Sentezleyici / Synthesizer Nedir? Nereden Başlamalı?
İlk başta sentezleme veya ses tasarımı, müzik ve duygu ile doğrudan bağlantı kurmadan, sayılar ve diyagramlar ve sinyal akışı ile dolu karmaşık bir konu gibi görünür, ancak, sentezleme konusunda ilerledikçe işlerin çok daha farklı olacağını görürsünüz.
Sentezdeki temel unsur modüllerdir. Tüm synth’ler, birbirlerini etkilemek için birbirine bağlanan bileşenlerden veya modüllerden oluşturulur. Bağlantılar ve etkiler sentezin ahengi ve derinliğidir. Sadece birkaç modülle bile, önünüze bütün bir ses dünyası açılır.
Sentezleyicilerde / Synthesizerlerde ses bir yerden oluşmaya başlamalıdır ve o yer osilatör’dür. Sentezleyici, çağdaş müziğin en önemli araçlarından birisidir ve onsuz pop veya elektronik müzik oluşturmak neredeyse imkansızdır, fakat bunların ötesinde sentez öğrenmenin en önemli yanı, sentezleyici veya hatta oluşturduğunuz sesler değildir, en önemli kısım, yaptığınız keşifler ve bunların duyma şeklinizi nasıl değiştirdiğidir. Sentezleme yapmak size bir tını dili verir duyduklarınızı tanımlamanın bir yolunu bulursunuz ve sentezleme ses tasarımı yaparak daha iyi bir dinleyici ve böylece daha iyi bir yapımcı, icracı ve iletişimci olursunuz.
Dalga Formları | Osilatörler bir sentezleyicinin ses oluşturma kısmıdır. Tipik olarak testere, sinüs, kare, üçgen ve gürültü gibi dalga formlarını üretirler. Eksiltici sentezde, geniş spektral içeriğe sahip bir osilatör sinyali başlatır(testere dişi gibi), daha sonra istenmeyen kısımları çıkarmak için bir filtre kullanılır. Osilatörü mermer gibi düşünürseniz filtre bir heykeltıraşın keskisidir.
Sawtooth / Testere Dalga Formu
Synth sesleri için standart başlangıç noktasıdır. Zengin bol titreşimli tınıları vardır. Tüm harmonikleri içerir ve sert filtrelemeye iyi yanıt verir.
Square Wave / Kare Dalga Formu
Bir başka zengin dalga formu olan kare dalgalar, testere dalgaları kadar karmaşık değildir, çünkü sadece tekil harmonikler içerir bu da çıkardıkları tınının daha boş duyulmasına sebep olur. Genellikle kare dalgalar, synth darbe genişliği modülasyonu seçeneği (Pulse width modulation) içerir. Darbe genişliği tını üzerinde dramatik bir etkiye sahiptir ve zengin dalgalı dokular oluşturmak için düşük frekanslı bir osilatör (LFO) ile modüle edilebilir, ancak statik bir parametre olarak da çok yararlıdır. Darbe genişliği düşük olan kare dalga formu vokal sesleri için en iyi başlangıç noktasıdır.
Sine Wave / Sinus Dalga Formu
Tüm dalga formlarının en basiti olan sinüs dalgaları, tek bir frekanstan oluşur. Daha fazla karmaşık dalga formları yüzlerce (hatta binlerce!) bireysel sinüs dalgasının koleksiyonu olarak düşünülebilir. Tek bir sinüs filtrelemeye hiç yanıt vermez, çünkü çıkarılacak üst harmonikler yoktur. Bununla birlikte, eklemeli sentezleme (additive synthesis) ve FM sentezi için temel yapı taşlarını oluştururlar.
Triangle / Üçgen Dalga Formu
Üçgen dalgaları yoğun şekilde filtrelenmiş kare dalga gibi ses çıkarır. Kare gibi, üçgen dalgalar sadece tekil harmonikler içerir, ancak üst harmonikler daha sessiz olduğu için kare dalga formuna göre çok daha az serttirler. Ekstra bir filtre olmadığında ve sinüs dalgasından daha ilginç bir ses gerektiğinde üçgen mükemmel bir seçimdir.
