Sipariş Üzerine Ar-Ge Olur mu?

Frascati Kılavuzuna göre “insan, kültür ve toplumun bilgisinden oluşan bilgi dağarcığının artırılması ve bu dağarcığın yeni uygulamalar tasarlamak üzere kullanılması için sistematik bir temelde yürütülen yaratıcı çalışmalar” Ar-Ge olarak tanımlanıyor (Kaynak).

Yani, “mevcut bilgi birikiminizi kullanarak çözemeyeceğiniz sorunlarla karşılaştığınızda, hem bilgi birikiminizi artırmak hem de çözüm sürecinde kullanılabilecek yeni ve/veya özgün teknikler bulmak amacıyla” yaptığınız araştırmalar ve bunları pratiğe uyarlamak adına yürüttüğünüz faaliyetlerin toplamı, Ar-Ge çalışmaları olarak kabul ediliyor. Ve TÜBİTAK, 1995 senesinden bu yana “Ar-Ge tanımı” içerisinde kabul ettiği projelere hibe desteği sağlıyor.

TÜBİTAK nezdindeki Ar-Ge hibe destek programlarını anlattığım yazım:

Hibe Aşkımız, Teşvik Sevdamız…

2020 yılına kadar, TÜBİTAK TEYDEB nezdinde yürütülen hibe destek programlarına sunulan proje önerilerinde, proje neticesinde elde edilmesi hedeflenen çıktının “ticarileşme potansiyelini destekleyici” bilgi ve belgelerin de başvuruda sunulması istenirdi. Ancak TÜBİTAK, “bir kişi veya kurumdan alınan siparişin projelendirildiği” başvurulara pek sıcak bakmıyordu. Nedeni ise basitti:

“Zaten finansmanı müşteri sağlayacak. Benden gelip neden ayrıca hibe desteği istiyorsun?”

Bence oldukça mantıklı ve makul bir bakış açısı. Ancak, zaman gösterdi ki “TÜBİTAK TEYDEB destekli Ar-Ge projelerin çıktılarının ticarileşme oranı %5'in altında” ve bu durum sebebiyle TEYDEB programları aracılığıyla verilen hibelerin etkisi ve geri dönüşü ciddi anlamda sorgulanır oldu. Hal böyle olunca TÜBİTAK da “Ar-Ge çıktılarının ticarileşme oranının artırılması” amacıyla çok önemli bir hamle yaptı ve yeni bir hibe destek programı açtı.

14 Mayıs 2020 tarihinde TÜBİTAK, websitesinden yaptığı açıklama ile “Siparişe Dayalı Ar-Ge Projeleri için KOBİ Destekleme Çağrısı (Sipariş Ar-Ge — 2020)” başlıklı yeni hibe destek programının açıldığını ve 15 Haziran 2020 itibariyle de başvuruların alınmaya başlanacağını duyurdu.

Sipariş Ar-Ge Çağrısı kapsamında “en az 2 şirketin ortaklığında kurgulanan ve ticarileşme potansiyeli yüksek olan Ar-Ge projelerine hibe desteği verilmesi” amaçlanıyor.

“E bu durumda Sipariş Ar-Ge ile TEYDEB nezdinde hali hazırda yürütülen 1507, 1501, 1511 vb programların ne farkı var?” diye soracaksınız haklı olarak.

Sipariş Ar-Ge ile TEYDEB 1507 KOBİ Ar-Ge, 1501 Sanayi Ar-Ge ve 1511 Öncelikli Alanlar Ar-Ge programları arasında çok sayıda fark var. Zaten bu yazıyı yazma amacımda bu farkları ve Sipariş Ar-Ge Çağrısı hakkında bilinmesi gereken detayları açıklayabilmek. Hadi başlayalım.

Öncelikle bazı kavramları bilmelisiniz:

• Müşteri Kuruluş: Ar-Ge’ye dayalı çözüme ihtiyacı olan, bu ihtiyacının karşılanması amacıyla Tedarikçi Kuruluşla işbirliği sözleşmesini imzalayan, sektörüne ve ölçeğine bakılmaksızın, Türkiye’de yerleşik sermaye şirketi. KOBİ veya Sanayi ölçeğinde olabilir. Süreç boyunca TÜBİTAK yalnızca “Müşteri Kuruluşu” muhatap alacak.
• Tedarikçi Kuruluş: Müşteri Kuruluş ile işbirliği anlaşması yapan ve proje kapsamında Ar-Ge çalışmalarını gerçekleştirecek şirket. KOBİ ölçeğinde olmak zorunda.
• Ürün Geliştirme Süreci: Projeye konu olan iş fikrinin hayata geçirilmesi amacıyla Ar-Ge çalışmalarının yapılacağı süreç. Tedarikçi Kuruluş tarafından yürütülecek. Maksimum 24 aydır.
• Ticarileştirme Süreci: Ar-Ge süreci biten ürünün ticarileştirilmesi amacıyla faaliyetlerin yürütüleceği süreç. Müşteri Kuruluş tarafından gerçekleştirilecek. Sabit olarak 24 aydır.

