Sigmund Freud — Psikoseksüel Evreler Kuramı
Freud psikoseksüel evreler kuramını ortaya atan kişidir ve hiç şüphe yoktur ki Freud çok önemli bir şahsiyettir. Freud kendimiz hakkında düşünme ve konuşma biçimimizi değiştirdi.
Onun temel görüşlerinden birçoğu popülerleşti, kuramlarına ait “anal-takıntılı”, fallik sembol” ya da “penis hasedi”gibi çeşitli terimler günledik dile yerleşti. Birçoğumuzun önceden duyduğu; dil sürçmeleri, rüyalar,bilinçaltı gibi konularda getirdiği yorum; bakış açısının genişliğini ve dehasını ortaya koymaktadır.
Freud son derece ilginç bir figür olarak, hiç kuşkusuz; 19 ve 20. Yüzyılların en büyük düşünürlerinden biriydi. Kişilik gelişimi, zihin sağlığı ve hastalığı hakkında son derece tartışmalı bir kuram hatta kuramlar geliştirdi.
Temel Kavramlar
Freud Psikoseksüel Evreler Kuramı’na geçmeden önce Freud’un ortaya koyduğu bilinmesi gereken birtakım varsayımlar mevcuttur:
- Davranış güçlü ve genellikle bilinçdışı dürtüler, güdüler ve gereksinimler arasındaki savaşların ve uzlaşmaların bir sonucudur.
- Davranış bir güdüyü çok ince ya da üstü örtülü bir şekilde yansıtabilir.
- İnsanlar kendilerini belirli bir davranışa yönlendiren güçlerden ve onları güden çatışmaların çok az farkında olabilirler.
- Davranış bir enerji sistemi tarafından yönetilir ve herhangi bir zamanda görece sabit bir enerji mevcuttur.
- Davranışın hedefi hazdır. (gerilimin azaltılması, enerjinin serbest bırakılması) — haz ilkesi.
- İnsanlar öncelikle cinsel ve saldırgan içgüdüler tarafından yönetilirler.
- Bu güdülerin ifade edilmesi, toplumun talepleriyle çatışabilir –bu durumda söz konusu güdülerin doyurulması için açığa çıkacak enerji başka yollarla açığa vurulmak zorunda kalır.
- Hem yaşama (eros) hemde ölüm (thanatos) içgüdüsü vardır.
İlk başlarda da söylediğim gibi Freud Psikoseksüel Evreler Kuramı’nı açıklamaya geçmeden önce söylenmesi gereken bazı şeyler var, Freud’a göre insanlarda üç farklılık düzeyi söz konusudur.
Bilinç: Neyin farkında olduğumuz
Ön-bilinç: Dikkatimizi verirsek neyin farkında olabileceğiz
Bilinçdışı: Ayrıcalıklı durumlar dışında farkında olamayacağımız şeylerle ilgilidir.
Terapi, sıklıkla ve kesinlikle bilinçdışını bilince taşımayı hedefler.
Bir diğer şey ise; kişiliğin yapısıdır. Bu da üç şeyin sonucudur.
Kişiliğin biyolojik temeli olan bilinçsiz ve her daim mevcut: id
Yaşamın ilk yılı gelişen ve kişiliğin psikolojik yöneticisi olan kısmen bilinçli: ego
3 yaşından 5 yaşına kadar gelişen ve kişiliğin toplumsal ve ahlaki bileşeni: süperego
Freud Psikoseksüel Evreler Kuramı her biri hazzın birincil sesine karşılık gelen belli erotojen bölgelerle tanımlanan üç evreden söz eder:
- Oral
- Anal
- Fallik
“İlk çocukluktaki bedensel etkinliğe dair, ancak eski çağdan kalma bir önyargının cinsel olarak adlandırmayı reddedebileceğine nitelikte bulgular vardır” Sigmund Freud
Kurama göre erişkin kişiliğin merkezinde bir evreden sonrakine taşınan sorunlar yer alır. Eğer kişi bir durumdan herhangi bir kriz, saplantı, ya da regresyon olmaksızın geçerse, bu evreler erişkinlikte kişiliğinde iz bırakmaz ya da onu etkilemez. Ancak bu evrelerden kaynaklanan sorunlar kişinin yaşamında iz bırakır, onu etkiler ya da biçimlendirir. Dolayısıyla, çocukluk deneyimlerinden kaynaklanan erişkin kişilik özelliklerinden söz eder.
Oral Dönem
İlk evre olan oral evre, yaklaşık 18 ay sürer. Kritik konu beslenme, erojen bölge ise ağız dudaklar ve dildir. Mesele hem sıvıların kesilip katılara geçmek, hem de dişlerin çıkmasıyla ısırmaktır.
Dolayısıyla bu evrede sorun yaşamış çocuklar, oral kişilik geliştirirler. Çünkü sütten erken ya da çok geç kesilmişler ya da oral yoksunluk ya da aşırı düşkünlük çekmişlerdir. Erişkinlerin birçok eylemi son derece oraldır: yemek, içmek, öpmek, konuşmak, sigara içmek, çiğnemek..
Anal Dönem
İkinci evre anal evredir ve çatışmanın kaynağı tuvalet eğitimidir. Kontrol esas meseledir. Çocuk kakasını yaparak ya da tutarak ebeveynlerini kontrol edebileceğini, onları hoşnut edip üzebileceğini fark eder. Freudcular, bu evrenin daha sonraki düşmanca, sadist ve takıntılı davranışlarla ilgili olduğunu düşünürler.
Anal özelliler düzenlilik, cimrilik ve inatçılıktır. Zaman, temizlik ve para konusundaki tutumların bu evreyle bağlantılı ve ilişkili olduğu düşünülmektedir.
Fallik Dönem
Fallik evre şu meşhur Ödipus (ve Elektra) kompleksleriyle ayırt edilir. Erojen bölgeler cinsel organlardır ve bu evre iki yaşından beş yaşına kadar sürer. Freud bunu nevrozların çekirdeği olarak görmekteydi. Beş yaşındaki bir erkek çocuk annesine karşı derin bir aşk, babasına karşı da nefret duyguları beslediği farz edilir (bunlar günlük hayatta kullandığımız aşk ile tam olarak aynı olmayıp, bilinçdışıdır). Ancak hiçbir toplumda enseste hoş görülü bakılmadığından bu hadım edilme kompleksine yani babanın çocuğun kıskançlığından onu hadım etme yoluyla öç alacağı inancına yol açar, bu da kompleksi geçersiz kılar.