Noise / Gürültü
Gürültü dalga formları, genellikle renk isimleri ile adlandırılır.
Beyaz gürültü (white noise)
bilimsel olarak yararlıdır, çünkü tüm frekanslarda eşit genliğe sahiptir, ancak kulaklarımıza sert gelir.
Pembe gürültü (pink noise), kulaklarımızın doğal özelliklerine göre filtrelenmiş ve çok daha pürüzsüz ve sanki hoş duyulan bir beyaz gürültü gibidir. Gürültü, bir ses tasarımında kullanılınca o sese yumuşaklık katabilir, ek üst frekanslar katabilir ve phaser ve flanger gibi modüle edilmiş delay efektleri hissi sağlayabilir. Gürültü seslerin atak kısmında da çok faydalıdır. Çoğu enstrümanda, ses stabil durumuna ulaşmadan önce sesin atak anında çeşitli harmonik olmayan gürültüler vardır. Perküsyon sentezi yapmak da büyük ölçüde gürültü osilatörlerine dayanır. Çoğu synthde sadece noise için ayrı bir osilatör olacaktır ve eğer şanslıysanız, bu osilatörün kendi zarfı da olacaktır.
Dalga Formlarını Birleştirme
Dalgaları birleştirirken, her iki dalganın harmoniklerini düşünmeniz gerekir. Bir spektrum veya frekans analizörü (FFT) bu konuda size yardımcı olacaktır. Yararlı bir kombinasyon istiyorsanız, bir oktav üstte çalan testere dişi ile kare dalga formunu deneyin. Sonuç tam bir harmonik serisidir, iki osilatör bir fermuar gibi birbirine kenetlenir ve asla aynı harmoniği çalmazlar.
Voices Parametresi
Synth dünyasında Voices kelimesi çok özel bir anlam kazanıyor. Eğer dört notalı bir akor çalınırsa, synth akoru dört sese sahip olarak yorumlar. CPU yükünü azaltmanın bir yolu olarak (ve ayrıca yaratıcı amaçlar için) sentezleyiciler , eşzamanlı çalınan nota sayısını sınırlarlar. Ses sayısının her zaman çalınan nota sayısıyla aynı olmadığı unutulmamalıdır. Genellikle, bir synth, perde, tını ve başlangıç gecikmesi gibi biraz farklı niteliklere sahip birden fazla sesi çalarak topluluk sesleri oluşturmak için tasarlanmış bir unison / unisono özelliğine sahip olacaktır. Bu özellikler kullanılan seslerin sayısını çarpar, bu nedenle unison çalınan sesler ikiye maksimum sesler (max voices) dört olarak ayarlanırsa, yalnızca iki nota çalınır.
Standart Ses / Voices Parametreleri
Voices, Poli, Maks Voices:
Bu parametre, tek seferde çalınacak maksimum ses sayısını ayarlar. “1” genellikle synth’i monofonik moda sokar, ancak bazen tek bir mono düğmesi de mevcut olabilir.
Unison / Unisono:
Bu parametre, çalınan her nota için birden fazla sesin kullanılmasını sağlar. Örnek olarak koro sesi oluşturmak için unison sesler kullanabilirsiniz. Bu sesler biraz ton dışıdır, buna yakın bir izlenim vermek için unisonun detune miktarı genellikle kullanıcı tarafından açılarak yapılandırılır.
Glide (Portamento):
Mono bir sentezde, nota perdesi, trombon veya keman gibi bir enstrümanda duyulduğu gibi nottan nota kaymak için yapılabilir. Notadan notaya geçen süre, kayma süresi veya portamento süresidir. Birçok sentezde, portamento zaman kontrolünün yakınında bir legato / kayma seçeneği bulunur. Legato modunda, yalnızca üst üste binen notalar kayar ve kayma üzerinde daha fazla kontrol sağlar.
Spektrum Filtresi| Filtre | Voltaj Kontrollü Filtre (VCF)
Filtreler, sentezleyicinin ses şekillendirici bileşenidir. Genellikle osilatör, spektral olarak yoğun ve güçlü bir ses üretir. Sertliği gidermek ve karışımda iyi oturmasını sağlamak için, filtrenin girdiği parlaklık ayarlanmalıdır.
