Veri Gazeteciliği’nde Blockchain

‘Araştırmacılar blockchaini bir araç olarak kullanabiliyorsa, veri gazetecileri de kullanabilir.’

Madolyn Smith, Walid Al-Saqaf
Çeviri:Onur Teksan, VOYD üyesi

https://datajournalism.com/read/longreads/data-journalism-on-the-blockchain

Blockchain ve gazetecilik hakkında konuştuğumuzda, genellikle odak noktası güven ve sürdürülebilirlik. Blockchain ile desteklenen mikro kripto parayla yapılan ödeme yöntemleri, gazetecilik sektörünün gelir akışlarına potansiyel bir çözüm olarak araştırılıyor. Aynı zamanda, bu teknolojinin bilgileri koruma ve doğrulama özelliği sansür ve sahte haberlere karşı bir panzehir görevi gördü ama bu blockchain gerçekten de tüm gazeteciler teklif ediliyor mu?

O kadar ilgi görmemiş olsa da, blockchain uygulamalarının geride bıraktığı işlem verileri, araştırmacı gazeteciler için potansiyel bir altın madeni sağlıyor. Birinci sınıf şarap üreticileri, ton balığı endüstrisi ve sahte ilaçla mücadele için bir araç olan blockchainin kullanım alanları, gazetecilerin keşfedilmesi için yepyeni bir veri dünyası açıyor.

Akademi dünyasında, blockchain ve bitcoin işlemlerinin perde arkasını belirlemek, yasa dışı faaliyetleri araştırmak ve daha pek çok şey için zaten kullanımda. Araştırmacılar blockchaini inceleme aracı olarak kullanabiliyorlarsa, veri gazetecileri de rahatlıkla kullanabilir.

Walid Al-Saqaf da aynı görüşte. Gazetecilik geçmişi olan şimdinin akademisyeni Walid, bu iki dünyayı İsveç’in Stockholm’deki Södertörn Üniversite’nde Medya Teknolojisi ve Gazetecilikte Kıdemli Öğretim Görevlisi olarak yaptığı çalışmalarla bir araya getiriyor. Ayrıca İnternet Derneği Blockchain Özel İlgi Grubu’nun da kurucu ortamı ve başkan yardımcısıdır. Veri gazetecilerinin raporlarında blockchaini nasıl kullanılabileceği hakkında daha fazla bilgi edinmek için kendisine sorularımızı yönelttik.

Sizce bazı blockchain teknolojileri ve bunların bazı belirgin uygulamaları nasıl işliyor? Açıklayabilir misiniz?

Bitcoin kripto para tarafından kullanılan temel teknoloji olan blockchain teknolojisi, merkezi olmayan ve dağıtılmış bir veritabanı sistemidir. Şahsen bir blockchainin nasıl çalıştığını, iç başlık altı mekanizmasını bilmenin, uygulamaları ve olası yararlarını kavramanın gerekli olmadığını düşünüyorum. Aslında, blockchainin 3 ana özelliğe sahip yeni bir veritabanı türü olduğunu söylemek yeterli olabilir:

1- Dağınıktır. Bu da blockchainde yer alan verilerin bir kopyasının binlerce düğüme klonlandığı anlamına geliyor.

2- Saydamdır. Blockchain oluşturulduğundan beri gerçekleşen tüm işlemleri görmenize izin veriyor ve zaman içinde herhangi bir işlemi izlenebilir kılıyor.

3- Değişmezdir. Blockchaine yazılanları değiştirmenin mümkün olmadığı anlamına geliyor. Bunun nedeni, her işlemin kalıcı bir arşivleme oluşturarak güçlü şifrelemeyle (blockchain adıyla) zincirlenmesidir.

