Kompresör 101: Her Müzisyenin Kompresör Hakkında Bilmesi Gerekenler.
BeatMakers Academy Öğrencilerimizden Furkan Değerli’nin Yazısı
Bu makalede, kompresörleri inceleyeceğiz. Dinamikleri kontrol etmek için kullanılan kompresörler ne işe yarar size bundan bahsedeceğiz. Bu aracın alt yapı ve matematiksel süreçlerini, sesleri nasıl etkilediğini ve kullanılacak en iyi senaryoları tartışacağız.
Dinamik Aralık
Dinamik işlemcilerini tartışmadan önce, sese gerçekte nasıl bir etki yaptığımızı anlamak önemlidir.
Bu işlemcilerin her biri, sesin dinamiklerini ve hacim değişikliklerini etkileyebilir. Dinamikler ses kimliğinin büyük bir parçasıdır, bu nedenle dinamikleri kontrol etme yeteneğine sahip olmak prodüktörler ve mix mühendisleri için paha biçilmez bir araçtır.
Sesin parçadaki en yüksek ve en sessiz anları arasındaki farka dinamik aralık denir. Bu dinamik aralık, bu işlemcilerle etkileyeceğimiz bir sesin ana yönüdür.
Bu işlemcilerin isimleri dinamiklere veya dinamik aralığa nasıl etki yaptığımızı ifade eder.
Kompresörler ne yapar?
Basit anlamıyla, bir sesin dinamik aralığını sıkıştırmak için kompresör kullanılır. Ses performansının daha yüksek ve sessiz kısımlarını seviye olarak birbirine yakınlaştırmak için kompresör kullanırız.
Bunu iki farklı yol kullanarak yapar. “Aşağı doğru sıkıştırma” da, kompresör çok yüksek olduğunda sinyali zayıflatır. Bu en yaygın sıkıştırma şeklidir.
“Yukarı doğru sıkıştırma” da, kompresör belli bir seviyeye ulaşıncaya kadar sinyali artırır. Her iki durumda da, dinamik aralık daralır.
Kompresör parametreleri
Kısacası, ortalama kompresör için dikkate alınması gereken altı ana parametre vardır: eşik, oran, diz, saldırı süresi, salım süresi, makyaj kazancı. ( threshold, ratio, knee, attack time, release time, the makeup gain.)
Eşik (Treshold), gelen sinyale göre kompresörü etkinleştirir. Belli bir seviyeye (dB cinsinden) ayarlanır ve sinyal bu eşik seviyesini geçecek kadar yüksek olduğunda (aşağı sıkıştırma) veya altına düşecek kadar sessiz olduğunda (yukarı sıkıştırma) kompresör etkinleşir.
Sıkışmanın ne kadar olacağı oran (ratio) tarafından kontrol edilir. Standart bir kompresörde (aşağı doğru olan), x: 1 oranı, kesiştiği her x dB için eşiğin 1 dB üzerindeki bir seviyeye zayıflatır/düşürür.
Bunu anlamak için bir örneğe bakalım. Diyelim ki 3: 1 oranına ve 0 dB’ye ayarlanmış bir eşik değerine sahip bir aşağı/low kompresörümüz var. Gelen sinyal 3 dB (eşiğin 3 dB üzerinde) olsaydı, sinyal çıkışta 1 dB’ye zayıflatılırdı. Sinyal 6 dB’de (eşiğin 6 dB üzerinde) olsaydı, sinyal çıkışta 2 dB’ye zayıflatılırdı. Sinyalin daha yüksek kısımları artık sessiz.
Yukarı doğru bir kompresörde, x: 1 oranı, sinyali eşiğin altına düştüğü her x dB için eşiğin 1 dB seviyesine yükseltir.
