Yeni Teknopark ve Ar-Ge Merkezi Kanunu Hakkında
Ülkemiz girişimcilik ve teknoloji ekosisteminin en önemli yapıtaşları olan teknoparklar ile Ar-Ge ve Tasarım Merkezlerindeki uygulama ve süreçlerin geliştirilmesine adına kamu nezdinde yürütülen çalışmalar kapsamında oldukça önemli bir gelişme oldu.
Bu kapsamda, 30.09.2020 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisine “Teknoloji Geliştirme Bölgeleri ile Ar-Ge ve Tasarım Merkezlerine İlişkin Kanunlarda (4691 ve 5746 sayılı Kanunlar) Değişiklik İçeren Kanun Teklifi” sunuldu ve bahsi geçen teklifte yer alan kimi maddeler;
- hali hazırda teknoparkta ve kuluçka merkezlerinde faaliyet gösteren teknoloji şirketlerini ve girişimlerini
- yakın gelecekte teknoparkta yer almak isteyen girişimcileri
- hali hazırda Ar-Ge Merkezi / Tasarım Merkezi olarak faaliyet gösteren işletmeleri
- yakın gelecekte Ar-Ge / Tasarım Merkezi kurmayı hedefleyen kurumları
doğrudan ve ciddi ölçüde etkileyecek gibi görünüyor. Ben de bahsi geçen kanun teklifinden konunun muhatabı tüm çevrelerin haberdar olabilmesi ve teklifte yer alan maddelerin kolayca anlaşılabilmesi adına bu blog yazısını hazırladım.
Bu yazı, Mali Müşavir Evren ÖZMEN’in şahsi katkı ve yardımları olmasaydı hazırlanamazdı. Bu vesileyle Sayın Evren ÖZMEN’e bir kez daha teşekkür ederim.
Öncelikle; kanun taslağının daha iyi anlaşılabilmesi için şu iki kavramın mutlaka bilinmesi gerekiyor:
- 4691 Sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu: İlk defa 6.7.2001 tarihinde yayınladı. Teknoparkların kuruluşunu, işleyişini, yönetim ve denetimini ve bunlarla ilgili kişi ve kuruluşların görev, yetki ve sorumluluklarını kapsamakta. Kısacası teknopark demek 4691 sayılı kanun demek.
- 5746 Sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Kanunu: İlk defa 12.03.2008 tarihinde yayınlandı. Bu kanun, Türkiye’deki Ar-Ge ve Tasarım merkezleri ile Ar-Ge projeleri, rekabet öncesi işbirliği projeleri ve teknogirişim sermayesine ilişkin destek ve teşvikleri kapsamakta. Kısacası Ar-Ge ve Tasarım Merkezi demek 5746 sayılı kanun demek.
Her iki yasa da temel olarak Ar-Ge faaliyeti yürüten işletmelere çeşitli vergisel muafiyet ve teşviklerden yararlanma imkanı sunuyor. Özetlemek gerekirse;
- Ağustos 2020 itibariyle, ülkemizde 71'i aktif olmak üzere toplam 85 adet teknopark yer almakta ve bu teknoparklarda toplam 5920 firma faaliyet göstermektedir.
- Eylül 2020 itibariyle, ülkemizde 51 farklı ilde 1236 Ar-Ge Merkezi, 29 farklı ilde 371 Tasarım Merkezi faaliyet göstermektedir.
Neden Mevzuat Değişikliğine Gidiliyor?
TBMM’ye sunulan kanun teklifinde, “ Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerinin artırılması, üniversite-sanayi iş birliğinin artırılarak kurumsal bir tabana oturtulması, ulusal ve uluslararası yatırımcı için güçlü bir yatırım ortamı sağlanması ve devlet desteklerine ek olarak Ar-Ge ekosistemini destekleyici sermaye fonlarının özel sektör yatırımlarıyla da güçlenmesi hedeflenmektedir” ibaresi yer alıyor. Yani mevcut durumdaki eksikliklerin giderilmesi ve güncel gereksinimler uyarınca teknoparklar ve Ar-Ge / Tasarım Merkezlerinin kapasitelerinin artırılabilmesi amacıyla mevzuat değişikliğine gidiliyor.
Yeni Kanunda Neler Var? Kimler Nasıl Etkilenecek?
Kanun teklifinin tamamı 18 sayfa ve 23 farklı maddeden oluşuyor. Elbette tüm maddeler incelenmeye ve dikkate alınmaya değer ancak hem yazıyı çok uzatmamak, hem ilgilenen insanların motivasyonunu düşürmemek hem de bilhassa en çok bilinmesi gerektiğini düşündüğüm kısımları anlatabilmek amacıyla kanun tasarısındaki 7 başlığı ele aldım ve detaylıca analiz ettim. Keyifli okumalar.
