“Helvetica Şimdi” “Helvetica Asla”dan iyidir.
Helvetica’yı yeniden icat etmek
Birkaç yıl önce yaptığım TEDx konuşmam Helvetica belgeselinden bir klip ile başlıyordu. Bu klipte font tasarımına yıllarını vermiş Mathew Carter, (Verdana ve Georgia fontları başta olmak üzere birçok fontun tasarımcısı) “İyiki Helvetica’yı yeniden icat etmem istenmedi, çünkü ne yapacağımı bilemezdim” diyordu.
Oysa ben belgeselden 3 yıl önce bu cesareti kendimde bulmuştum. Arkadaşıma “Ya bildiğimiz bazı şeyler yanlışsa?”diye sordum. “Nasıl?” dedi. “örneğin Helvetica aslında çirkin, Comic Sans çok daha güzelse?”. Arkadaşım birçoğunuzun vermesi muhtemel tepkiyi verdi ve “senin kafa uçmuş sanırım” dedi. Aslında bana sorarsanız, birçok yaratıcı projenin altında böylesine sorgulayıcı fikirler bulunmaktadır. Önümüzdeki engellerin bir çoğunu da doğru kabul ettiğimiz yanlışlar oluşturmaktadır.
Yeni Max Miedinger
Aslında Helvetica’dan nefret eden tasarımcılardan biri değilim. Tasarım karıyerimde birçok kez Helvetica’yı kullandım. O günlerde başladığım yüksek lisans tezini bu konu üzerinde şekillendirmeye karar verdim. Helvetica konusundaki eleştirel fikirlerimi ve yeni düzenlememi gösteren bir proje önerisi taslağı hazırladım.
Taslağa kendi kuşağımdan bazı tasarımcıların görüşlerini de ekledim. Yeni Max Miedenger olacağımı, çağımızın default fontunu üretmek üzere olduğumu sanıyordum. Elbette böyle olmadı! Proje önerimi dinleyen akademisyenler, tezimin bir çok otorite tarafından yanlış bulunabileceğini, çıktığım yolda bir sürü engelle karşılaşacağımı söylediler. Heyecanım sönmüş, yolumdan alıkonulmuştum. Şimdi tekrar düşündüğümde, o günlerde söylemek istediğim şey; Helveticanın yanlışlarının olduğundan ziyade, günümüzün yeni üretimlere ihtiyaç duymasıydı.
“O günlerde söylemek istediğim şey; Helveticanın yanlışlarının olduğundan ziyade, günümüzün yeni üretimlere ihtiyaç duymasıydı.”
Birkaç hafta önce, Monotype Helvetica Now isimli yeni font ailesini yayınlarken şunları söylüyordu: Helvetica Now belki de tüm zamanların en ünlü fontunun yeni aşaması. Bu font ailesinin Micro, Text ve Display olmak üzere 3 farklı versiyonu bulunuyor. Helvetica Now font ailesindeki tüm karakterler yeniden çizildiler. Ayrıca bazı karakterler için alternatif seçenekler de eklendi. Helvetica hakkında sevdiğimiz herşey ve tipografik olarak günümüzün tüm ihtiyaçları bu fontta bir araya geliyor. Bu bir yeniden yayınlama veya yenileme değil. (Bir anlamda Helvetica’yı yeniden icat etme)
Yaşanmış Helvetica güncellemesi anısı
2013 yılında, İstanbul merkezli multidisipliner bir tasarım şirketi olan Autoban İstanbul, 10. yılını kutluyor ve geleceğe bir kurumsal kimlik yenilenmesiyle adım atmak istiyordu. Autoban istanbul’un eski kimliğinin merkezinde, otoban sembolü ve Helvetica Neue’yle tasarlanmış bir logotype bulunuyordu.
Autoban’a yeni logoyu sunmadan önce, tüm metin fontları gibi, daha iyi bir okuma sağlamak amacıyla, Helvetica’nın da optik düzeltmeler içerdiğini söyledim. Eğer harflere normalden büyük boyutlarda bakarsanız bu optik düzeltmeler sizi rahatsız eden kusurlara dönüşürler.
