Kapitalisme — Economie — Welvaart: Hoe links de termen door elkaar haalt en hoe we deze moeten herdefiniëren
Het recent gepubliceerd artikel van Jonathan Holslag over een weloverwogen terugkeer tot meer soberheid in het politieke landschap, een fijn artikel over slow living in Les Echos en een meer alarmerend artikel van the Guardian inspireerde me om mijn frustratie van het huidige progressieve landschap neer te zetten op papier. Zijn incapaciteit om de actuele crisis te vertalen in nieuwe ideeën met een draagvlak wil ik omzetten in een serie teksten waarbij ik op een subjectieve manier, maar met onderbouwende toon de gehandhaafde woordenschat in vraag stel. Op zoek naar gedachten dat trachten te weerklinken in de onzekere tijd waarin we leven.
Natuurlijk beslis ik om te beginnen met grootse, voldongen, quasi dogmatische termen: Kapitalisme, economie en welvaart. Waarom? Omdat het me frustreert hoe links zich focust op dingen zoals “loonindex” om de “koopkracht” van de burger te vrijwaren en zijn “welvaart” te beschermen terwijl het resoluut accepteert dit te doen binnen een kapitalistisch systeem dat compleet dol draait.
Want hoe kan je geloven in koopkracht wetende dat het juist die collectieve boulimie is dat de wereld kapot maakt. Om nog te zwijgen over het begrip loonarbeid, een fixatie dat ons brengt tot de theorie van de bullshit jobs waar 60% van de werkmassa zich in vindt. Gecombineerd met het idee van welvaart waar iedereen toegang moet hebben tot voeding, dat deze voeding de mens en de natuur ziek maakt, dat moet je er maar bij nemen… Dit alles in een systeem die in extreme versnelling evolueert naar een totale monopolie op eigendom door een groepje happy few. Er is geen trickle down in kapitalisme, het is een leegzuig effect et après nous le déluge.
Dus hoe is het mogelijk om blijven te vechten voor deze thema’s wanneer het bewezen is dat ze geen lange termijn oplossing bieden. Het is alsof je tijdens de hoogdagen van de slavernij fier bent op het behalen van een verlaging van het aantal verscheepte slaven. Je kan je dan zoveel als je wilt schouderklopjes geven, het probleem blijft en dus zijn er radicalere discussies nodig. Laten we beginnen met het herdefiniëren van enkele termen:
Kapitalisme: We hergroeperen hier de termen van “hoogkapitalisme” en “laatkapitalisme” en moeten herkennen dat deze ideologie ons gebracht heeft tot de welvarende mens ( beseffende dat dit een west europees centrisch perspectief is) dat we zijn. Echter moeten we ook durven zeggen dat kapitalisme niet meer is dan een ideologisch prisma waardoor we onze hedendaagse maatschappij organiseren. Het is nonsens om dit te zien als een verlengde van de menselijke eigenheid en moeten durven deze glazen bol te breken om er nieuwe uit te bouwen.
Economie: Ik hoor de criticasters het al zeggen: “Maar als je tegen het kapitalisme bent dan ben je een communist en we weten hoe dat eindigt!”, of vanuit linkse hoek: “maar het sociaal-kapitalisme werkt , we moeten het gewoon wat inclusiever maken,,,”. Zucht, wat we eerst en vooral moeten doen is het concept “economie” los koppelen van zowel het linkse als rechtse denken. Economie is een socio-culturele constructie, een collectief geaccepteerde afspraak waarbij we de maatschappij op een bepaalde manier ordenen. Economie als oeridee bevindt zich op het pad van elke ontwakende beschaving want we zijn sociale wezens. Hoe we onze maatschappij ook willen organiseren, zullen we rekening moeten houden met deze economische urgentie, maar mogen we ons niet blind staren op de axioma’s van de homo economicus.
Welvaart: Aah de welvaart staat, de grootste naoorlogse overwinning van de progressieve clerus. Het bracht ons de middenklasse, samen met de zin, nee recht tot vakantie, een auto, een huis,.. Het gaf ons zelf het gevoel dat we de einde van de geschiedenis aan het meemaken waren zoals in het gelijknamig boek van Francis Fukuyama. De wereld ging verder vervloeien in een universele democratisch liberale (lees kapitalistische) plek waar de homo economicus aan vrijhandel zou kunnen doen en er geen culturele noch economische oorlogen zouden zijn. De hegemonie van de welvaart staat was geboren. Als progressieveling mag je dan enkel ook dankbaar zijn en de constructie ervan niet in vraag stellen. Ondertussen zijn we beland in een stormvloed van drie crisissen (ecologisch , westen vs russisch & chinese as, kapitalistisch geboren uit de corona) en is dit heilig huisje zeer wankel want de funderingen waren niet genoeg op humanistische pijlers gebouwd.
En zo komen we terecht in deze zeer instabiele en bijna schizofrene positie: we willen onze privileges bewaren waar we denken volwaardig recht op te hebben terwijl we ons incapabel achten de huidige crisissen op te lossen. Ik stel in eerste instantie voor dat we onze heilige huisjes afbreken, even soberder leren leven en dan uitzoeken hoe we onze maatschappij kunnen reorganiseren.
Het zou geen onderbouwende tekst zijn moest ik het hierbij laten want ikzelf voel me al even gevangen tussen die termen. Als ondernemer met een fors progressieve convectie ben ik het loopgraven debat kotsbeu, of het nu gaat tussen de bazen en zijn werknemers of de burger en de politiekers, we vechten om enkele meters waarna we weer in een loopgraaf belanden terwijl de zondvloed letterlijk over ons heen komt. Ik wil dat we Madame de Pompadour’s uitspraak kunnen omzetten in een negatie en daarom introduceer ik de “recedo”: ideeën waarbij we een stap achteruit zetten om sterker te beginnen.
Recedo 1: Ubuntu als pilaar voor de definitie van welvaart
Dit idee vindt zijn weerklank bij de bantoïde talen, waarbij Ubuntu een overkoepelend idee is die ik interpreteer als een status waarin de mens mens kan zijn door zijn deelname en herkenning in de collectiviteit.
Het collectieve zorgen voor elkaar wordt hierdoor ontnomen van een regularisatie van de overheid en losgekoppeld van een marktdenken. Het zou de menselijkheid zijn in eenieder die ervoor kan zorgen dat zich een collectiviteit kan tekenen. Toch wil ik het hierdoor niet reduceren tot een bepaald “kum bah ya” gevoel, maar het weze een uitnodiging zijn om de deur te openen naar de mogelijkheid van een vierde sector van het economische denken in onze maatschappelijke organisatie (de huidige sectoren zijn: de overheid, de non-profit en de privé)
Gebruik makend van de filosofie van ubuntu en de lessen uit de drie participerende sectoren in het interageren met de welvaartsstaat zouden we een poging kunnen wagen om het idee van welvaart los te rukken uit zijn huidige denksfeer en ze neer te zetten in deze vierde sector: gebaseerd op de economische realiteit, los van politieke wispelturigheid van de overheid en fragiliteit van de non-profit bouwt het zelfvoorzienende structuren op die onder de definitie van welvaart vallen: voeding, kleding, huizing.
Dit klinkt misschien utopisch, maar laten we in een volgend artikel kijken hoe deze vierde sector een sterke tegenpool maar ook aanvulling kan zijn op onze huidige maatschappelijke structuur.
Ondertussen nodig ik jullie uit om je verder te verdiepen in Ubuntu filosofie en de magnifieke anticipatie strip uit 2019 SOON erbij te nemen
