Ikea Etkisi Nedir?
Kendi yaptığımız ürünlere daha mı çok değer veriyoruz? Hazır olarak satın aldığımız bir dolap ile Ikea’dan alıp kendi monte ettiğimiz bir dolap arasında fark var mı?
Ikea etkisi; Michael Nortoni, Daniel Mochon ve Dan Ariely tarafından icat edildi. 2012 tarihli “Ikea Etkisi: Emek sevgiye götürdüğünde” isimli makalelerinin girişinde de yer alan ünlü bir örnek içim sizi 1950’lere götüreyim.
Hepimizin marketlerde gördüğü, bazen satın aldığı hazır kek karışımları. 1950'li yıllarda ABD gıda şirketi General Mills, Betty Crocker markalı hazır kek karışımları ilk kez piyasaya sürülüyordu. Ancak marka beklediği satışları elde edemedi. Satışlarını arttırmanın yolları hakkında Psikolog Ernest Dichter’e danıştılar.
Dichter bunun için bazı deneyler yaptı ve şirkete bir tavsiyede bulundu. “Karışımdaki yumurtayı çıkarın ve tüketiciye taze yumurta kullanmasını söyleyin.”
İnsanlar eski karışımın yemek yapmayı “fazla” kolaylaştırdığını düşünüyordu. Emeklerinin değeri düşmüştü ve süreç onlar için daha az ödüllendirici hale gelmişti. Ancak ekledikleri yumurta emeklerinin de ürünün de değerini arttırdı ve bu karışımlar popülerlik kazanmaya başladı.
Peki Ikea Etkisi’ne sebep olan ne?
Yeterli hissetmek istiyoruz.
Kendi öz yeterliklerine inanan insanlar zorluklarla başa çıkmada daha iyidir, başarısızlıklardan veya aksaklıklardan daha çabuk iyileşir , stres ve depresyona karşı daha az savunmasızdır. Aynı zamanda daha içsel olarak motive olurlar. Yani sadece dışsal bir ödül için çalışmak yerine, doğaları gereği zevkli veya ilginç buldukları için bir şeyler yapmaya motive olurlar.
Bir mobilya parçasını monte etmek, kek pişirmek gibi şeyler öz-yeterlik duygumuzu arttırır. Bu da kendi emeğimizin olduğu ürünleri çok daha değerli görmemizin bir nedenidir. Bir şeyde yetersiz olduğumuzu hissetmek, kendimizi kanıtlama ve yetkin görünme arzumuzu artırarak, yaptığımız şeylerin değerini şişirmemize yol açar.
Çabamızın buna değdiğini hissetmek istiyoruz.
Emek ve zaman harcadığımız ürünlerin yaptıklarımıza değmesi için psikolojik olarak ona çok daha yüksek değer biçiyoruz.
Kendimizle ilişkili şeyleri seviyoruz.
Emek verdiğimiz, bizimle ilişkili olan her şeyi daha iyi ve üstün görüyoruz.
Son zamanlarda “kendin yap” ürünlerin sayısının daha fazla arttığını görüyoruz. Hem markalar kendi maliyetlerini düşürüp ürünlerinin değerini arttırıyor. Hem de tüketici kendi emeğinin değerini arttırıyor.