Filtre, frekansa özgü bir ses kontrolüdür. Her filtre açıklaması hem genlik hem de frekans bilgisi içerir. Örneğin, “High-Cut Filtresi”, yüksek frekansların genlik azalmasına işaret eder. Bunu yapmak için low pass filtresi (en yaygın synth filtre tipi) kullanılır. Tersine, “Bas sesler kesilirken-Low Cut Filtresi” uygulanırken, high pass bir filtreleme kullanılır.
Kesme Frekansı (Cutoff Frequency):
Kesme frekansı herhangi bir filtrede en önemli unsurdur. Kesme frekansı
keilecek veya artırılacak frekansların hangi frekansta başlaması gerektiğini belirten bir parametredir.
Örneğin, 261 Hz’de (kabaca orta C) oynayan bir testere dişi dalgası, insan işitme aralığını (20.000 Hz) aşan harmonikler yaratır. Ses buzzy (yüksek titreşimli) ve sinir bozucudur ve yüksekleri kesmek için low pass filtre gereklidir. Kesme frekansı çok yüksekse, filtre sadece insan kulağı tarafından algılanamayan frekansları ortadan kaldırır. Ancak, kesme frekansı azaldıkça, daha yüksek uç frekansları kesilecek ve bu da daha soluk, cansız (duller) bir ses yaratacaktır. Filtre çok düşük bir frekansa ayarlanırsa, tüm ses kesme frekansının çok üzerinde olacağından, synth tamamen sessiz olacaktır.
Rezonans:
Low Pass ve High Pass filtrelerden bahsederken, rezonans, kesme frekansında bir artışa işaret eder. Yüksek rezonans, kesme frekansında doğru olan harmonikleri önemli ölçüde artıracak ve kesme frekansını hareket ettirmek, güzel ve basamaklı şekilde harmonikleri yukarı ve aşağı getirecektir. Rezonans ne kadar yüksek olursa, etki o kadar belirgin olur ve sonunda filtre osilasyona başlar. Bu olduğunda, filtre ek bir sinüs dalgası osilatörü gibi davranır.
Notch ve band pass filtrelerde rezonans farklı davranır ve bir genişlik kontrolü haline gelir. Rezonans ne kadar yüksek olursa (bazen Q olarak da bilinir), frekans bandı daha da artar (band pass) veya kesilir (notch). Düşük rezonans notch filtresi, özellikle büyük bas seslerinde gizli bir sentez silahıdır — büyük miktarda orta menzilli enerjiyi kaldırır (diğer enstrümanlar için yer bırakır), ancak yine de karışım, kulüp wooferlarını hareket ettirmeye yeter.
Ses Şiddetini Şekillendirmek
Amplifikasyon | Voltaj Kontrollü Amplifikatör (VCA)
Son aşama (efek kullanımından önce), ses kontrolü sağlayan amplifikasyondur. Bir amplifikatör neredeyse her zaman bir zarfla (ADSR Envelope) modüle edilir ve ayrı ayrı notaların ses konturunu oluşturmak için çalışır. Amplifikatörü gerçekten anlamak için önce zarfları öğrenmelisiniz.
Zarflar genel amaçlı modülatörlerdir. Zarflar çeşitli hedeflere gönderilebilmesine rağmen, en önemli hedef amplifikatör zarfıdır. Tipik amplifikatör zarfı dört aşamaya ayrılmıştır. Atak, decay, sustain, release (ADSR).
Yukarıdaki örnekte, zarf sıfırdan başlar ve atak süresi boyunca tam seviyeye geçer. Buradan, zarf, sustain seviyesine ulaşana kadar decay zamanını geçirir ve bir MIDI notu “kapalı sinyali” alınır, bu sırada zarf, release süresi boyunca sıfıra döner.
Sürekli ve Sürekli Olmayan Sesler
Tüm enstrümantal sesler, devam eden sesler (Sustaining) veya devam etmeyen sesler (non-sustaining) olmak üzere iki kategoriden birine yerleştirilebilir. Eğer bir nota boyunca cihaza enerji eklenirse (örneğin üfleme, yay çekme, mekanik olarak titreşme), bu sürekli bir enstrümandır. Cihaz rezonansa ve decaye bırakılan bir başlangıç enerji patlaması alırsa (örneğin, vurmalı veya telli çalgılar), bu sürekli olmayan bir enstrümandır.
