Voor de kritiek
Van Marx heb ik nog niet zo veel gelezen, laat staan echt begrepen.
Maar een paar zinnen uit een brief van zijn hand, gericht aan Arnold Ruge, zijn in mijn geheugen blijven kleven.
Ist die Konstruktion der Zukunft und das Fertigwerden für alle Zeiten nicht unsere Sache, so ist desto gewisser, was wir gegenwärtig zu vollbringen haben, ich meine die rücksichtslose Kritik alles Bestehenden, rücksichtslos sowohl in dem Sinne, dass die Kritik sich nicht vor ihren Resultaten fürchtet und ebensowenig vor dem Konflikte mit den vorhandenen Mächten.
Marx verwoordde in deze zinnen naar mijn overtuiging een taak die er ligt voor journalisten, politici, wetenschappers en kunstenaars; mensen die in de gelegenheid zijn om het leven van grote groepen andere mensen te beïnvloeden. Zij moeten in principe bouwen aan de toekomst, maar in een situatie waarin dat niet op een directe manier kan, moeten zij het huidige bouwwerk bekritiseren - zonder aarzeling of angst voor de gevolgen van hun kritiek.
Kritiek heeft intrinsieke waarde, die scherp werd opgetekend in een kort artikel van de Britse vormgever Mark Boulton. Hij noemde kritiek
“the most potent catalyst for better solutions and overall growth”
Kritiek is in zijn ogen niet iets dat je moet ‘overleven’, maar iets dat je bewust moet opzoeken; “to hunger only for the critique”. Boultons kijk op kritiek ging in de eerste plaats over het nut die dit heeft voor vormgevers en andere kunstenaars, maar het is veel breder toepasbaar.
Op het moment dat er een klimaat geschapen wordt waarin veilig kritiek geleverd en ontvangen kan worden, wordt het een kracht. Waar deze kritische ruimte er niet (of te weinig) is, gebeuren rare dingen. Denk bijvoorbeeld aan financiële sector, waar een stevig tegengeluid de afgelopen jaren amper ruimte heeft gekregen. Na een aantal jaren hebben we kunnen concluderen dat de bankiers daardoor in volstrekte waanideeën zijn gaan geloven.
Makkelijk is het het niet, kritiek geven én kritiek opzoeken. Het maakt je kwetsbaar. Kritiek is ook een eenvoudig middel een persoon of een idee kapot te maken.Elke criticus moet beseffen waarom hij kritisch moet zijn, in zekere zin is het de meest beperkte bijdrage aan de toekomst. Wanneer de gelegenheid zich voordoet, zal iedere criticus bereid moeten zijn om ook de handen uit de mouwen te steken, om te gaan bouwen -
en dan zal de rücksichtslose Kritik op zijn constructies worden gericht.