Ethereum gibi blockchainler önceden tanımlanmış kurallara dayalı işlemleri otomatikleştiren ve aracıların yürütmeyi manuel olarak gerçekleştirme ihtiyacını etkin bir şekilde sona erdiren gelişmiş akıllı sözleşmelerin oluşturulmasına ve yürütülmesine izin veriyor. Örneğin, otomatik olarak yürütülen bir kitlesel fonlama kampanyası için akıllı bir sözleşmeyi kullanabilirsiniz. Bu durumda, blockchain sürekli olarak gelen bağışları izliyor ve hedef karşılandığında toplamı otomatik olarak yararlanıcıya iletiyor.

Ancak bu sadece bir örnek. Blockchain uygulamaları, dijital varlıkların değiş tokuşunda, kullanımdan kitlesel fonlamaya, gayrimenkul mülkiyeti bilgilerinin saklanmasına ve izlenmesine, elektronik oylamaya, sağlık kayıtlarının güvenceye alınmasına, fikri mülkiyet haklarının korunmasına ve daha pek çok şeye kadar uzanıyor.

Fonlama dışında, veri gazeteciliğinde blockchain için çeşitli kullanım durumları nelerdir?

Blockchain teknolojisi sahte haberlerle mücadele etmek, içerik sağlayıcıların fikir haklarını korumak, işlemleri araştırmak ve takip etmek, önyargıları ve dış etkiyi sınırlamak, sansürle mücadele etmek, bilgi kesicileri korumak, vatandaş gazeteciliğini arttırmak için kullanılabilir.

Blockchain teknolojisini etkin bir şekilde kullanmak için, teknolojinin yaygın olarak dağılması ve benimsenmesi gerekir; bu da yıllar sürebilir. Yine de, ana akımda blockchaini kabul edilme noktasına gelene kadar sadece bir zaman meselesi olduğuna inanıyorum.

Bu noktada, neden blockchain koşullu gazetecilik kullanımı daha yaygın bir hale geliyor?

Blockchain anlama ve bunlarla başa çıkabilmek için gazeteciler, blockchain verilerini kullanmak ve analiz etmek için gerekli eğitim, öğretim ve uzmanlığı alarak zaman ve enerjiye yatırım yapmak zorunda. Bununla birlikte, blockchainler gelişimin çok erken aşamalarında kaldıklarından, henüz ölçümlendirilemez ve kesinlikle kitlesel olarak kabul edilmeye hazır değiller. Kritik kitleye ulaşmak için, teknolojinin bazı yapısal değişikliklerden ve iyileştirmelerden geçmesi gerekiyor. Bu gerçekleşene kadar, gazeteciler hala bazı blokajları (bitcoin ve ethereum gibi) keşfetmekten yararlanabiliyor, ancak günlük faaliyetlerde etkili şekilde kullanmak için blokajların daha yayılması için beklemek zorunda kalabiliyorlar.

Blockchain teknolojilerini kullanmak en çok ne tür hikayeler yararlanabilir?

Blockchainlerde yer alan veriler iyi yapılandırılmış ve çeşitli API’ler ve açık kaynak kodlu araçlarla erişilmesi nispeten kolay oluyor. Yani, her türden hikayenin blockchainini veri kaynağı olarak kullanmaktan fayda sağlayabileceği anlamına geliyor. Gazeteciler, bu verileri çıkardıktan sonra, geleneksel anlamda araştırmacı gazetecilik yapmak için kullanabiliyorlar.

Bu, veri gazetecileri için, halkla ilgili olabilecek birçok farklı öykü için blockchain verilerini çıkarmanın ve analiz etmenin mümkün olduğu anlamına geliyor. Örneğin, gazeteciler ekonomik karışıklıktan muzdarip olan ülkelerde kripto para alım sayısındaki artışa bakabiliyorlar. Kripto para birimleri hiçbir devlet veya merkez bankasına bağlı olmadığından teorik olarak küresel bir finansal krizden kurtulabiliyor. Dolayısıyla, alımlardaki artış insanların bir değer deposu olarak bitcoin satın aldıklarını veya insanların devlete olan güvenlerinin azaldığını gösterebiliyor.