Sipariş Ar-Ge Çağrısının Amacı Nedir?

• KOBİ ölçeğindeki şirketlerin (Tedarikçi Kuruluş), Ar-Ge yaparak geliştireceği ürünlerin, bu ürünleri ticarileştirebilme potansiyeline sahip kuruluşlarca (Müşteri Kuruluş) yerel, ulusal ve uluslararası pazarlarda satılabilmesini sağlamak.
• Farklı ölçek, sektör ve kabiliyetteki şirketleri işbirliği yapmaya teşvik etmek
• Müşteri Kuruluşun (görece daha büyük çaplı ve proje yönetimi konusunda tecrübeli şirketler) sahip olduğu iş ağı ve bilgi birikimini Tedarikçi Kuruluşlarla (görece daha küçük çaplı ve büyümek isteyen şirketler) paylaşmasını sağlamak.

TÜBİTAK’a göre Sipariş Ar-Ge Çağrısının amaçları sıralı tam liste.

Mevcut TEYDEB Programlarından Farkı Nedir?

• Başvuru Şekli: Firmalar tek başlarına başvuru yapamaz. 1 Müşteri Kuruluş ve en az 1 Tedarikçi Kuruluş bir araya gelip ortaklı proje sunmak zorunda.
• İşbirliği Sözleşmesi: Müşteri Kuruluş ve Tedarikçi Kuruluş(lar) başvuru aşamasında işbirliği sözleşmesi imzalamak ve TÜBİTAK’a ibraz etmek zorunda.
• Başvuru Formu: 1501, 1507 ve 1511 programlarındaki proje başvuru formuna ek olarak “Ticarileşme yol haritası ve Ekonomik fizibilite” olmak üzere 2 ayrı doküman daha sunulur.
• Hibe Ödeme Şekli: Sipariş Ar-Ge Çağrısı kapsamında, yalnızca Tedarikçi Kuruluş’a ait giderler desteklenir, Müşteri Kuruluş’un hiçbir gideri desteklenmez.
• Hibe Destek Oranı: Tedarikçi Kuruluş’un giderlerinin %40'ını Müşteri Kuruluş, %40'ını ise TÜBİTAK karşılar. Kalan %20'lik kısmı ise Tedarikçi Kuruluşun kendisinin karşılaması beklenir.
• Rapor Gönderim Tarihleri: Mevcut TEYDEB programlarında “faaliyet döneminin bitimini takip eden” 3 ay içerisinde Teknik ve Mali Raporların TÜBİTAK’a sunulması gerekirken, Sipariş Ar-Ge Çağrısında ise 2 ay içerisinde sunulması zorunlu.
• İzleme Süreci: Tedarikçi Kuruluşun yürüteceği Ar-Ge sürecinde, her 6 ayda 1 TÜBİTAK’ın görevlendirdiği izleyici tarafından denetleme yapılır. Ar-Ge süreci bitince de bu kez Müşteri Kuruluşun yürüteceği ticarileştirme süreci yine 6 ayda 1 izleyici görevlendirmesi yapılarak denetlenir. Ancak Müşteri Kuruluşa yine herhangi bir şekilde hibe ödenmez.
• Kapanış Raporu: Projenin son döneminde, Mevcut TEYDEB programlarından farklı olarak Proje Sonuç Raporu’nun yanı sıra Ticarileşme Planı da sunulur.

Süreç Nasıl İşleyecek?