1) Yıllık 1M TL’den Fazla Fatura Kesen Teknopark Şirketleri ve 1M TL’den Fazla Ar-Ge Gideri Gösteren Ar-Ge ve Tasarım Merkezleri En Az 20Bin TL Ekstra Harcama Yapmak Zorunda Kalacak.
- Kanun taslağında geçen madde şöyle:
1.1.2022 tarihinden itibaren, yıllık beyanname üzerinden istisna edilen kazanç tutarı 1M TL ve üzerinde olan teknopark şirketleri ile yıllık beyanname üzerinden yararlanılan indirim tutarı 1M TL ve üzerinde olan Ar-Ge ve Tasarım Merkezleri tarafından, bu tutarın %2’si pasifte geçici bir hesaba aktarılır. Bu tutarın, TR’de yerleşik girişimcilere yatırım yapmak üzere kurulmuş girişim sermayesi yatırım fonu paylarının satın alınması veya girişim sermayesi yatırım ortaklıkları ya da bu kanun kapsamındaki kuluçka merkezlerinde faaliyette bulunan diğer girişimcilere sermaye olarak konulması şarttır. Aksi durumda, teknopark şirketleri gelir ve kurumlar vergisi istisnası, Ar-Ge ve Tasarım Merkezleri ise Ar-Ge İndirimi beyan edemez.
- Ne Anlama Geliyor?
Bir teknopark şirketi olduğunuzu ve teknoparkta gerçekleştirdiğiniz proje neticesinde ortaya çıkan ürünle alakalı kestiğiniz faturalardan yılda 2.000.000 TL gelir elde ettiğinizi düşünün. Bu durumda, yıl sonunda 40.000 TL’lik bir tutarı “girişim sermayesi fonlarına” veya “kuluçka merkezlerindeki startuplara” sermaye olarak aktarmak zorunda olacaksınız.
- Bu İşlemi Yapmazsanız Ne Olur?
Teknoparkta elde ettiğiniz kazancınızın tamamı normalde kurumlar vergisinden (%22) muaftır. Eğer “%2'lik sermaye aktarımı” kuralını uygulamazsanız, kazancınızın %20'si için vergi muafiyetinden yararlanamayacak ve bu yüzden de 88.000 TL vergi* ödemek zorunda kalacaksınız (2.000.000 * %20 * %22 = 88.000 TL).
Bir Ar-Ge veya Tasarım Merkezi olarak ise, normalde 2.000.000 TL Ar-Ge İndirimi beyan edebildiğinizi varsayar isek; “%2'lik sermaye aktarımı” kuralını uygulamazsanız, anca 1.6 Milyon TL’lik kısmını beyannamenizde indirim konusu yapabileceksiniz.
Kısacası; 2022 yılı itibariyle teknopark şirketi olarak cironuz veya Ar-Ge / Tasarım Merkezi olarak Ar-Ge harcamanız arttığı ölçüde, girişim sermayesi fonları ve/veya kuluçkalardaki startuplara aktarmanız gereken tutar da artacak.
Hatta arttırıyorum, artık teknoparklar vergisiz alanlar değil; minimum %2 oranında vergi ödemek zorunda olacağınız yerler haline geliyor…
Bahsi geçen girişim sermayesi fonlarının kimler olacağı, ne zaman kurulacağı veya kimler tarafından yönetileceği ise belli değil.
Bu konuyla alakalı olarak daha detaylı açıklamayı, Mali Müşavir Evren ÖZMEN’in blog yazısında okuyabilirsiniz:
2) Teknopark Şirketleri ve Ar-Ge / Tasarım Merkezlerinin Faydalanmakta Olduğu Teşviklerin Süresi Uzatılıyor.
Teknopark şirketleri için 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu ve Ar-Ge / Tasarım Merkezleri için 5746 Sayılı Araştırma Geliştirme Tasarım Faaliyetleri Kanunu ile sağlanan teşvik ve muafiyetler 31.12.2023 itibariyle sona eriyordu. Yeni kanun tasarıyla birlikte, her iki kanunla sunulan teşvik ve muafiyetler son tarih 31.12.2028'e kadar yürürlükte kalacak.
Kısacası, 2028 yılı sonuna kadar teknoparklar ve Ar-Ge / Tasarım Merkezlerinde tüm teşvik ve muafiyetler uygulanmaya devam edecek.
3) Teknopark Şirketleri ve Ar-Ge / Tasarım Merkezlerinde Çalışan Personeller İçin Sunulan Gelir Vergisi Stopaj Desteği İşveren Lehine Uygulanacak.