Dikkate alınması gereken bir diğer senaryo, bol miktarda otomatik servis hizmetini kolaylaştırmak için akıllı sözleşmelerin daha geniş uygulama alanı. Böyle bir gelişme teorik olarak Facebook ve Airbnb gibi merkezi platformların akıllı sözleşmeler kullanan alternatif blockchain tabanlı sistemlerle değiştirilmesine yol açabiliyor.

Blockchain teknolojilerini daha önce bir raporlama aracı olarak kullanan bazı veri gazeteciliği örneklerini listeleyebilir misiniz?

Bir örnek listesi vermek yerine, blockchaini bir raporlama aracı olarak kullanarak yapabileceği iki ana veri gazeteciliği öyküsünden bir örnek vermek istiyorum: mikro ve makro.

Mikroda, bir gazeteci belirli bir cüzdan adresinden gönderilen veya alınan işlemlerin izini yakınlaştırıyor ve izliyor. Böyle bir yaklaşımın örneği, WannaCry ransomeware saldırısı üzerine Keith Collins tarafından Quartz için yapılan raporlarda açıkça görülüyor. Collins, herhangi bir bitcoin adresinin, 140.000 $ ‘dan fazla bitcoin alan üç WannaCry adresine bir miktar aktardığını anlayabiliyordu. Ayrıca, bu bilgisayar korsanlarının, alınan fonları diğer hesaplara ileterek para kazanmaya başladığını belirledi. Kamu blockchainlerinin izlenebilir olması, herhangi bir ödemenin orijinal kaynak adresine geri aktarımını mümkün kılıyor.

Bu, araştırmacı gazeteciliği oldukça heyecanlandıran bir özellik ve ayrıca araştırma hikayesinde ulaşılan bulguların kanıtlanmasını mümkün kılma avantajına sahip.

Diğer bir raporlama türü de yalnızca birkaç adrese odaklanan derin bir analiz yapmak yerine, okuyuculara toplu bilgiye genel bir bakış sunmaya çalışan makro türü. Bu türe örnek olarak, Bu türden bir örnek, Bloomberg’in Camila Russo’nun raporuna göre, 2018’deki bitcoin’deki suç faaliyetinin 2013’teki yüzde 90’a oranla kabaca yüzde 10’tan oluştuğunu belirten bitcoin işlemleri izlenebiliyor.

Mikro kullanım durumunda, işlem verilerini ortaya çıkarmak için başka ne kullanılabilir? Kripto para birimleri ve ‘parayı takip et’ soruşturmalarıyla sınırlı, yoksa gazeteciler daha geniş bir hikaye dizisi için kaynak olarak kullanabilir mi?

Blockchaine ve işlemde saklanan verilerin türüne bağlı olarak, hem finansal hem de finansal olmayan bilgiler olabiliyor. Başlangıçta, finansal işlemleri ve ağdaki çeşitli düğümler arasındaki ilişkileri izlemek için bitcoin kullanmak mantıklı, çünkü bu blockchain için en baskın kullanım konumunda yer alıyor.

Örneğin, belirli bir kitle fonlaması kampanyası için elde edilen faaliyet seviyesini ve ilerlemeyi belirlemek için Ethereum’da yaratılan akıllı sözleşmeleri keşfetme potansiyeli de var. Bir Ethereum ERC20 belirtecinin faydasına daha geniş bir şekilde baktığımızda, kaç tane akıllı sözleşmenin yaratıldığını ve zaman içinde sadece blockchain verilerine erişerek nasıl kullanıldığını bilmek mümkün. Gazetecilere gönderilen veya alınan miktarlara bakılmaksızın kullanım şekilleri hakkında çok faydalı bilgiler sağlayabiliyor.

Sahte haber kullanımına dönecek olursak, blockchain veri doğrulama aracı olarak nasıl kullanılabilir? Veri gazetecileri tarafından bu şekilde kullanıldığına dair herhangi bir örneğiniz var mı?