Sürekli enstrümantal sesleri taklit etmek için genlik zarfının sustain kısmı sıfırdan yüksek olmalıdır. Süreksiz enstrümanları taklit etmek için genlik zarfının sustain kısmı sıfırdır.
Amplifikatör Zarfı için Bazı Ortak Ayarlar
Aç-Kapa (Switches)
Attack 0, Decay N/A, Sustain %100, Release 0
Switches neredeyse anında hareket ile açılır veya kapanır. Bu nedenle, sıfırdan tam sese geçmek zaman almaz ve Atak 0'dır. Sustain% 100'dedir, bu da decay olmadığı anlamına gelir. “Not kapalı” sinyali ile ses anında duracaktır, bu da releasein 0 olarak ayarlandığı anlamına gelir. Org (Organ) sesleri bu zarfla taklit edilebilir. Bir notun başına biraz daha atak (bite) eklemek için sustaini % 80'e düşürün ve releasei çok kısa yapın. Bu, perküsive org (organ) seslerini taklit etmek için iyidir.
Üfleme ve Yaylı (Blowing or Bowing)
Attack %0–10 (neredeyse 0), Decay %0–10 Sustain %50–90, Release %0–10
Bu örnekteki yüzdeler size kabaca kılavız olarak verilmiştir ve synth’ten synth’e değişecektir. Bir müzisyen enstrümanlarının yayını çekmeye veya üflemeye başladığında, başlangıçta güçlü bir enerji patlaması olur ve daha sonra nota sabit bir sustain seviyesine yerleşir. İlk enerji patlaması zarfın 0'dan tam sese hızlı bir şekilde atlamasına neden olur (örn. Düşük atak süresi), daha sonra hızla sustain seviyesine geri döner (örneğin hızlı decay süresi). Nota basıldığında, sustain seviyesinde titreşmeye devam eder, enstrüman, müzisyen üflemeyi veya yay çekmeyi bıraktıktan sonra kapanmaya devam eder.
Artan atak ve decay süresi ilk geçici süreyi yumuşatır. Artan sustain seviyesi nota daha fazla güç verir ve bir mixin ön planına çıkarır. Release süresinin artırılması yankı eklemeye benzer ve notadan notaya geçerken sesin yumuşatılmasına yardımcı olabilir.
Telli ve Vurmalı Çalgılar (Pluck and Strike)
Attack 0, Decay %10–80, Sustain 0 Release decay’le aynı
Non-Sustain / Uzamayan zarf, vurmalı veya telli çalgıları taklit etmek için mükemmeldir. Ne zaman bir enstrümana vurulur ya da tel çalınırsa ses neredeyse anında tepe noktasına gider, sonra decay süresine göre sönümlenir. Release decaye benzer şekilde ayarlanır, böylece müzisyen MIDI notasını serbest bırakırsa, zarf doğal olarak çalmaya devam eder. Decay (ve release) parametreleri enstrümana göre ayarlanır. Örneğin, bir gong’un çok uzun bir release olurken, bir marimba notasında kısa olur.
Damperli Telli ve Vurmalı Çalgılar (Damped Pluck or Strike)
Attack 0, Decay %10–80, Sustain 0, Release 0
Bu zarf vurmalı veya telli enstrüman zarflarına benzer, ancak zarf bir not kapatma sinyali aldığında bırakma süresi sıfır olduğu için ses durdurulur. Bu bir piyanoyu temsil eder — tuşa basıldığında, bir keçe çekiç bir ipe çarpar ve anahtar bırakıldığında, bir damper yükselir ve notu durdurur. Benzer bir zarf elektro gitar ve basa öykünmek için kullanılır.
