Her Girişimcinin İhtiyacı Olan Beş Sözleşme
Hissedarlar Anlaşması (Shareholders’ Agreement — SHA)
Bir şirket kurmaya karar verdiğinizde, şirkette ortak olmayı planladığınız kişilerle, şirketin kurulmasından önce bir anlaşma imzalamak doğru bir davranıştır. Çoğu zaman şirketin resmi olarak kurulmasından önce bazı çalışmalar yapılır. Hatta bazen şirket, iş yapılmaya ve para kazanılmaya başlandıktan sonra kurulur. Bu sırada bazı hissedarların parası harcanır, bazılarının emeği harcanır. Şirketin kurulma zamanı geldiğinde, kimin hissesinin ne kadar olması gerektiği konusunda kişilerin kafasındaki fikirler değişebilir. Bizim tecrübemizde, ortaklıklar en çok bu aşamada yıkılmaktadır. İyi hazırlanmış bir hissedarlar sözleşmesi, şirket kuruluşu sırasında veya sonrasında, hissedarların birbirlerine karşı ne şekilde davranacaklarına ilişkin hükümleri içerir.
Hissedarlar sözleşmeleri gizlidir, taraflar arasında kalır.
Hissedarlar sözleşmesi, şirketin kurulmasından sonra şirkete katılan ortaklar ile de yapılabilir. Bu sözleşme ile, ana sözleşme ile düzenlenemeyen, yeni ortak ile eski ortakların birbirlerine karşı sorumlulukları düzenlenir. Bu sözleşme ile yeni ortağın genel kurulda ne şekilde oy vereceğini düzenlemek dahi mümkündür. Eğer sözleşmeyi kabul eden ortak, genel kurulda bu taahhüdüne aykırı hareket ederse genel kurulda verdiği oy geçersiz olmaz ama hissedarlar sözleşmesi uyarınca diğer hissedarlara tazminat ödemek zorunda kalabilir.
Hissedarlar sözleşmesinin yapılması, tarafların birbirleriyle olan ilişkilerinin daha düzenli olmasını sağlayacaktır. Aynı zamanda sözleşmenin müzakeresi esnasında tarafların kafalarındaki tüm soru işaretleri ortaya dökülecek ve bu belirsizliklerin işin başında giderilmesini sağlayacaktır. Böylece iş; daha sağlam, daha temiz bir zemin üzerinde yükselecektir.
Şirket Ana Sözleşmesi (Articles of Incorporation)
Şirketin resmi kişilik kazanması için tescil edilmesi gerekir. Ana sözleşme ile şirketin unvanı, faaliyet konusu, sermayesi, kaç hissesi olacağı, hangi hisselerin imtiyazlı olacağı, hangi hisselere daha fazla kâr ödeneceği, şirketin ilk hissedarlarının kim olacağı, yönetim kurulu, şirket adına kimin imza atacağı belirlenir. Şirket ana sözleşmesine şirket esas sözleşmesi de denilmektedir. Bu sözleşme Ticaret Sicil Gazetesinde ilan edilir. Dolayısıyla, hissedarlar sözleşmesinin aksine, halka açıktır.
Şirket ana sözleşmelerinin bazen ihmal edilebildiğini, taslak ana sözleşmelerle şirketlerin kurulduğunu görüyoruz. Ana sözleşme ile şirketinizi istediğiniz gibi şekillendirebilir, yönetim mekanizmasını istediğiniz gibi kurabilirsiniz. Bu sebeple, şirket ana sözleşmesini ihmal etmek, kanunun size tanıdığı birçok imkandan yararlanmamak anlamına gelebilir.
Herhangi bir sözleşme daha sonradan kolayca tadil edilebilir. Ancak ana sözleşme tescil edildiği için değiştirilmesi hem kanuni düzenlemelere tabidir hem de masraflıdır. Bu sebeple ana sözleşmeye ilk aşamada özen gösterilmesi önemlidir.
Gizlilik Sözleşmeleri (Non-Disclosure Agreement — NDA)
Şirketinizin gizli veya hassas bilgilerini paylaşmadan önce karşı tarafın bir gizlilik sözleşmesi imzalaması istenebilir. Çoğu zaman siz karşı taraftan istemeden karşı taraf sizden gizlilik sözleşmenizi talep edecektir. Bu durumda, elinizde şirketiniz için hazırlanmış bir gizlilik sözleşmesinin bulunması gerekir.