Diğer tüm metin fontları gibi Helvetica küçük alanlardaki gövde metinlerinde çok iyi çalışır. Ancak logo gibi çok büyük boyutlarda da kullanılan tasarım ürünlerinde, küçük boyutta farketmediğiniz kusurlar tam bir kabusa dönüşebilir. Bu veriler ışığında Autoban’ın yeni logosu için, tüm zamanların klasik fontu Helvetica ile Almanya otobanları için geliştirilen geometrik font DIN arasında yeni bir yazı karakteri ürettim. Bu yeni yazı yüzü geometrik olarak doğrulanmış Helvetica gibi duruyordu. Aynı zamanda bir kaç yıl sonra geliştirilecek olan San Francisco‘yla benzer ön sezileri paylaşıyordu. Autoban İstanbul’un görsel kimliğini incelemek isterseniz proje sayfasına bakabilirsiniz.
Neden şimdi (Önce değil)
Günümüze dek birçok Helvetica sürümü üretildi. Bunlardan bazıları, Neue Haas Grotesk (1957), Helvetica (1957), Helvetica Condensed (1963), Helvetica Compressed (1966), Swiss 721 (1982), Helvetica Neue (1983), Helvetica Neue Extended (1990), Neue Helvetica eText (2011) Yani Helvetica, birçok tasarımcı tarafından defalarca güncellendi.
Apple, dünyanın en çok sevdiği fontlardan biri olan Helveticayı bırakıp, şirket içinde geliştirdikleri San Francisco isimli fontu kullanmaya başladığında yeni bir ihtiyacı farkettik: Günümüzün farklı boyut ve çözünürlüğe sahip dijital ekranlarında Helvetica’dan daha cesur bir font tasarımına geçmeliydik.
Apple bilgisayarlarda, mobil cihazlarda ve Apple TV’lerde bulunan sistem yazılımlarında, yani tüm ürünlerinde arayüz fontu olarak Helvetica’yı kullanıyordu. Şirket yeni gözdesi Helvetica için ekranlarda kullanılmak üzere optimize edilmiş Lucida Grande isimli fontu terketmişti. (Mac VLC kullanıcılarına Lucida Grande isimli fontu, altyazı fontu olarak denemelerini tavsiye ediyorum) Apple tipografisi konusunda detaylı bilgi edinmek isterseniz Wikipedia makalesine bakabilirsiniz. (Apple’ın yazılım veya donanım alanındaki rakiplerinin tipografi konusundaki bilgilerini toplayan benzer bir makale bulunmuyor, hiçbiri Apple kadar geniş bir tipografi mirasına sahip değiller)
18 Kasım 2014'de Apple San Francisco fontunu yayınladı. Çünkü yeni ürettikleri ürünlerde yeni bir sınırla karşılaşmışlardı.
Apple tarafından geliştirilen cihazlara çıplak gözle baktığınızda, aralarında boyut farkı yokmuş gibi görünür. Ancak tüm ekranların piksel boyutlarını kıyaslarsanız, aralarındaki farkın düşündüğünüzden fazla olduğunu görebilirsiniz. Bir de televizyondan, tablete, telefondan saate ve hatta 8K çözünürlüğe ulaşan büyük ekranları düşünürsek, Apple’ın ne kadar karmaşık bir ekran optimizasyonuyla başetmek zorunda olduğunu daha iyi anlayabiliriz.
Apple’ın bu karmaşık problem için ürettiği cevap: San Francisco Fontu. O çağımızın ilk akıllı fontu. Geniş aile yapısıyla San Francisco, tüm cihazlarda en iyi okuma deneyimini sunmak için tasarlandı. Bu yönüyle dijital ortamların “dijital yerli” ürünü olarak görülebilir. Eğer daha fazla bilgi edinmek isterseniz Akinori Machino’nun yazdığı “The Secret of the Apple’s New San Francisco Fonts” başlıklı ingilizce makaleyi okuyabilirsiniz.
Sanırım, San Francisco sonrasında, Monotype tasarımcıları eski dostumuz Helvetica’yı günümüz ihtiyaçlarına-beklentilerine göre yenilemek-güncellemek istediler.
Helvetica Now günümüz ihtilaçları açısından yeterli mi?