Sesdeki değişimler
Osilatör | Düşük Frekanslı Osilatör (LFO)
Düşük frekanslı bir osilatör veya kısaca LFO, bir synth parametresine sabit döngüsel hareket ekler. Bir LFO, çeşitli parametreleri kontrol edebilen genel amaçlı bir modülatördür, vibrato etkisi oluşturmak en yaygın kullanımıdır. Vibrato oluşturmak için, LFO’nun hedefi osilatörün frekansına ayarlanmalıdır. Bu özel modülasyon o kadar önemlidir ki birçok sentezleyici özellikle vibrato için özel bir LFO’ya sahiptir. LFO, şekil ve oran (frekans) dahil olmak üzere önemli parametrelerinin çoğunu osilatörle paylaşır. Hız parametresinin aralığına dikkat edin — osilatör 20Hz ila 20.000 Hz frekanslarında çalışır, ancak bir LFO çok daha düşük frekanslarda (0Hz ila 20Hz) çalışır — ancak birçok sentezleyici ilginç efektler için daha hızlı çalışabilen LFO’lar içerir.
Senkronizasyon:
Çoğu LFO, global şarkı temposuyla senkronize olacak şekilde ayarlanabilir. Senkronizasyon modunda, rate parametresi metrik alt bölümlerde (sekizlik nota, çeyrek nota vb.) Ayarlanır. Bu, ritmik olarak doğru darbeler ve tını çeşitleri için yararlıdır. Senkronizasyon hissi sağlamak için sekizlik ve on altılık notaların yerine, üçleme seçeneklerini kullanmayı deneyin.
Retrigger veya Serbest:
Tetikleyici modunda bir LFO MIDI notaya her basıldığı baştan başlayacaktır. Bu notlar arasında tutarlılığı korumak için mükemmeldir. retrigger kapalıyken (serbest mod olarak da bilinir), LFO, nota çalınmasa bile çalışmaya devam eder, bu nedenle her nota LFO döngüsünde farklı bir noktada başlar. Bu, nota değişikliklerine ve yama için öngörülemezliğe sebep olur.
Serbest modun önemli bir konusu akorları çalmaktır. Retrigger kapalıyken, çalınan tüm notları mükemmel uyum içinde tüm sesleri kontrol eden bir tek LFO gibi, senkron LFO hareketlerinde mükemmel olacaktır. Bu, senkronize edilmiş LFO’lar için her zaman global ölçüm cihazı ile zamanında olacaklarından faydalıdır. Retrigger açıkken, LFO her nota ile yeniden başlar, bu nedenle aşamalı ataklar çalınan bir akor da LFO hareketlerini kademelendirir — her ses için bir LFO bireysel gibi ve notta başlar. Bir grup enstrümantalist çalarken vibrato asla mükemmel senkronize değildir, bu yüzden vibratolarını taklit etmek için bireysel LFO’lara sahip olmak mantıklıdır.
LFO Atak:
Genellikle, bir notanın atağı sırasında vibrato yoktur vibrato etkisi nota devam ettikçe daha belirgin duyulmaya başlar. Bu etki, LFO derinliğini bir zarfla kontrol ederek sentezleyicilerde taklit edilir. Tüm Attack-Decay-Sustain-Release (ADSR) zarfını eklemenin aksine, LFO derinliği tam seviyeye kadar basit bir düzlemdedir. LFO derinliğinin maksimum seviyeye ulaşması için geçen süre LFO atak parametresi ile ayarlanır.
Evet elimizden geldiğince synthesizer / sentezleyiciler hakkında temel kavramlara değinmeye ve sizi bu konuda aydınlatmaya çalıştık. Bu konu hakkında ilerleyen zamanlarda daha fazla makaleyi sizlerle paylaşacağız.
Yazımızı beğendiyseniz paylaşarak konu ile ilgilenen diğer insanlara ulaştırabilirsiniz. Ses tasarımı ve sentezleme konularında daha fazla bilgi sahibi olmak, ses tasarımı alanında uzmanlaşmak, Elektronik Müzik Kompozisyonu ve Prodüksiyonu öğrenmek isterseniz, bizimle iletişime geçmekten çekinmeyin. Bize aşağıdaki sosyal medyalarımızdan ulaşabilirsiniz.
BeatMakers Academy / Gerçek Dorman
Kaynakçalar: Louden Sterns — Synthesizer Lessons
Dean Friedman — Synthesizer.Basics
