Valery Alekseyevich Legasov
26 Nisan 1986'da Ukrayna’daki Çernobil şehrinde bulunan nükleer santralde meydana gelen felaket, 20. yüzyılın en korkunç ve belki de izi asla silinemeyecek olaylarından biri. Bu felaket ile adı anılan önemli isimlerden biri ise Sovyet kimyager Valery Legasov. Çernobil faciasının görünmeyen tarafını araştıran cesur bir bilim insanıydı Legasov.
Valery Legasov, tanınmış ve başarılı bir kimyager ve aynı zamanda SSCB Bilimler Akademisi’nin bir üyesi idi. Çoğumuz kendisini Çernobil felaketini araştıran komisyonun bir üyesi olarak tanıyoruz.
Gençlik yıllarından beri kendini bilime adayan Legasov, Moskova Mendeleev Kimya Teknolojisi Üniversitesinden mezun oldu. Mezuniyetinin ardından Kurchatov Atom Enerjisi Enstitüsü moleküler fizik bölümünde yüksek lisans eğitimine başladı. Oldukça başarılıydı ve kariyerinde gittikçe yükseliyordu. Kimya ve moleküler fizik konularında uzmanlaşmıştı. Soy gazların bileşiklerinin sentezlenmesi, hidrojen enerjisi, nükleer ve plazma teknolojisi çalışma alanlarından yalnızca birkaçı.
Felaketin yaşandığı dönemde Legasov, Kurchatov Atom Enerjisi Enstitüsü’nün genel müdür yardımcılığını yapıyordu. SSCB hükümeti felaketin nedenlerinin araştırılması ve olumsuz sonuçların azaltılmasına yönelik planlamaların yapılması için bir komisyon kurdu. Legasov bu komisyonun en önemli üyelerinden birisiydi. Hükümet Çernobil’deki patlamanın yakıt depolarından birinde gerçekleştiğini ve ciddi bir durum olmadığını düşünüyordu. Ancak Legasov araştırmaları için olay yerine gittiğinde bunun basit bir patlama olmadığını anladı. Dört numaralı reaktörün yakınındayken yaşanan faciaya bizzat tanık oldu. Durum o kadar ciddiydi ki radyasyon ölçüm aletleri bozuluyordu. Legasov bu süreçte hayat kurtaracak önemli kararlar aldı ve durumun ciddiyetini hükümete bildirdi. Yakındaki Pripyat kentinin derhal tahliye edilmesi konusunda ısrarcıydı fakat hükümet durumun ciddiyetinin farkında olmadığı için ancak 36 saat sonra tahliye kararı verildi.
Çernobil’de geçirdiği her saniye Legasov’un sağlığını etkiliyor ve ömrünü kısaltıyordu. Maruz kaldığı radyasyon sebebiyle ancak birkaç yıl daha hayatta kalabilirdi. Risklerin farkında olmasına rağmen Çernobil’i terk etmeyip daha kötü sonuçlar olmaması adına çok çalışmıştır.
Bu sırada, özellikle Avrupa ülkeleri tarafından yaşanan facianın sorumlusu olarak anılan Sovyet Rusya itibarını kaybediyordu. Bu nedenle Sovyet hükümeti yine Legasov’un yardımına ihtiyaç duydu. Hükümetin isteği ile Viyana’daki Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu’nun toplantısına katılan Legasov, facia ile ilgili yaklaşık 5 saatlik bir rapor sundu ve facianın sorumlusunun Sovyet Rusya olmadığını söyledi. Bunun sonucunda Sovyet Rusya hükümeti kendini aklamayı başarsa da, Legasov RBMK tipi reaktörlerdeki sorunun ve önlem alınmazsa belki de daha büyük patlamaların yaşanabileceğinin farkındaydı. Bu durumu hükümet yetkililerine anlattı fakat kimse önemsemedi. Tüm bunlar yetmezmiş gibi Legasov sürekli KGB’nin göz hapsindeydi. KGB, Legasov’u gittiği her yerde takip ediyor ve eğer yanlış bir şey yaparsa cezalandırılacağının mesajını veriyordu.
Patlamanın ikinci yıldönümünde Legasov, arkasında Çernobil faciası ile ilgili daha önce açıklanmayan gerçekleri kaydettiği birkaç kaset bırakarak intihar etti. Bazılarına göre ses kayıtlarının önemli bir kısmı kasıtlı olarak silindi. Legasov’un intiharı, tüm dünyada büyük bir etkiye neden oldu. İntiharı sonrası RBMK reaktörlerinde kontrol çubuklarının tasarımı ile ilgili sorun hızla kabul edildi ve gerekli yasalar çıkarıldı.
20 Eylül 1996'da Rusya devlet başkanı Boris Yeltsin tarafından, Rusya Federasyonu Kahramanı Onursal Unvanı Çernobil soruşturmasında gösterdiği “cesaret ve kahramanlık” için Legasov’a verildi.
Legasov şimdilerde bile cesareti, dürüstlüğü ve kahramanlığı ile genç bilim insanlarına örnek olmaya devam ediyor.
Referanslar
N.k, H. (2020, September). What is the cost of lies? Retrieved March 02, 2021, from https://www.chernobylwel.com/blog-detail/140/what-is-the-cost-of-lies-valery-legasov-chernobyl-hero