Evet, en popüler blockchain tabanlı gazetecilik projelerinden biri olan Civil hakkında kapsamlı bir çalışma yaptım. Civil kullanıcıları, bir sivil haber odası tarafından herhangi bir sahte haber veya başka bir yanlış uygulama keşfettiğinde harekete geçmeleri için teşvik etmeye yönelik kripto ekonomiyi kullanarak bilgi yanlışlığını önlemeyi amaçlıyor. Bunun nasıl mümkün olabileceğinin dinamikleri, Medeni Anayasa’sında açıklanıyor. Araştırmamda, sivil haber odasının geleneksel haber odalarına bu şekilde göreceli bir avantaj sağlayıp sağlamadığını görmek için projeye eleştirel bir bakış açısıyla yaklaştım. Benim tespitim, avantaj sağlıyor. Ancak Civil kullanıcılarının rasyonel ve öngörülebilir davranmaları ve platformun kötüye kullanılması tüm sistemi bozamıyor.

Sahte haber ve bilgi yanlışlığıyla mücadele etmek için blockchainin umut verici diğer kullanımlarından biri de orijinal içeriği değiştirilemez bir yaratılış kanıtı ile kaydetme yeteneği. Görüntülerin her zamanki yönlendirmesinin yanı sıra, günümüzde baş ağrısına neden olan bir alan, ‘deepfake’ teknolojisini kullanarak videoların manipüle edilmesinin kolaylığını sağlıyor. Bununla birlikte, blockchainin orijinal içeriğe zaman damgası koyması özelliği, bu problemi çekerken görüntü ve videoları noterde göstermek için blockchain kullanan bir uygulama olan Truepic’in gösterdiği gibi bu sorunu gidermeye yardım etmenin uygun bir yolu. Belirli bir mobil cihaz kullanılarak çekilen orijinal bir görüntünün veya videonun gerçekliğini doğrulamak için meta verileri depolayarak yapılıyor. Bence bu tür teknolojilerin okurlara daha fazla güven verebileceklerini, izlediklerinin sahte olmadığına dair güvence verebileceklerini düşünüyorum. Birisi esas kopyayı manipüle etmeye çalışırsa, bu kolayca sahte olarak algılanabiliyor, çünkü ya blockchainde bir girişi olmayacak ya da girişi daha sonra gelecek, çünkü orijinal girişi değiştirmek mümkün olmuyor.

Gazetecilerin raporlarında blockchain kullanmaya başlamak için hangi teknik becerilere ihtiyaç var?

Bu tamamen gazetecilerin belirledikleri hedeflerine ulaşmak için hangi düzeyde sofistike yöntemlere ihtiyaç duyduklarıyla bağlantılı ilerliyor. Eğer amaç, örneğin kriptopara ve ilk coin teklif (ICO) alanındaki eğilimleri tanımlamaksa, daha sonra MS Excel veya başka herhangi bir elektronik tablo yazılımı kullanılarak analiz edilebilecek gerekli verileri çıkarmak için basit web tabanlı API sorguları kullanabilirler. Ayrıca veri gazetecileri, içeriklerine API’ler aracılığıyla erişebilecek bloklara girmek için programlama becerilerini geliştirmeyi düşünebilirler. Steemit, bu bağlamda ilgisini çekebilecek bir blockchain örneği, kullanıcıların doğrudan kriptopara bağışlarıyla kendi içeriklerini, para kazanmalarına olanak tanıyan blockchain tabanlı platform.

Mike Thelwall tarafından yapılan bir araştırma, Steemit’in kullanıcıları sosyal içerik ve iyileştirmeleri ödüllendirerek etkili bir sosyal haber platformu olarak çalışıp çalışmadığını araştırdı. Bu araştırma, ne kadar kazandıklarını ve Steemit’in üyelerini belirli gönderilere ücretli ödüllendirme yapmaya iten şeyleri anlamak için 925.092 gönderiyi araştırdı.

