İnsani kriz derinleşiyor
Dünyadaki tüm zenginliğe ve gelişmiş teknolojiye rağmen eşitsizlikler giderek artmaya devam ediyor. Gerek ekonomik ve sosyal gerekse de politik koşulların yarattığı kutuplaşmış dünyada tüm bu zorlukların üstesinden gelebilmek için işbirliği içinde harekete geçmek oldukça mühim. Bu nedenle insani yardım kavramı gün geçtikçe önemini artırıyor.
Eşitsizlik Artıyor
İnsani yardım her zamandakinden daha önemli... Zira geçtiğimiz yıllarda, tüm dünyada yıkıcı etkiler bırakan Covid-19 pandemisi, dünya çapında yürütülen insani yardım operasyonlarının önünde büyük engel oluşturdu. Yaşanılan bu tıkanıklık; Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’nın yayınladığı İnsani Gelişme Endeksi (İGE) değerlerinde, ülkeler arasındaki eşitsizliğin ilk kez artmasına neden oldu.
Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’nın (UNDP) yayımladığı 2023–2024 İnsani Gelişme Raporu, pandeminin dünya çapında yarattığı gerilemeden en çok etkilenen yoksul ülkelerin, pandemiden bu yana kaybettiklerini yerine koyamadıklarını gösteriyor. Rapora göre, ekonomik büyümeyi takiben bireylerin sahip oldukları fırsat ve özgürlükleri de artırma sürecini ifade eden insani gelişmedeki ilerleme hızı azalmış durumda ve 2020 yılından bu yana olduğu gibi, 2019 yılı öncesindeki trendin altında seyrediyor. Bu da insani gelişmedeki kayıpların kalıcı hale gelme tehlikesiyle karşı karşıya kalınacağına işaret ediyor.
Eşitsizlik Endişe Verici
Rapor, refah düzeyi yüksek ülkeler için iyi sonuçlar içerirken insani gelişme sonuçlarında endişe verici bir farklılık olduğuna işaret ediyor. İnsani Gelişme Endeksi, küresel ölçekte rekor seviyelere çıkmış durumda. Rapora göre bir diğer sorun ise ortalamada elde edilen başarının derinleşen eşitsizlikleri gizlediği gerçeği. Toparlanma, oldukça eşitsiz ve en yoksul ülkeleri geride bırakıyor. Dünyadaki en yoksul ülkelerin yarısının İGE performansının pandemi öncesi seviyelerin altında kalması da bu gerçeğin fotoğrafı niteliğinde.
308,5 milyon Kişi İnsani Yardıma Muhtaç
Birleşmiş Milletler’in verilerine göre 2024 Mayıs ayı itibarıyla dünyada 308,5 milyon kişi insani yardıma muhtaç. İhtiyaçların karşılanması için 2024 yılında insani yardım talebi 46,4 milyar dolar olarak belirlendi ancak miktarın, mevcut durumu düzeltmeye yeterli olmadığı görülüyor. Veriler, 72 ülkede hedeflenen ihtiyaç sahibi 188 milyon insana yardım etmek için 48,7 milyar dolara ihtiyaç duyulduğunu gösteriyor. Bu artan gereksinimin ardında ise Suriye İnsani Müdahale Planı (HRP), Libya’daki sel felaketi için yapılan acil çağrılar, Zambiya ve Zimbabwe’deki kuraklıklar ve Burundi’nin sellere müdahale etmek için hazırladığı müdahale planı gibi ihtiyaçlar yatıyor.
Eşitsizliği Giderebilmenin Yolları
Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’nın (UNDP) yayımladığı 2023–2024 İnsani Gelişme Raporu, eşitsizliği giderebilmek adına şu 3 fikri sunuyor:
1. Yaşama hakkının en temel insan hakkı olduğunun kabulüyle ortak bir zemin yaratmak gerekiyor. Ortak zorlukları ele alan bir iş birliğine gidilmesi en etkili yollardan biri.
2. Tüm insanların hakkı olan insani güvenliği sağlayabilmek için uluslararası finansın yeniden düşünülmesi elzem. Bu finansman, enerji dönüşümünden acil durumlarda hayat kurtarmaya kadar oldukça geniş bir yelpazede planlanmalıdır. COP28’de oluşturulan, toplam 600 milyon doları aşan taahhütlerle, iklim değişikliğinden olumsuz etkilenen 3 milyardan fazla insanın yararlanacağı kayıp ve zarar fonu, uluslararası finansman konusunda atılan önemli adımlardan biri.
3. Dünya genelinde insanların yarısı, hayatları üzerinde hiç kontrole sahip olmadıklarını; üçte ikisinden fazlası ise hükümetlerinin aldığı kararlarda çok az etkiye sahip olduğunu düşünüyor. Bu anlamda insan eylemliliği* açıklarının daraltılmasına yardımcı olmak için kurumların daha birey/insan odaklı olması ve daha sahiplenici bir tutum sergilemesi gerekiyor.
* İnsan eylemliliği, insanların verdikleri taahhütlere dayanarak etkili şeyler yapabilen bireyler olarak hareket etme yeteneğidir.
