Over eigenaarschap, Steward-Ownership, economische ecologie en structuur geven aan nieuw gedachtegoed
Wij hebben Marieke Hildenbrant gevraagd om ons te interviewen, omdat we zelf niet zo goed zijn om lange verhalen over onszelf te schrijven. Dit is het vervolg van een serie over wat wij dromen, wat ons drijft en wat wij doen. In dit derde artikel spreken we over de betekenis en rol van eigenaarschap.
Eigendom van de grond
In een eerdere ontmoeting gaven Jaap en Niels al aan dat de huidige manier waarop de landbouwgrond wordt beheerd veel invloed heeft op de uitputting van de bodem.
“Als je voor de langere termijn en dan niet alleen voor de volgende generatie maar ook voor de generaties daaropvolgend, de bodem wilt herstellen, dan zul je dus naar het eigendom van de grond moeten kijken.”
Aardemakers zien als mogelijke oplossing een scheiding tussen grond en economie. Als je dat doet en er geen pacht meer hoeft te worden betaald, zal dat invloed hebben op de voedselprijs, maar het zal ook bepalen hoe we met de grond kunnen omgaan. De grond wordt weer een common. Inspiratie voor deze visie kregen Aardemakers van Damaris Matthijsen en Jac Hielema van Economy Transformers met wie zij, samen met een aantal anderen, stappen zetten om dit idee te realiseren. Hierover zullen ze op een later moment meer vertellen.
Eigenaarschap
Toen Jaap en Niels helder hadden wat de essentie was van wat ze wilden doen, volgde hieruit al snel het idee om zelf te gaan boeren en te starten met een regeneratieve boerderij. In die fase lag hun focus op de wederopbouw van de grond. Gaandeweg werd er een heel ander perspectief zichtbaar ten aanzien van die grond, namelijk het eigendom ervan.
Zou de beoogde regeneratieve boerderij (financieel) gezond kunnen zijn in het systeem zoals het nu is? Moeten ze pachtboer worden of grond in eigendom hebben met een enorme lening? Met die vragen gingen ze op onderzoek uit.
“In zeer zeldzame gevallen, met de juiste eigenaar en de juiste afspraken, is het zeker mogelijk om een gezond bedrijf op te bouwen. Echter wanneer de grond onderdeel is van een investering, pensioen of overgedragen kan worden aan bijvoorbeeld erfgenamen blijkt de praktijk een stuk weerbarstiger. Het kan dan zomaar gebeuren dat, ondanks de beste intenties, de grond toch verhandeld wordt. Met alle gevolgen van dien.”
Een structurele oplossing vonden ze hiervoor in het uit de economie halen van de grond (zie vorig artikel). Ze ontdekten óók dat niet alleen het eigendom van de grond een rol in gezonde bedrijfsvoering speelt, maar dat eigenaarschap veel breder bekeken moet worden.
Steward-ownership
Zo kwam eigenaarschap ter sprake ten aanzien van de boerderij en de organisatie. Jaap en Niels willen mensen en organisaties met de boerderij verbinden die (financieel) bijdragen aan hun missie. Ze vroegen zich af of het nodig is een stukje eigenaarschap van de boerderij te geven als tegenprestatie van die bijdrage. Tijdens hun zoektocht kwamen ze in contact met Gijsbert Koren en leerden over Steward-Ownership: een bedrijf dat eigenaar is ‘van zichzelf’ en dat bestaat om zijn missie te dienen. ”We zoeken naar een vorm waarmee mensen zich kunnen verbinden en waar ten alle tijden de missie voorop staat. Je wordt geen eigenaar van de boerderij, maar verbind je met de missie van de boerderij. Een vorm waarbij het bedrijf nooit verkocht kan worden, maar waarin wel voldoende vrijheid is voor ondernemerschap.”
Structuur geven aan nieuw gedachtegoed
Het eigendomsvraagstuk heeft hiermee een belangrijke plek gekregen in de wijze waarop het boerenbedrijf georganiseerd en gestructureerd gaat worden. Op niveau van de boerderij maar ook de organisatie ervan.