Diyelim ki 3: 1 oranına ve 0 dB eşik değerine sahip bir yukarı kompresörümüz var. Gelen sinyal -3 dB (eşiğin 3 dB altında) olsaydı, sinyal çıkışta -1 dB’ye yükseltilirdi. Sinyal -6 dB’de (eşiğin 6 dB altında) olsaydı, sinyal çıkışta -2 dB’ye yükseltilirdi. Sinyalin daha sessiz kısımları artık daha yüksek.
Eşik, oran ve giriş seviyesi ile, aşağıdaki denklemi kullanarak çıkış seviyesini belirleyebiliriz. Bu parametlerin geri kalanını ve kolayca en yaygın olarak kullanılanlarını ‘’aşşağı doğru’’ kompressör bağlamında konuşacağız.
Diz (the knee), eşik (treshold) etrafındaki kompresyonu etkiler. Eşik noktasının seviyelerindeki sinyalin nasıl sıkıştırılacağını etkileyen eşik noktasını daraltmayı veya genişletmeyi düşünün.
İşte Ableton Live’ın doğal kompresöründeki diz parametresi. Vintage Kompresör dizini “Mode” parametresiyle işler.
Yukarıdaki kompresörün giriş seviyesinden çıkış seviyesine grafiğinde, ortaya çıkan hattın eşikte bir köşesi olduğuna dikkat edin.
Eşiğin altında bir sinyal dokunulmadan geçer, ancak eşiğin 0,1 dB üzerinde bile geçen bir sinyal, sıkıştırmanın etkinleşmesine neden olur.
Bu “zor” bir diz. “Daha yumuşak” bir dizle bu köşe yuvarlanır ve kompresör artık eşiğe ulaşmadan önce sinyali sıkıştırabilir. Sert sıkıştırmanın sıklıkla duyulabileceği ve dikkat dağıtabileceği göz önüne alındığında, yumuşak bir diz kompresörün biraz daha şeffaf olmasına yardımcı olabilir.
Unutmayın, eşiğin genel olarak sıkıştırmayı değil kompresörü etkinleştirdiğini söyledik. Kompresör sinyali anında sıkıştıramaz ve sinyal eşiğin üstünde ve altındayken tepki vermesi için zamana ihtiyaç duyar.
Atak süresi (ms cinsinden ölçülür), sinyal eşiği geçtiğinde kompresörün ne kadar hızlı tepki vereceğini belirler. Atak süresi, kompresörün sıfır sıkıştırmadan oran (ratio) ve eşiğin (treshold) neden olduğu tam sıkıştırmaya geçeceği süredir.
Sinyal sonunda eşiğin altına düşecektir, yani sıkıştırma durmalıdır. Serbest bırakma süresi (Release Time), kompresörün tam sıkıştırmadan sıfır sıkıştırmaya geçmesinin ne kadar süreceğini belirler.
Sıkıştırma sesi yalnızca eşiği aştığında etkileyeceğinden, ortaya çıkan sinyalin en yüksek kısımları daha sessiz hale gelir.
Bunu telafi etmek için, makyaj kazanç(make up gain) parametresini kullanabilir ve daha yüksek parçaları daha önceki seviyelerine geri getirecek çıkış sinyalini yükseltebiliriz.
Bununla birlikte, bunu yaptığımızda, sinyal güçlendirilir, daha sessiz parçalar da artar. Sinyal daha dar bir dinamik aralığa, ancak öncekinden daha yüksek bir “RMS seviyesi” (ortalama ses seviyesi) olacaktır.
Neden kompresör kullanılır?
Sıkıştırma kullanmanın temel nedeni, RMS seviyesini artırarak sesin bir bütün olarak “daha yüksek” ve mixde daha fazla ses çıkarmasıdır. Bu ses yüksekliği, kulaklarımızın doğal olarak hoşlandığı bir şeydir.
Sıkıştırma sesin daha az dinamik ve organik olmasına neden olur, ancak bu ek durum sesin mixde öne çıkmasına yardımcı olabilir.
