Felsefede Metafizik Problemi İçin Kant’ın Çözümü Nedir?
Metafizik sorunsallar söz konusu olduğunda Kant şöyle demektedir; “İnsan aklı öyle sorular tarafından rahatsız ediliyor ki akıl onları ne cevaplayabiliyor ne de yadsıyabiliyor” Kant yaptığı bu tespitle, metafiziğin tarihsel seyri içindeki durumu ve durum karşısında yaşadığımız açmazı tam olarak özetleyerek ortaya koymuş oluyor. O insan aklının metafiziğe meyletmesini, aklın doğal bir eğilimi ve yönelimi olarak görüyor. Bu bağlamda aslında derdi meta-fiziğe karşı çıkmak ve onunla savaşmak değil. Onun metafiziğe karşı tavrı, materyalistlerdeki, pozitivistlerdeki veya analitikçilerdeki gibi saldırgan ve yok sayıcı, yok edici değildir. Onun derdi metafizik denilen düşünme biçiminin kritiğini yapıp, onu orta yere koymaktır. Yani demek istemektedir ki, metafizik işte budur, böyle bir şeydir al ne yaparsan yap ama bil ki bu alan böyledir.
Aslında onun metafizik sorunların çözümü için pozitivistlerdeki gibi değersel normatif önermeleri yoktur. Yani onlar gibi, “metafizikle uğraşmak boş ve gereksizdir, insan aklını boş yere işgal eder” v.s açısından bakmıyor duruma. Çünkü ona göre metafiziğe yöneliş insan aklının kaçınılmaz doğal bir eğilimidir, bu eğilimi engellemek mümkün değildir. Bu meylediş insan olduğu sürece devam edecektir. Bu ön saptamalardan sonra Kant, metafiziğin akıl için durumunu ortaya koyuyor. Ona göre, deneyden pay almayan, bir şekilde deneyle ilişkilendirilemeyen bilgi totolojiktir, kendi kendisini tekrar etmekten başka bir şey ortaya koymaz. Klasik, geleneksel metafiziğin temel konuları olan, tanrı, ruhun ölümsüzlüğü, özgürlük, evrenin sonsuzluğu gibi konular mümkün deney dünyasıyla ilişkilendirilemez. Bu yüzden de bu alanda sentetik olabilen apriori yargılar kurulamaz. Bu alanda sadece ve sadece apriori analitik yargılar kurulabilir.
Tam da bu noktada Kant, aklın doğal bir eğilimi ve meyli olarak gördüğü metafiziğin bir bilim olarak kurulamayacağını çok net biçimde ortaya koymaktadır. Metafizik alanı akıl için kaygan ve temelsiz bir alandır. Akıl bu alana yönelip geldiğinde bu alanda çatışkıları/antinomileri yaşamaktan başka bir sonuç elde edemez. Evren sonlu mudur sonsuz mudur? Evrenin zorunlu bir nedeni var mıdır yok mudur? Madde sonsuza kadar bölünebilir mi bölünemez mi? Her şeyin zorunlu bir nedeni var mıdır yok mudur? Bu ve bunun gibi sorulara aklın vereceği her türden cevabın doğru veya yanlışlığı, geçerli veya geçersizliği eşdeğer durumdadır. Bir cevabın diğerine üstünlüğü yoktur. Çünkü bu türden sorunları, mümkün deney dünyasıyla temellendirip sınırlamak ve referans noktası bulup cevaplamak olanaksızdır.
Kısacası Kant metafiziğin çıkmaz bir labirent olduğunu, bu alanda ilerleyebilen ve türetilebilen türden bilimsel bilginin ortaya konamayacağını gerekçeleriyle birlikte gözler önüne sermiştir.
