นักพัฒนาสังคมและแนวทางพัฒนา

นักพัฒนาสังคม คือผู้ที่ต้องการเปลี่ยนแปลงสังคมให้ดีขึ้นกว่าที่กำลังเป็นอยู่ในขณะนั้น ๆ โดยนักพัฒนาจะนำเอาองคาพยพทั้งหมดของสังคมมาพิจารณาประกอบการตัดสินใจในการดำเนินงานพัฒนา การพัฒนาสังคมจึงต้องอาศัยองค์กรหรือหน่วยงานทางสังคมที่หลากหลาย เพราะสภาพการมีชีวิตที่ดีมีคุณภาพของมนุษย์ต้องอิงอาศัยปัจจัยหลายด้านรวมกันทั้งปัจจัยระหว่างมนุษย์กับมนุษย์ มนุษย์กับธรรมชาติสิ่งแวดลล้อม มนุษย์กับเศรษฐกิจ มนุษย์กับการปกครอง มนุษย์กับสำนึกทางศีลธรรม และมนุษย์กับเทคโนโลยี ซึ่งทุกอย่างจะต้องมีภาวะที่สมดุลประสานสอดคล้องกัน จึงจะทำให้มนุษย์ที่อยู่อาศัยในสังคมนั้น ๆ พอจะกล่าวได้ว่ามีคุณภาพชีวิตที่ดีมีความสุข

การที่จะทำให้เกิดภาวะสมดุลสอดคล้องกันทั้งระบบของการพัฒนานับว่าเป็นปัญหาที่ท้าทายนักพัฒนาสังคมไม่น้อย เพราะภาวะความสมดุลในแต่ละห่วงเวลาดูเหมือนจะเปลี่ยนไปตามความเจริญที่เพิ่มขึ้นตลอดเวลา และยิ่งไปกว่านั้นคือ มนุษย์ผู้เป็นองคาพยพที่สำคัญของการพัฒนาก็มีการเกิดการตายหมุนเวียนกันไปเรื่อย ๆ ทั้งผู้ถูกพัฒนาและผู้ให้การพัฒนา ผู้ให้การพัฒนาจึงต้องทำหน้าที่พัฒนาสมาชิกใหม่อย่างต่อเนื่องเป็นวัฏจักรตลอดไปจนกว่าจะไม่มีมนุษย์อยู่ในโลก หน้าที่จึงจะหมดลง

นักพัฒนาสังคมอาจจำแนกออกเป็น ๒ ประเภทใหญ่ ๆ คือ ผู้ที่ให้ความสำคัญในการพัฒนาทางจิตใจ ความคิดจิตวิญญาณ และยึดศีลธรรมเป็นแกนของการพัฒนา และกลุ่มที่ให้ความสำคัญในการพัฒนาวัตถุให้พอเพียงต่อความสะดวกสบายและความเป็นอยู่ที่ดีของมนุษย์ ซึ่งแนวคิดทั้ง ๒ ประเภทนี้ได้เคยถูกนำมาปฏิบัติในสังคมโลกแล้ว กล่าวคือแนวทางการพัฒนาที่ให้ความสำคัญทางจิตวิญญาณก็มีตัวอย่างทั้งในประเทศอินเดียและยุโรปสมัยกลางที่ถูกบันทึกไว้ว่าเป็นแนวทางที่ไม่เหมาะสมกับสังคมมนุษย์ เพราะเกิดโทษแก่สังคมมนุษย์

เมื่อผ่านพ้นยุคให้ความสำคัญทางจิตวิญญาณ มนุษย์ก็กลับหลังหันไปสู่สิ่งตรงกันข้ามคือการให้ความสำคัญกับการพัฒนาวัตถุโดยประดิษฐ์สร้างในรูปลักษณ์ต่าง ๆ เพื่อตอบสนองความต้องการและความเป็นอยู่ที่ดีของมนุษย์จนเป็นเหตุให้มนุษย์เข้าใจว่าความเป็นอยู่ที่ดีและความสุขที่จะเกิดมีแก่ตนเองต้องพึ่งพาวัตถุเท่านั้นจนกลายเป็นสังคมที่ถูกเรียกขานว่า สังคมวัตถุนิยมบ้าง บริโภนิยมบ้าง ซึ่งยังไม่รู้ว่าการพัฒนาตามแนวคิดนี้จะสิ้นสุดลงเมื่อใด แต่ผลด้านลบที่เกิดขึ้นแก่สังคมก็เริ่มเป็นที่กล่าวถึงมากขึ้นในทุกระดับของสังคม ถึงเวลาที่มนุษย์จะร่วมกันแสวงหาแนวทางและสร้างระบบการพัฒนาที่สมดุลเหมาะสมกับมนุษย์อย่างจริงจังแล้วในเวลานี้

BSRU มหาวิทยาลัยราชภัฏบ้านสมเด็จเจ้าพระยา พัฒนาสังคม