Bu sorunun cevabı biraz şaşırtmacalı çünkü hem evet, hem de hayır. Neden mi? San Francisco: 8 SF Pro Display, 12 SF Pro Text, 9 SF Condensed Display, 6 SF Condensed Text, 9 SF Compact Display, 12 SF Compact Text, 9 SF Compact Rounded, 12 SF Mono olmak üzere 87 fonttan oluşan ve sürekli genişleyen bir aileye sahip. Helvetica Now ise: 20 Helvetica Now Display, 12 Helvetica Now Micro, 16 Helvetica Now Text olmak üzere 48 seçenek sunuyor.
Basitçe söylemek gerekirse Apple arkasına yazılım ve donanım desteği de sağladığı çok daha geniş bir aileyle günümüz ihtiyaçlarını karşılıyor. San Francisco’nun en havalı özelliklerinden biri de fontun dinamik olarak değişmesi. Sistem yazılımı, otomatik olarak 20 puntodan küçük metinlerde San Francisco Text fontunu, büyüklerde San Francisco Display fontunun kullanılmasını sağlıyor.
Eğer bir yazılımcıysanız, SF Display veya Text seçeneklerinden hangisini kullanacağınızı düşünmüyorsunuz. Metin boyutuna göre herşeyi sizin için sistem ayarlıyor. Eğer bir tasarımcıysanız ve Photoshop, Sketch gibi Apple tarafından geliştirilmeyen yazılımlarla çalışıyorsanız malesef bu değişimi sizin yapmanız gerekiyor. Ama hem Apple’ın hem de diğer geliştiricilerin ürettiği konuyla ilgili sayısız tasarım klavuzuyla işiniz çok da zor değil.
Eğer Helvetica Now fontunu kullanıyorsanız, yazılımcı da olsanız, tasarımcı da olsanız, display, text ve micro versiyonları arasında metin boyutlarına bağlı değişimleri sizin yapmanız gerekiyor. Ayrıca tipografi konusunda takıntılı biriyseniz, daha iyi okuturluk için geliştirilen a,G, R gibi alternatif harf tasarımları konusunda da yeni seçimler yapmanız gerekebilir.
Apple, yazılım geliştiricilerinin daha iyi bir tipografi üretebilmeleri amacıyla ve San Francisco’nun gerektiği gibi kullanılabilmesi için çeşitli tipografi klavuzları, tipografi temalı konferans oturumları ve özel sunumlar hazırlıyor. Örneğin Apple’da font tasarımcısı olarak çalışan Antonio Cavedoni, 30 dakikalık sunumuyla San Fancisco’nun detaylarını aktarıyor. Ek olarak San Francisco, değişen ihtiyaçlarımız ve ar-ge süreçleri temelinde Apple tarafından sürekli olarak gelişimi sürdürülen bir ürün.
Helvetica Now ise şimdilik sadece PR amacıyla üretilmiş birkaç içerikle beraber sunuluyor. Belki zaman içinde yazılımcılar, tasarımcılar veya fontu yayınlayan şirketler tarafından ek klavuzları üretilir.
Sonuç: Bizim karmaşık yaşam alanımız için yeterli mi?
Hiç şüphe yok ki, Helvetica günümüzün en çok kullanılan fontlarından birisi. 62 yıl önce günümüzün dijital cihazlarının olmadığı bir çağda tasarlandı ve klasik bir tırnaksız font olarak gelecekte de birçok tasarımıcının tercihi olmayı sürdürecek.
Helvetica Now, 62 yıllık Helvetica mirasına atılmış önemli bir adım. Ancak San Francisco’nun günümüz teknolojileriyle beraber sunduğu çözümü düşünürsek, Helvetica Now nispeten küçük bir adım olarak kalıyor. Apple San Francisco ile geliştirdiği yenilik sadece font tasarımını değil, belki tarihte ilk defa fontu kullanım biçimimizi de değiştiriyor. Çünkü günümüzün karmaşık problemleri, karmaşık çözümlere üretmemizi zorunlu kılıyor.
San Francisco sevenlere ek bir not: Apple Lisans kısıtlaması nedeniyle San Francisco fontunu , Apple uygulama sunumları dışında kullanımını yasaklıyor. Yani Apple platformlarına üretilen yazılımlar dışında basılı veya sayısal hiçbir tasarımda San Francisco fontunu kullanamazsınız.