Doğru programlama becerisine sahip veri gazetecileri de benzer bir araştırma yapmayı düşünebilir. Fakat amaç bitcoindeki düğümler arasında yer alan milyonlarca bağlantıyı ve zamanla nasıl oluştuğunu analiz etmekse, blockchain ile iletişim kurmak, verileri çıkarmak ve bunları bir veri tabanında verimli bir şekilde saklamak için daha yüksek bir kodlama becerisi seviyesine (belki Python veya PHP’ye) ihtiyaç var. Düğümleri analiz etmek için gazetecilerin ek olarak ağ analizi hakkında daha derin bir anlayışa sahip olmaları gerekiyor ve Gephi veya diğer ağ görselleştirme / analiz araçlarının kullanılması gerekli olabiliyor.

Veri gazetecileri blockchaini veri kaynağı olarak kullanmaya nasıl başlayabilir?

Veri gazetecilerinin kamuya açık blockchainleri bir veri kaynağı olarak kullanmayı düşünmelerinin faydalı olacağına olan inancımdan yola çıkarak; gazetecilerin, blockchain verilerine erişmelerine, çıkarmalarına ve analiz etmelerine izin veren temel beceriler kazanma zamanı geldi de geçiyor. Bu yüzden kişisel olarak açık kaynak kütüphanesinde çalışmaya başladım. Data Journalism Github repo ya da DDJBlocks (hala geliştirilmekte) olarak adlandırılan ve potansiyel hikayeleri tanımlamak için bitcoin blockchain verilerini aramaya başlayan gazetecilerin öğrenme eğrisini azaltabilecek konuma getiriyor.

Göstermek gerekirse, Wikileaks’e yapılan bağışların yıllar içinde nereden geldiğini gösteren bir Google haritası hazırladım. Bitcoin, blockchain üzerindeki bilinen en eski Wikileaks cüzdanı adreslerinden birine ödemelerin işlemlerini çıkarmak için DDJBlocks kullandım Sonrasında yapılan işlemlerin IP adresleri ile coğrafi konumları şehir şehir tanımladım. Daha sonra, her bir şehirden gelen tüm miktarların toplamını hesaplandım ve bunları bir elektronik tabloya koydum; bunları da , doğrudan Google Haritalar’ın web arayüzüne girdim.

Ayrıca bu uygulamayı, 2010 yılında Papa John’s’dan iki pizza için 10.000 bitcoinle (o sırada yaklaşık 41 $ değerinde) ödemede kullanılan adres üzerinden ağ görselleştirmesi yapmak için de kullandım. Hanyecz’in 10.000 bitcoini son sekiz yılda yayıldı ve bugün 65 milyon doların üzerine çıktı. Bloomberg.com tarafından on yıllık bitcoin tarihinin bir dönüm noktası olarak belirlenen pizza satın alımı, arkasında merkezi bir otoriteye sahip olmayan bir kriptoparanın, P2P ödeme sisteminin bir aracı olarak kullanılabileceğinin tartışmasız ilk kanıtı olarak düşünülebilir. Veri gazetecilerinin, gelecek yıllarda bitcoin ve diğer kriptopara için diğer dönüm noktalarını tespit etmesi ve kapsaması oldukça değerli olacak.

Eklemek istediğiniz son bir şey var mı?

Veri gazeteciliğinin bu formunun giderek bitcoin ile alakalı olacağını ve diğer kamu blockchainleri ana akım olarak daha fazla kabul görmeye başlayacağını ve blockchainin benimsenmesinin yeni zirvelere ulaşacağını tahmin ediyorum. Asıl mücadele, özellikle gazetecilik eğitimi veren kurumlar tarafından yeterli zaman ve kaynak tahsis edebilmek, böylelikle öğrencilerin ve araştırmacıların bu alana yoğunlaşmasının yolu açmak. Gazetecilik okullarının, dünyadaki yeni nesil veri gazetecilerini donatmak için atılımcı ruhu taşımaları önemli. Södertörn Üniversitesi’ndeki derslerim sırasında, düzenli olarak öğrencilerin geleneksel merkezi veritabanı sistemlerinin yanı sıra; farkında olmaları gereken bir teknoloji olarak blockchain konusu ortaya atarım.