Bij het vormgeven van de structuur zien ze drie lagen van eigenaarschap. Het juridische, het economische en het creatieve eigenaarschap. Met het juridische eigenaarschap willen ze twee dingen regelen: ten eerste dat de grond wordt toegewezen aan de boerderij. Er komt een stichting waarin het oneindig eigendom van de grond zal worden vastgelegd. De grond is niet overdraagbaar, kan niet worden verkocht en heeft alleen regeneratief beheer als bestemming. Doel van de stichting is de grond te beheren en de doelstellingen van de stichting te bewaken.
Het tweede dat ze willen regelen is dat de boerderij eigenaar wordt van zichzelf (Steward-owned). Hierdoor kan ook de boerderij nooit verkocht worden. Er zijn geen eigenaars- of financiële belangen die waarde onttrekken en/of met verkeerde belangen de missie beïnvloeden. Met de winst kan dan overvloed worden gecreëerd. Overvloed die terugvloeit in de missie én naar de economische eigenaren door bijvoorbeeld kwalitatief betere producten en een productprijs die daalt, omdat grond uit de economie is gehaald.
Wie zijn die economische eigenaren dan? Jaap en Niels lichten toe dat er een verzameling van economisch eigenaren zullen zijn: burgers, omwonenden, consumenten, organisaties, leveranciers etc. Allemaal op een bepaalde manier betrokken bij de grond. Hoe ze dit exact gaan organiseren staat nog open. Maar één van de afspraken is in ieder geval dat de economische én de juridische eigenaar het vertrouwen en het mandaat voor het beheer en de bewerking van de grond aan de creatief eigenaar(s) geven. In dit geval: Jaap en Niels.
Economische ecologie
Door het eigendomsvraagstuk op deze manier te betrekken in hun plannen, is de boerderij nu meer een middel dan een doel geworden. Ze werken met hun missie nu niet alleen op het niveau van de ecologie, maar kijken ook naar het economische model om de boerderij heen. “De maatschappij is nu erg op controle en zekerheid ingericht, we zijn daardoor juist erg onvrij en kwetsbaar geworden. Een nieuwe structuur zou ervoor moeten zorgen de boerderij en haar omgeving zo veerkrachtig mogelijk wordt. Voor ons begon dat met het combineren van functies op de boerderij: verschillende gewassen bij elkaar zetten, verschillende agroforestry systemen, dieren en een holistisch management raamwerk om de boel met elkaar in verbinding te houden. Maar als je alleen op boerderij-niveau kijkt en een ongezonde (financiële) druk van buitenaf ervaart, door bijvoorbeeld financiers die (veel) rendement moeten maken, dan word je beperkt in je vrijheid, veerkracht en uiteindelijk het regenereren van de bodem. Wil je een toekomstbestendige boerderij dan kan het niet anders dan dat je ook over de bredere context dan alleen het boerenbedrijf moet nadenken, ecologisch en dús ook economisch.”
En nu?
Binnenkort gaan ze de eerste stappen zetten voor de nieuwe structuur. Zou jij willen bijdragen aan de missie van Jaap en Niels omdat gelooft in deze nieuwe economische ecologie? Of ga je voor gezonde voeding en gezondheid? Of zie je het belang van het uit de economie halen van de grond? Laat het hen weten welke rol jouw past! Ze maken graag kennis met je.
/////////////////////////////////////////////
Ga met ons mee op reis en volg ons op Instagram, LinkedIn. Beluister onze podcast en abonneer je op Ons weekboek | elke week een eerlijke update in je mailbox 🧭 🌿
Laten we samen zoeken naar de boerderij van de toekomst 👨🌾 door te kijken bij de pioniers van Nu💪👨🌾.
Wil je ons supporten of bijdragen, let us know! ❤️
/////////////////////////////////////////////
#commons #commonsense #regenerativeagriculture #soilhealth #soil #community #farm #futurefarming #foolsanddreamers #ecologyeconomy #changethestory
