Blockchain Teknolojisinin Ödeme Sistemleri Üzerine Olası Etkileri
2008 yılında yayınlanan ve yayınlandığı tarihten bu yana pek çok açıdan finans sektörü üzerinde etkileri olan Satoshi Nakamoto “kod” adlı yazar veya yazar grubuna ait bitcoin makalesi, esasında üzerinde yeni yeni düşünülmeye başlanmış bir teknolojinin gün ışığına çıkmasına vesile oldu. Blockchain veya Türkçe karşılığı ile Blokzincir teknolojisi.
Bitcoin ile vaad edilen aracısız, güvenli ve maliyetsiz “para” transferinin aslında tasarlanan blokzincir teknolojisi ile mümkün olabileceği tarif ediliyordu. Zaman içerisinde bitcoin gerçek hayatın içinde yer alan ve günlük ticarette kullanılan bir ödeme aracı olmaktan öte digital bir varlık, sanal altın olarak nitelendirilebilecek bir hal aldı. 1 bitcoin şu anda 53.000 USD civarında alım satım görüyor.
Öte yandan aracısız olarak oluşturulan güven mekanizmasının mimarı sayılabilecek blokzincir teknolojisi ise pek çok farklı sektörde devreye alınan projeler ile deneyimleniyor. Geleneksel iş yapış şekillerini kökünden değiştirme potansiyelini hala koruyor. Blokzincir ağı verinin bloklar halinde tutulduğu ve ağdaki üye kuruluşlar arasında varlıkların verimli ve güvenli aktarımı için dağıtılmış defter teknolojisini (DLT-Distributed Ledger Technology) kullanan merkezi olmayan ağ olarak tarif edilebilir.
Ödeme sistemleri açısından pek çok ülke tarafından benimsenen nakitsiz ekonomi hedefi doğrultusunda elektronik ödemelerin payı giderek artıyor. Bazı ülkeler bu süreci “cashless” olarak tarif ederken bazıları nakit kullanımının tamamen ölmeyeceğinden yola çıkarak “less cash” olarak tarif ediyor. Fakat ortak görüş nakit kullanımını giderek azalacağı ve elektronik ödemelerin giderek yaygınlaşacağı yönünde.
Blockchain teknolojisi ile birlikte ödeme sistemlerinde;
- Akıllı sözleşmeler sayesinde otomasyonun artması
- Aracıların etkinliğinin azalması veya devreden çıkması
- Blokzincir’e dahil olan bütün node’lar eşit bilgiye sahip olacağından şeffaflığın sağlanması
- Tamamen elektronik ortamda yapılan işlemler sayesinde hız kazanılması
mümkün olabilecektir.
Dijitalleşen dünyada yaşadığımız pandeminin de etkisi ile kimlik doğrulama yöntemleri fiziki yöntemlerden dijital yöntemlere kaymaktadır. Bankalar açısından uzaktan müşteri edinimi olarak adlandırılan bu yöntemde görsel kontroller ikinci planda yer alırken müşteri doğrulaması tamamen elektronik yöntemler ile yapılıyor. KYC (Know Your Customer) olarak da isimlendirilen bu sürecin dijitalleştirilmesi devamında gelen ürün/hizmet satışı ve sözleşmelerin dolayısıyla bütün müşteri ilişki yönetiminin dijital olarak yönetilmesine kapı aralamakta ve blokzincir teknolojisi ile dağıtık sistemler üzerinde bu verilerin tutulmasının önü açılmaktadır.
Kripto Paralar
Özellikle Bitcoin başta olmak üzere oluşturulan yüzlerce kripto para ve altcoin çeşitli borsalar vasıtası ile alınıp satılıyor. Kısıtlı da olsa gerçek ticarette kullanılıyor. Devletler kripto para piyasasının hem yüklü miktarda parasal hacim sebebiyle vergilendirme penceresinden hem de kontrol altına almak için regüle etmeye çalışıyor.
Merkez Bankası Dijital Parası (CBDC — Central Bank Digital Currency)
Dijitalleşen dünyada merkez bankaları vasıtasıyla ihraç edilen yasal paranın tam anlamıyla dijitalleştirilmesi ve blokzincir altyapısı ile yönetilmesi son yıllarda çeşitli ülkeler tarafından deneyimlenen ve planlanan farklı bir alan. Avrupa Merkez Bankası dijital Euro’nun kullanımına ilişkin araştırma raporu yayınladı. Çin Dijital Yuan projesini (DC EP) devreye aldı ve pilot olarak uyguluyor. Nakitsiz topluma en yakın ülke olarak görülen İsveç ise E-Krona projesi ile vatandaşlarına dijital merkez bankası parasını kullandırmaya başladı.
HMB tarafından açıklanan ekonomi eylem planında TCMB tarafından dijital paranın hukuki ve teknik altyapısının 2021 yılı sonuna kadar hazırlanacağı duyuruldu.
Takas ve Hesaplaşma Sistemlerine Etkileri
Blokzincir teknolojisi günümüzde merkezi olarak gerçekleştirilen takas ve mahsuplaşma sistemlerinin de dönüştürülmesi konusunda potansiyeller içeriyor. Mevcut yapıda sistemdeki en önemli risk faktörlerinden biri olan paydaş riski blokzincir teknolojisinin getirdiği güvene ihtiyaç duyulmayan sistem kurgusu sayesinde ortadan kalkıyor.
DEFI
Decentralized Finance (Merkeziyetsiz Finans) blokzincir altyapısı üzerinde çalışan ve taraflar arasında güven unsuru ve garanti mekanizmasını yaratan 3. tarafları devreden çıkaran yeni nesil finans altyapısıdır. Defi uygulamaları esasında bankacılık sisteminin de potansiyel müşteri olarak hedeflediği finansal sistemin dışında kalmış kesimi hedeflemektedir.
Bugün DEFI uygulamaları ile yaratılan finansal ekonominin 45 milyar dolar civarında olduğu hesaplanmaktadır.
Bütün bu örnekler henüz keşfedilme aşamasında olan çok geniş bir etkiye sahip olabilecek blokzincir teknolojisinin sadece birkaçını temsil ediyor. Uygulamaya alınan projeler başarılı oldukça daha farklı blokzincir sistemlerini kullanımda göreceğiz.
Kaynaklar:
https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2021/03/Ekonomi-Reform-Takvimi.pdf
https://blokzincir.bilgem.tubitak.gov.tr/
https://sweden.se/business/cashless-society/
https://scholar.harvard.edu/rogoff/publications/less-cash-society-not-cashless-one