Gizlilik sözleşmesinin içeriği, paylaşılan bilgilere göre farklılık arz eder. Bu sebeple, yatırımcılar ile imzalanacak gizlilik sözleşmeleri ile, başka kişiler ile imzalanacak gizlilik sözleşmeleri farklıdır. Bir gizlilik sözleşmesinde hangi maddelerin olacağı, taraflar arasında kurulacak ilişkinin niteliğine göre belirlenir. Gizlilik sözleşmelerinde aynı zamanda, taraflar arasındaki ilişkinin sona ermesi halinde paylaşılan belgelerin ve bilgilerin iadesine veya imhasına ilişkin bilgiler de bulunur.
Eğer taraflar arasında bir gizlilik sözleşmesi imzalanmasından önce gizli bilgiler paylaşılmışsa sözleşmenin imzasından sonra da bir e-posta veya ihbarname gönderilerek önceden paylaşılan bilgilerin ne olduğu ve bunların gizlilik sözleşmesi kapsamında olduğu karşı tarafa iletilebilir.
İş Sözleşmeleri
Bütün girişimlerin çalışanları olur. Bazı girişimlerde en başta sadece kurucular çalışsa da, bu girişimlerin de büyüme evrelerinde başka çalışanları istihdam etmeleri beklenir.
Şirketlerin çalışanlarıyla olan hukuku, yatırımcıların en çok dikkat ettiği hususlardan birisidir. Zira işinin ehli her yatırımcı, ülkemizde düzgün kurulmayan iş ilişkilerinin şirkete hukuki ve maddi sorumluluk olarak döneceğinin farkındadır. Bu sebeple yazılı iş sözleşmelerinin yapılmaması, maaşların bir kısmının elden bir kısmının bankadan ödenmesi, sigorta primlerinin düşük gösterilmesi gibi uygulamalar şirkete yatırım yapılmasının önüne geçmektedir. Yatırımcılar, bu sebeple yatırım yapmaktan vazgeçmese bile burada oluşan riski hisse transfer bedelinden düşmeyi veya risk süresince bu miktarı ödememeyi tercih etmektedir.
İş sözleşmeleri; işin ne zaman başladığının, iş tanımının, ücretin, stok opsiyonlarının, proje bazlı ve senelik primlerin belirlendiği metinlerdir. Özellikle ülkemizde iş mahkemelerinde çalışanın her zaman haklı olduğu inancı bulunması sebebiyle, girişimcilerin bu konuya özellikle dikkat etmesi gerekmektedir. Çünkü, sadece çalışan aleyhine koyulan şartlar mahkeme tarafından geçersiz kabul edilebilir. Ancak, şirketin haklarını korumayan bir iş sözleşmesi de şirketin zararına sebep olabilir.
Özellikle teknoloji girişimlerinin iş sözleşmelerinde, çalışanların ürettikleri ürünlerin fikri mülkiyet haklarının şirket tarafından kullanılacağına ilişkin hükümlerin bulunması mutlaka gerekli olabilir. Bu konuda daha ayrıntılı bilgiyi yazılım telifleriyle ilgili yazımızda bulabilirsiniz.
İş sözleşmelerinde; rekabet yasağı hükümleri, gizlilik hükümleri, çalışana verilen eğitimler karşılığında belli bir süre çalışma taahhüdü veya vergisel düzenlemeler gibi bazı özel düzenlemeler de bulunabilir.
Fikri Mülkiyet Transferi veya Lisanslama Sözleşmesi
Fikri mülkiyet transferi sözleşmesi özellikle teknoloji şirketlerinin çokça ihtiyaç duyduğu bir sözleşmedir. Ne var ki bazen şirketlerin bu ihtiyaçtan haberi bile olmaz.
Fikri mülkiyet sözleşmesi iş sözleşmelerinin bir parçası olabileceği gibi kendi başlarına ayrı sözleşmeler de olabilir. Şirketin çalışanlarıyla imzalanacağı gibi, üçüncü kişi taraflarla da imzalanabilir.
Fikri mülkiyet sözleşmesinde hangi fikri mülkiyet hakkının transfer edildiği ve koşulları açıkça belirtilmelidir. Aksi halde bu sözleşme geçerli olmayabilir. Eğer transfer edilen fikri mülkiyet sözleşme için önemli bir unsursa, değeri yüksekse veya transfer edilen hakkı tanımlamak kolay değilse bu konuda uzman avukat desteği almanızı tavsiye ederiz.