Ek olarak, bir sese renk eklemek için kompresörler kullanılabilir. Her bir kompresör benzersizdir, farklı analog devreler ve dijital algoritmalar kullanılır. Bazı kompresörlerde mühendislerin farklı enstrüman türleri için sevdikleri belirli “ses” vardır (örneğin vokal için Teletronix LA-2A kompresörü).
Kompresörler, canlı kaydedilmiş enstrümanların ve vokallerin dinamiklerini kontrol etmek için de önemlidir. Bunlar, bir performans boyunca oldukça büyük ölçüde değişme eğilimindedir, bu nedenle bazı sıkıştırmalar seviyeyi daha tutarlı hale getirmeye yardımcı olabilir.
Bu, daha karışık ve daha parlak durumu, mixdeki enstrümanların “profesyonel” sesi gibi görünecektir. Bununla birlikte, performansta organik kaliteyi korumak istiyorsanız, her zaman daha az sıkıştırma (veya hiç yok) yapmayı tercih edebilirsiniz.
Davul gibi seslerde geçici akımları şekillendirmek için kompresörleri de kullanabilirsiniz. Bu geçişi hafifletmek için daha düşük atak süreleri kullanılabilir, bu da davul kuyruğunu daha belirgin hale getirir.
Atak süresini artırarak, sıkıştırma başlamadan önce ilk transientlara izin verebilirsiniz. Bu, geçici patlamaları daha da patlatacak ve davulları daha puch / vurucu hale getirecektir.
Son olarak, kompresörler side chain kompression için çok faydalıdır. Bu, farklı bir sinyalin (“Ses B”) dalgalanma seviyesine bağlı olarak bir ses (“Ses A”) sıkıştırıldığı zamandır. Sonuç olarak, Ses B eşiği geçtiğinde Ses A sıkıştırılır.
Diğerleri oynarken bazı öğelerin zayıflamasına neden olacağı için bu yararlıdır. Klasik bir örnek bas kick davul ile sıkıştırmaktır. Bu, kickin her vuruşunda basın sıkıştırılmasına neden olarak, çirkin düşük frekanslı çatışmaları en aza indirir.
Sidechain Compressor
Sidechain compressor, özellikle davul ya da bass gibi aynı frekanstaki sesleri mixte daha baskın ve belirgin hale getiren, frekanstaki sesi maskeleyerek mikste boğulmaların önüne geçmek için kullanılan bir araç.
Hangi Durumlarda Kullanılır?
Kick drum tek başına harika çalarken, mikste yeterince duyulmuyordur. Kick i açmak için yeterince boş alan (headroom) yoktur (Bu yapıldığında mix in sesini yükseltmek için limiter uygulayabiliriz).
Buradaki problem maskeleme(masking). 2 enstrüman aynı anda aynı alanı kullanıyorsa, ikisini birden sağlıklı duyamayız. Bunun anlamı ‘’birbirini örten ses, diğer bir ifadeyle maskelemek’’ tir.
Nasıl kullanılır?
Sidechain destekleyen bir compressor eklentisi edinip, kick drum kanalından gelen sinyali ‘bus’’ ile göndermek. Send’i, pre-fader yapıp, ‘send level’i 0dB olarak ayarlarız. Send pre-fader yapmak, bass gitarı compress ederek sidechan miktarını değiştirmeden davul hacmini daha sonra değiştirme olanağı tanır. Send seviyesini 0 dB olarak ayarlamak, compressor un algılaması için yeterince güçlü bir sinyal gönderilmesini sağlar.
Yazımızı beğendiyseniz paylaşarak konu ile ilgilenen diğer insanlara ulaştırabilirsiniz. Kompresörler hakkında daha fazla bilgi sahibi olmak mix konusunda uzmanlaşmak isterseniz, Elektronik Müzik Kompozisyonu ve Prodüksiyonu öğrenmek isterseniz, bizimle iletişime geçmekten çekinmeyin. Bize aşağıdaki sosyal medyalarımızdan ulaşabilirsiniz.
BeatMakers Academy / Furkan Değerli
Kaynak:
The Ultimate Guide to Compression — George Robinson 2013
