla bu çıkma işlemleri uygulanır. Ek olarak kullanıcının bir e-postanın içeriğini önizlemesi de iyi bir şey olacaktır. Şimdi böyle diyince bu “abonelikten çıkmak için seçim yapılabilecek bir e-posta istemcisi” gibi bir şeye geldi. Diğer yandan insanların zaten kullandığı istemcilere “eklenti” hazırlayarak bunun sağlanması da mümkün.
Yorumlarda bunun üstüne konuşulabilir ve ilgisini çeken kişiler bir araya gelerek ortaya basit, etkili ve insanların ihtiyacına yanıt veren bir uygulama çıkabilir diye düşünüyorum.
Hazır bu kadar fazla özgür yazılım demişken: 2019 Özgür Yazılım Kış Kampı başvurularının sürdüğünü anımsatmak isterim. Ben bu etkinlikte web uygulamarı işleyişi ve ileri seviye web uygulamalarında özgür yazılımın etkisine değineceğimiz Modern Web ve PHP eğitimini vereceğim. Burada bahsettiğim konu dikkatinizi çektiyse de size önerebileceğim müthiş bir kurs var: Python ve QT ile Grafik Masaüstü Uygulamaları
Bunca okumadan sonra sizinle pek sevdiğim arkadaşım Server Uraz’ın yazının başlığını koyarken adından esinlendiğim parçasıyla veda edeyim. Sonraki yazılarda ve etkinliklerde görüşmek üzere! :)