• Proje sunmak isteyen 1 adet Müşteri Kuruluş ve en az 1 adet Tedarikçi Kuruluş anlaşır, işbirliği sözleşmesi imzalar ve ortak bir proje dosyası hazırlamak için çalışmaya başlar.
• Başvuru formu, Ticarileşme yol haritası ve Ekonomik fizibilite dokümanları hazırlanır ve TÜBİTAK’a sunulur.
• TÜBİTAK tarafından görevlendirilen hakemler projeyi denetler, raporlarını yazar ve TÜBİTAK komitesinde resmi karar alınır.
• Proje onaylanırsa; Tedarikçi Kuruluş Ar-Ge çalışmalarına başlar ve ilk dönem sonunda “hazırladığı mali ve teknik raporları” Müşteri Kuruluşun onayına sunar. Müşteri Kuruluş, mali raporda yer alan giderleri kontrol eder, giderlerin uygunluğunu denetler ve “Mali Raporda yer alan dönemsel gider toplamının” %40'ını Tedarikçi Kuruluşa nakit olarak öder.
• Müşteri Kuruluşun, Tedarikçi Kuruluşa %40'lık tutarı ödemesinin akabinde, dönem raporları YMM tarafından tasdiklenir ve TÜBİTAK’a gönderilir.
• TÜBİTAK izleyicisi projeyi denetler ve raporunu yazar. Akabinde TÜBİTAK, kendisine sunulan mali rapordaki gider toplamının “uygun gördüğü kadarının” %40'ını Tedarikçi Kuruluşa öder.
• Tedarikçi Kuruluşun yürüttüğü Ar-Ge sürecinin tamamlanmasının akabinde “Ticarileştirme Süreci” başlar.
• Ticarileştirme Sürecinin izlenmesi aşamasında, Müşteri Kuruluş her 6 ayda 1 dönem raporu hazırlar ve TÜBİTAK’a sunar.
• Her şey yolunda giderse proje tamamlanır ve kapatılır.

TÜBİTAK’ın yayınladığı güncel ön kayıt ve başvuru takvimi

TÜBİTAK en basit haliyle Sipariş Ar-Ge Çağrısını bu şekilde anlatmış.

Önemli Noktalar:

• Müşteri Kuruluş hiçbir şekilde hibe desteği alamaz.
• Hem Müşteri Kuruluş hem de Tedarikçi Kuruluş bünyesinde, proje başvuru esnasında en az 1 lisans mezunu personel bulunmak zorunda.
• Tedarikçi Kuruluş(lar) KOBİ ölçeğinde olmak zorunda.
• Ar-Ge Süreci + Ticarileştirme Sürecinin toplamı 48 aydan uzun olamaz.
• Proje başına sunulabilecek bütçe üst limiti 2.500.000 TL’dir.
• Başvurular için herhangi bir konu ve sektör sınırlaması yoktur. Tüm sektörlerden ve tüm teknoloji alanlarından, ticarileşme potansiyeli yüksek olan Ar-Ge projeleri sunulabilir.
• Tedarikçi Kuruluşun ticari hayatına başlama tarihi, geçmişte TEYDEB destekli proje yürütmüş olup olmaması vb detaylar, değerlendirme aşamasında dikkate alınmıyor.
• Ön ödeme (Transfer ödemesi) yapılmaz.
• Ar-Ge (Ürün Geliştirme) süreci neticesinde ortaya çıkacak ürünün minimum TRL-8 (Teknolojik Hazırlık Seviyesi) olması beklenmektedir.

Başvuru Esnasında Fark Yaratabilecek Unsurlar:

• Müşteri Kuruluşun geçmişte TEYDEB destekli proje yürütmüş olması önemli bir avantaj sağlar. Ayrıca mali bilançosunun durumu, projeye konu olan ürünle alakalı sahip olduğu iş ve partner ağının genişliği, geçmişte yürüttüğü Ar-Ge projelerinden elde ettiği çıktılardan sağladığı ciro vb detaylar, projenin kabul edilebilirliği olumlu etkiler.
• Başvuru esnasında detaylı “pazar araştırması” ve “ekonomik fizibilite” raporlarının sunulması, projenin kabul edilebilirliği artırabilir.

Riskler ve Fırsatlar:

• Tedarikçi Kuruluş için oldukça avantajlı. Ar-Ge harcamasının maksimum %80'ini geri alabilme imkanı var.
• Müşteri Kuruluş için riskler barındırıyor. Tüm projenin %40'ını tek başına finanse edecek ve neticede ticarileşebilir bir ürün çıkmayabilir. Ayrıca verdiği paraya karşılık hibe desteği de alamayacak.
• Müşteri Kuruluş, hem projenin yürütülmesi hem de harcamaların yapılması konusunda Tedarikçi Kuruluşu yönlendirecek ve denetleyecek. Yani ekstra iş yüküne sahip olacak.
• Müşteri Kuruluş için en avantajlı yönü ise; Ar-Ge sürecini dışarı yaptırarak iş ve pazar geliştirme süreçlerine yoğunlaşabilecek olması.
• TÜBİTAK’ın istediği başvuru dosyası oldukça kapsamlı. Bence hazırlaması en az 2 ay sürer.

Daha Detaylı Bilgi İsterseniz:

• Sipariş Ar-Ge Çağrısına ilişkin Sıkça Sorulan Sorular rehberini okuyabilirsiniz.
• Siparişe Dayalı Ar-Ge Projeleri için KOBİ Destekleme Çağrı metnini okuyabilirsiniz.

Sorularınızı ve görüşlerinizi benimle paylaşmak isterseniz, mail yazabilirsiniz.

Sevgiler.

Başar.