UX araştırmaları: Hazırlık ve planlama sürecinde doğru soruları sorabilmek
Kullanıcı deneyimi araştırmalarında doğru soruları sorabilmek bazen bizden istenen cevabı bulmaktan daha zor olabiliyor. Bir araştırmanın sorusu niye bu kadar önemli? Peki, araştırma sorularını belirlerken nelere dikkat etmeli?
Bir UX Researcher’a, günlük rutinin parçası olarak farklı birimlerden çokça soru gelir. Bu sorular genellikle araştırma geçmişine sahip olmayan ama yine de ürünleri hakkında derin bilgiye sahip olan kişilerden gelir.
Ancak sorular genelde çok jenerik veya geleceği tahmin etmeye yönelik farazi kalıplarla iletilir. Bu isteklerin arka planına geçip farklı iş fonksiyonlarının gerçekten neyi bilmek istediklerini anlamak için biraz merakla üzerine gitmek gerekir. Çünkü bir araştırma süreci öncelikle doğru soruyu sormakla başlıyor.
Bağlamı netleştirin
Genelde bizden istenen araştırma çalışmalarında konunun arka planı hakkında yeteri kadar bilgiye sahip olmuyoruz. Bu yüzden bir projeye başlarken önce büyük resmi görebilmek ilk adım olmalı. Araştırma sonucunda cevap aranan sorulara birkaç örnek verecek olursak:
Kullanıcılar uygulamamızı nasıl buluyor?
Kullanıcılar sitemiz hakkında ne düşünüyor?
Kullanıcılar uygulamamızda neleri beğeniyor?
Ürünümüzde yaptığımız son değişiklik kullanıcılar tarafından nasıl algılanıyor?
Kullanıcılarımız uygulamada hangi yeni özellikleri görmek ister?
Bu sorular iş gözlükleriyle bakıldığında gayet makul istekler olmakla birlikte soruların cevaplarını doğru verebilmek için bulunduğunuz ortamı daha derinden anlamak, tüm resmi görmek ve ona göre bir plan oluşturmak gerekiyor. Özetle çok daha fazla bilgiye ihtiyaç duyuluyor ve daha ilk adımda süreci planlamadan sormanız gereken ek sorular bulunuyor.
Örneğin; ürünümüze yeni bir özellik ekleme aşamasında olduğumuzu düşünelim. Araştırma ile bu yeni özelliğin nasıl algılanacağını tahmin etmeniz gerekiyor. Yöntemi ve planı oluştururken bağlamı netleştirmek adına sorulacak ek sorular şunları içerebilir (Tabii ki örneklerle çoğaltılabilir):
- Yeni fonksiyon ve akış tam olarak nasıl işliyor?
- Özelliği seçerken iş kararı nasıl alındı ve hangi hedeflere hizmet ediyor?
- Tasarım aşamasında alınan kararların gerekçeleri ve tasarım farklılıklarının amacı neydi? (estetik, erişilebilirlik, tutarlılık, rekabet avantajı gibi)
- Yeni fonksiyonun hedef kitlesi kimdir (demografik yapı, personalar, sektör, tüketici/müşteri segmentleri gibi)
- Kullanıcılardan bu özelliği hangi hedeflere göre değerlendirmelerini istiyoruz? (kolaylık, verimlilik, hız kazandırma, bilgi verme, işlem yapabilme, deneyim hissiyatını iyileştirme gibi)
- Araştırma sonucu ile neyi başarmayı hedefliyoruz? (tasarım kararlarına yön verme, hata oranını düşürme, maliyet düşürme gibi)
Tüm bu soruları sorduktan sonra bağlamınız daha da netleşecektir.
Büyük resmi görebildiniz mi?
Hatırlarsanız sürecin başında uygulamamıza yeni bir özellik eklemek isteyen ve bunun işe yarayıp yaramayacağını öğrenmek isteyen bir iş birimi bize başvurmuştu. Tamamen hayali bir hikaye üzerinden ilerlersek, aklımızda canlanması için, yukarıdaki soruların ardından ulaştığımız bir örneği detaylandıralım:
Ana hedef kitlesi 35–50 yaş arası şehirli kadınlardan oluşan wellness uygulamamıza, uyku öncesi meditasyon kayıtlarından oluşan yeni bir fonksiyon eklemek istiyoruz. Bu özelliği ana sayfada bir widget ile göstereceğiz ve kullanıcıların bildirimlerini açtıklarında, yollayacağımız push bildirimleri ile tetikleyeceğiz. Bu özelliğin seçilmesinin sebebi; hem rakip uygulamalarda standart bir özellik olarak ihtiyaca yönelik olması ve aktif kullanılan bir özellik olması hem de kayıtlar içinde alınacak sponsorluk ve reklamlar ile gelir sağlamak istememiz. Araştırmadan beklenti ise bu özelliğin kullanıcılar tarafından en kolay şekilde bulunması, optimum bilgilendirme ve bildirim sıklığı aralığını bulmak — yani kullanıcıları fazla irite etmeden uygulamayı açmayı tetiklemek ve uygulamanın akşam 22.00’den sonra kullanım sıklığını artırmak için atılacak adımları belirlemek.
Örneğimizi ilerletecek olursak, araştırmanın asıl sorusu artık “Bu yeni özellik işe yarar mı?” değil, “Yeni özelliğin yeri kolay bulunabiliyor mu?” ve “Bu yeni özellikten sonra kullanım sıklığında bir artış olur mu/oldu mu?”
Şimdi, yukarıdaki detaylı örnekten göreceğiniz üzere, bu bağlamı netleştirmek için bir dizi görüşme, araştırma ve şirket içi hizalanma gerekecek. Bazen bu çabanın kendisi bile başlı başına bir proje olabilir :)
Ancak içeriği netleştirdikten sonra araştırmada kullanacağınız yöntemler, araçlar, hedef kullanıcı kitleleri ve özellikleri, araştırma süresi ve bütçesi çok daha net olarak ortaya çıkacaktır ve en önemlisi, bulacağınız içgörüler hem kullanıcıların isteklerini hem de iş hedeflerini bir araya getirerek araştırmanızı stratejik bir pozisyona koyacaktır.
Bağlamı netleştirdikten sonra araştırma yöntemleri ve araştırmanın uygulamasına geçebilirsiniz. Siz araştırma çalışmalarınızdaki günlük rutininizde hangi sorularla karşılaşıyorsunuz ve bu soruları araştırma sürecine hazırlarken neler yapıyorsunuz? Deneyimlerinizi bizimle paylaşabilirsiniz :)