- Kanun taslağında geçen madde şöyle:
“Teknopark şirketleri ile Ar-Ge ve Tasarım Merkezlerinde, personellerin ilgili ücretleri üzerinden asgari geçim indirimi uygulandıktan sonra hesaplanan gelir vergisi stopajları, muhtasar beyanname üzerinden tahakkuk eden vergiden indirilmesi suretiyle terkin edilecek.”
- Ne Anlama Geliyor?
Normalde personellerin bordroları üzerinde gelir vergisi gösterilmiyordu. Yeni kanun ile birlikte beyanname üzerinde gelir vergisi düşülecek, yani gelir vergisi avantajı personele değil, işverene yarayacak. Personellerin maaşlarında ve ellerine geçecek tutarlarda ise herhangi bir değişiklik olmayacak.
Kısacası teknoparklarda yıllardır süre gelen “gelir vergisi stopaj desteği” işverenin mi yoksa işçinin mi yararına oluyor? sorusunun yanıtı net bir dille “işverenin yararına oluyor” olarak veriliyor.
Ancak tam bu noktada, Mali Müşavir Önder KIZIL, ilgili kanun maddesinin işverene farklı yükler getireceğini ve bu madde sebebiyle 4691 sayılı yasanın işveren sunduğu avantajların ortadan kalkacağını ifade ediyor:
Teknokentteki gelir-damga vergisi teşviki işverene verildiği tescillenmiş (uygulama da bu yönüydü zaten) ancak gelir vergisi teşvikinin uygulama yöntemi değiştiğinden (muafiyetten istisnaya), işverenler daha yüksek SGK primi ödeyecek. Teknokentler avantajını kaybetti.
Örneğin; 10.000-TL net ücret alan ve 30 gün teşviklerden yararlanan personel için, SGK primine esas brüt ücret 11.760-TL seviyesindeyken, yeni düzenlemeyle yıllık ortalamada bu tutar 16.300-TL seviyesine çıkıyor.
Üstüne bir de personele ödenecek AGI eklenince teşvikler azaltılmış oluyor (madde gerekçesinde istihdam yükünün hafifletilmesi amaçlandığı ifade edilmiş).
4) Esnek çalışma uygulamasının yaygınlaşması
- Kanun taslağında geçen madde şöyle:
“TGB’lerde yer alan işletmeler ile Ar-Ge ve Tasarım Merkezlerinde gelir vergisi stopaj teşvikine konu edilen toplam çalışma sürelerinin %20’sini aşmamak kaydıyla, ilgili personelin teknopark veya Ar-Ge / Tasarım Merkezi dışında geçirdikleri süreler de gelir vergisi stopaj teşviki kapsamında değerlendirilebilir. Bu oran Cumhurbaşkanı tarafından %50’ye kadar artırılabilir.”
- Ne Anlama Geliyor?
Normalde teknopark şirketleri ve Ar-Ge / Tasarım Merkezlerinin personelleri için SGK primi ve gelir vergisi stopajı teşviki alabilmeleri için personellerinin ofise gelip kart / parmak basmaları gerekiyordu. Yeni kanun tasarısıyla birlikte teknopark şirketleri ve Ar-Ge / Tasarım Merkezlerinde personeller haftalık çalışma sürelerinin %20'si kadarını dışarıda geçirebilecek ve bu süreler de teşvik kapsamında sayılacak.
Dikkat edilmesi gereken husus: Dışarıda geçirilen süre için teknopark şirketleri ve Ar-Ge / Tasarım Merkezleri yalnızca “Gelir Vergisi Stopajı Desteği” elde edebilecek, SGK İşveren Prim teşviki geçerli olmayacak.
Kısacası, yeni kanunla birlikte teknoparklarda ve Ar-Ge / Tasarım Merkezlerinde kısmi esnek çalışma uygulaması başlamış olacak.
Eskiden teknopark ve Ar-Ge / Tasarım Merkezi dışında çalışmak sıkı kurallara (görevlendirme, saha çalışması vs) ve mücbir sebeplere (pandemi vs) bağlıyken, yeni kanunla birlikte oldukça kolaylaştırılmış olacak.
5) Teknopark Şirketlerine Yatırım Yapan Kişi ve Kurumlara Sağlanan Vergi İndirimi Tutarları Artırılıyor.
- Kanun taslağında geçen madde şöyle:
“Gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri tarafından teknoparklarda faaliyet gösteren şirketlere sağlanan sermaye desteklerinin kurum kazancının tespitinde indirim konusu yapılması” uygulamasının geçerlilik süresi 31.12.2028’e uzatılıp ayrıca 500K TL’lik indirim üst limit tutarı da 1 M TL’ye yükseltilmiştir.”
- Ne Anlama Geliyor?
