ATÖLYE Akademi’nin İnsan Odaklı Tasarım Kartları
İnsan Odaklı Tasarım Süreçlerini Tanıtan ve Kolaylaştıran Yardımcı Bir Araç
Yazar: Onat Vural
Editör: Deniz Yazıcıoğlu, Oytun Elacmaz
ATÖLYE Akademi Abdi İbrahim, Akbank, Turkcell ve TEB gibi Türkiye’nin önde gelen kurumları ile iş birlikleri yaparak birçok kez Değişim Öncüleri Gelişim Programı’nı* gerçekleştirdi ve farklı iş birlikleriyle programı gerçekleştirmeye devam ediyor. Programın temel amacı, organizasyonlardaki yüksek potansiyelli çalışanların kurumlarındaki yenilikçi ürün ve hizmetleri ortaya çıkarmasını sağlamak. İnsan Odaklı Tasarım yöntemlerine odaklandığımız bu uzun soluklu yolculuklarda, katılımcıların bu yöntemleri kullanmalarının yanı sıra tasarımcı bakış açısını içselleştirmelerini de sağlamaya çalışıyoruz.
Beş yıldan fazladır devam eden bu süreçte biz de pek çok şey öğrendik. Bu öğrenimlerin bir yansıması olarak programlarda kullandığımız İnsan Odaklı Tasarım metot kartlarını sizlerle paylaşıyoruz. Makale sonundaki bağlantı üzerinden erişebileceğiniz kartları, metotlar hakkında daha fazlasını öğrenmek ya da insan odaklı tasarım süreçlerinizi planlamak ve kolaylaştırmak amacıyla kullanabilirsiniz.
Kılavuz ve Kartları Nasıl Kullanabilirsiniz?
İnsan Odaklı Tasarım metot kartları, her bir metodu özetler ve neden bu metoda ihtiyaç duyduğumuzu, onu nasıl uygulayacağımızı açıklayan kısa bilgiler verir. Kartlara eşlik eden kılavuz ise Çift Elmas Teorisi (Double Diamond) olarak adlandırılan görselleştirme üzerinden metotların İnsan Odaklı Tasarım sürecinin hangi adımında yer aldığını gösterir ve buradan takip edebilmenizi sağlar.
İnsan Odaklı Tasarım Teorisi
Neden İnsan Odaklı Tasarımı Tercih Etmeliyiz?
Günümüzde birçok şirkette inovatif ürün ve hizmetler tasarlanırken kurumsal süreçler, düzenlemeler ve yönetici ve çalışan hedefleri gibi pek çok farklı sebepten ötürü yaratılan çözümlerde kullanıcının, yani insanın göz ardı edildiğini görüyoruz. Bu durumun sonucunda da kimsenin problemini çözemeyen ürün ve hizmetlerin yaratıldığına şahit oluyoruz.
İnsan Odaklı Tasarım, odağındaki bireylerin problemlerinin doğru ve hızlı şekilde anlaşılmasını ve bu problemlere doğru çözümler üretilmesini sağlayan, temellerini 20. yüzyıl tasarım disiplinlerinden alan bir metottur.
Sürecin Adımları
İnsan Odaklı Tasarımın Keşfet, Tanımla, Fikir Üret, Prototiple ve Test Et olmak üzere birbirini takip eden beş ana adımı vardır. Biz, bu adımları Çift Elmas Teorisi üzerinden daha anlaşılır bir sürece dönüştürdük.
Çift Elmas Teorisi temsilin avantajı, süreci yürüten ve sürece dahil olan kişilerin hangi adımlarda açılarak seçenekler yaratabileceğini veya daralarak karar alabileceğini kolayca anlamasını olanaklı kılmasıdır.
Açılma ve daralma hareketleri, bu sürecin adımları ile eşleştiğinde bir çift elmasa benzeyen görselleştirme ortaya çıkar. Bu görselleştirmeyi takip ederek sürecin adımlarını takip edebiliriz. İlk adımda probleme dair varsayımlarımızı doğrularız. Bu sebeple, açılarak seçenekler yaratır ve problemi bütün detaylarıyla anlamaya çalışırız. Ardından gelen tanımla adımındaysa saha araştırmamızı sentezleyerek probleme dair tekrarlayan öğrenimleri birer içgörü haline getirir ve onları fırsat alanlarına dönüştürürüz.
Çift elmasın ikinci parçasına geçtiğimizde artık problem tanımlama alanından çözüm alanına geçiyoruz. Fikir Üret adımında, önceden oluşturmuş olduğumuz fırsat alanlarına odaklanarak beyin fırtınalarıyla sayısız seçenekler yaratıyor, sonrasında bu fikirleri değerlendiriyoruz. Önceliklendirdiğimiz fikirleri bir araya getirerek bir konsept oluşturur, bu konseptin deneyim yolculuğunu tasarlıyoruz.
Sürecin son çeyreğindeki prototiple ve test et adımında ise çözüm konseptimize dair hipotezlerimizi belirler, ardından bu hipotezlerin kolay ve hızlı hazırlanabilen, düşük maliyetli prototiplerini üretiriz. Mükemmel çözümü geliştirene dek prototipleri döngüsel olarak test eder ve geri bildirimler doğrultusunda revize ederiz.
İnsan Odaklı Tasarım sürecinin sonuna geldiğimizde problemin odağındaki kişileri derinlemesine anlamış ve probleme doğru çözümü üretmiş oluruz.
Döngüsel Bir Yöntem
Yöntemimiz her ne kadar bu görselleştirme üzerinde kesin adımlar ile ilerliyormuş gibi görünse de aslında bu modele bir matematik formülüymüşçesine yaklaşmamak gerekir. İnsan Odaklı Tasarım metodunun uygulamasında süreç boyunca ihtiyaç duyuldukça adımlar arasında ileriye veya geriye yönelik dönüşler yapılabilir. Dolayısıyla, bu yöntemi uygularken takımınızın bir klasik müzik orkestrası gibi önceden belirlenmiş bestelerin hazır notalarına senkronlu basmasını beklemektense bir caz grubunda doğaçlama çalan müzisyenler gibi, belirli besteler çevresinde, akışa göre notalara basması için alan açmak gerekir. Kısacası, bu yöntemi iyi uygulamak bir caz müzisyeni gibi doğaçlama yapmayı gerektirir.
Temellerini tasarım ilkelerinden alan bu metodun en önemli özelliği, sosyal karmaşaya sebep olan problemleri çözerken bizlere belirsizlikte kolay karar almamızı sağlayan bir yöntem olmasıdır.
Empati, İş Birliği ve Deneme Yanılma
Zaman içinde fark ettik ki; programı tamamlayan bireylerin şirketlerine döndükleri zaman değişime öncülük edebilmeleri için içselleştirmeleri gereken şeyin sadece yöntemler değildi. Bunlara eşlik tasarımcı düşünce programın çıktılarının daha kalıcı olmasını sağlıyordu. Bu yüzden; metotla beraber empati, iş birliği ve deneme yanılma bakış açılarının benimsenmesi de gerekiyordu.
İnsan Odaklı Tasarım süreçleri başkalarının sorunlarını öncüller ve bu insan öğesine göre kurgulanır. Empati yapamadığımız zaman çözümün merkezine oturttuğumuz insanları anlayamayız. Bu sebeple, İnsan Odaklı Tasarım empati kasının esnetilmesi gerektiğini düşünüyoruz.
Empati kasımızı sadece problemin odağındaki insanlar için değil, süreç boyunca takım arkadaşlarımızla yapacağımız iş birliği için de esnetmeliyiz. Özellikle belirsizliğin yüksek olduğu tasarım süreçlerinde zaman zaman ekip olarak kaybolmuş gibi hissetmemiz veya görüş ayrılıklarından doğacak uzun tartışmalar gayet doğaldır. Yapacağımız şey, iş birliği anlayışımızı güçlendirmek ve bu yolla ekip arkadaşlarımızı daha fazla gözetmek olacaktır.
Tasarımcı düşünceyi sindirebilmek ve sürdürülebilir kılmak için gerekli olan son önemli yaklaşım deneme yanılma için alan açmaktır. Her ne kadar önceki öğrenimlerimiz ve çalışma koşulları bizleri hata yapmamaya ve hatalar üzerine konuşmamaya zorlasa da İnsan Odaklı Tasarım’ın temelinde tüm varsayım ve hipotezleri insanlarla test ederek hatalarımızdan öğrenmek yatar. Bunu başarmak için de mükemmeliyetçi kaygıları bir tarafa bırakmalı, hipotezimizin en hızlı ve maliyetsiz biçimde kullanıcılar ile nasıl doğrulayabileceğimize odaklanmalıyız.
Son Sözler
Akademi’de öğrendiklerimiz; empati, iş birliği ve deneme yanılma pratiklerinin insanı merkeze alan çözümlerin ayrılmaz bir parçası olduğunu gösterdi. Bu sebeple; İnsan Odaklı Tasarım kartlarımızı size ulaştırmak için hazırladığımız bu makalemizde metotlarla beraber, onları tamamlayan yaklaşımlara da değinmek istedik. Onların, kartlarda karşınıza çıkacak metotlarla İnsan Odaklı Tasarım’ı keşfederken yalnızca metotları değil, bir süreç ve yaklaşımı kurgulamak ve hayata geçirmek için faydalı olacaklarını umuyoruz.
*Not: Akademi’nin kurumlara özel tasarladığı Değişim Öncüleri Programı hakkında daha fazla bilgi almak için internet sayfamızı ziyaret edebilir, bilgi almak ve iş birliği yapmak için bize akademi@atolye.io üzerinden ulaşabilirsiniz.