Normalde, teknopark dışında yer alan bir kişi veya kurum, teknoparktaki bir firmaya ortak olduğunda, ortak olduğu tutarı (şirkete koyduğu sermayeyi) kendi gelir veya kurumlar vergisi beyannamesinde gider olarak gösterebiliyor. Yani daha az vergi ödüyor*.
(*vergi indirimine konu edilebilecek tutar; kişinin bireysel geliri veya kurumun kurumsal kazancının %10'unu ve kurumun özsermayesinin %20'sini aşamıyor. Ödenmiş sermayesi 2M TL olan bir şirket maksimum 400Bin TL vergi indirimi alabilir)
Yeni kanun ile birlikte, eskiden yıllık 500.000 TL’ye olan vergi indirimi üst limiti yıllık 1.000.000 TL’ye yükseltildi.
Kısacası, yeni kanunla birlikte teknoparklarda faaliyet gösteren şirketlere ve startuplara sermaye / yatırım akışının hızlanması için mevcut şartlar iyileştirilmiş oldu.
6) Yüksek Lisans ve Doktora Eğitimi Alan Personeller İçin İstenen “En Az 1 Yıldır Şirkette Çalışma Şartı” Kaldırılıyor.
- Kanun taslağında geçen madde şöyle:
Teknopark şirketleri ile Ar-Ge ve Tasarım Merkezlerinde çalışan ve yüksek lisans ya da doktora yapan personelinin yüksek lisans yapanlar için 1,5 yıl, doktora yapanlar için 2 yılı geçmemek üzere teknopark veya Ar-Ge / Tasarım Merkezi dışında geçirdiği sürelere ilişkin ücretlerinin gelir vergisi stopaj teşviki kapsamında değerlendirilebilmesi için “işletmede en az 1 yıldır çalışıyor olma şartı” kaldırılıyor.
- Ne Anlama Geliyor?
Teknopark şirketi veya Ar-Ge / Tasarım Merkezi olarak istihdam ettiğiniz Ar-Ge personelleri, işe girdikleri andan itibaren yüksek lisans veya doktora eğitimleri için şirket dışında vakit geçirmeye başlayabilir ve şirket olarak dışarıda geçirilen süre karşılığında gelir vergisi stopaj teşviki almaya devam edebilirsiniz.
Kısacası, işletmelerin yüksek lisans ve doktora eğitimlerine devam eden Ar-Ge personelleri istihdam etmelerini teşvik etmek adına olumlu bir adım atılmış.
7) Destek Personeli Sayısı Artıyor
- Kanun taslağında geçen madde şöyle:
Kanun kapsamında destek, teşvik, muafiyetlerden yararlanan destek personeli sayısının belli bir ölçeğin altındaki girişimciler için artırılması (destek personeli sayısı artırılacak) sağlanacaktır.
- Ne Anlama Geliyor?
Normalde teknoparklarda istihdam edilen Ar-Ge personelinin %10'u kadar da “destek personeli” yani teknik olmayan, idari görevleri üstlenen personel istihdam edilebiliyor ve bu personel için vergisel teşviklerden yararlanılabiliyordu. Yeni kanun tasarısıyla birlikte, toplam personel sayısı 15'e kadar olan işletmeler için bu oran %20'ye yükseltiliyor.
Kısacası, 15 kişilik bir firma eskiden 2 destek personeli istihdam edebiliyorken artık 3 destek personeli istihdam edebilecek.
Ar-Ge ve Tasarım Merkezleri için ise destek personel sayısının rakamsal veya oransal artışına yönelik bir uygulamadan söz edilmiyor henüz.
Kanun tasarısının tamamını incelediğimde, maddelerin genel olarak teknopark şirketleri ve Ar-Ge / Tasarım Merkezleri lehine olduğunu düşünüyorum. Ancak, hem %2'lik sermaye aktarım zorunluluğunun getirilmesi hem de “esnek çalışma” ile “destek personeli ve dışarıda geçirilen süreler” kavramlarının muğlaklaşması, ilgili kanunun nasıl uygulanacağı ve bunların şirketlere nasıl yansıyacağı konusunda soru işaretleri doğurdu bende.
Konuyla ilgili olarak Sayın Zeki Mert BARUT da Twitter hesabından oldukça net ve önemli analiz içeren bir flood paylaştı. Okumanızı öneririm.
Çoğu konu, kanun yürürlüğe girdikten ve bir süre uygulanmaya çalışıldıktan sonra anlaşılacak ve etkileri analiz edilebilecek.
Yazıyla alakalı görüş ve yorumlarınızı bana mail olarak iletebilirsiniz.
Mail adresim: basarkaya23@gmail.com
Sevgiler.
Başar.
