Eski Bir Türk Oyunu: Mangala

Eski bir Türk zekâ oyunu olan mangala Gaziantep, Hatay ve Şanlıurfa’daki adıyla köçürme, bazı kaynaklarda ise mankala olarak bilinmektedir. Yapılan araştırmalara göre bu oyunun eski Türk topluluklarından Sakalar, Hunlar ve Göktürkler döneminde de oynandığı görülmektedir. Metin And’ a göre bu oyun mankala oyunlarından bahseden ilk eserlerden olan Binbir Gece Masallarında anlatılan (15. gece) mankala ile doğrudan ilişkili olabileceğini düşünmektedir. Ülkemize ziyarete gelen seyyahların, kaynaklarındaki yazılarında da yer alan mangalayı Türklerin saatlerce tartışmadan zevkle oynadıklarını ve bu oyunu herhangi bir ücret ortaya koyarak oynamadıklarını gözlemlemişlerdir.

Dünyada farklı ülkelerde benzer isimlerle de oynanmaktadır. Fakat Türk mangalasında bazı farklar bulunmaktadır. Oyunda bulunan taşlar diğer mangala türlerinde tohum olarak nitelendirilip, taşların hareketi tohum saçma olarak isimlendirilir. Bu da o ülkenin kültürünün ziraatçı bir yapıya sahip olduğunu göstermektedir. Türk mangalasında ise taşlar asker olarak isimlendirilmektedir. Hazine kısmı ise karargâh olarak isimlendirilmiştir. Türk mangalasının bir diğer farkı ise alınan taşların bir tanesinin kendi otağına, yani kuyusuna bırakılmasıdır. Diğer mangala oyunlarında kendi kuyusuna taş bırakma olayı yoktur. Mangala da kendi kuyusuna bir taş bırakma kuralı, Türk sosyal hayatındaki baba ocağına sahip çıkma geleneğinin bir tezahürüdür. Taş kazanmak için rakibin taşlarını çift yapma kuralı ise Türk inanç ve devlet sistemi tarihindeki ikili anlayışı sembolize etmekte ve Türklerin geleneksel dünya görüşüne uygun düşmektedir. Eski Türklerden günümüze miras kalan bu oyunu 7 den 70 e bütün aile üyelerinizle keyifle oynayabilirsiniz. Oyunun kurallarıysa oldukça basit;

• Oyunda 14 (veya 12) oyuk kullanılır. Bunlara ek olarak her oyuncu oyunda kazanacağı taşlarını koymak üzere bir kale çukuruna sahiptir.
• Her iki oyuncu oyun başında kendi tarafındaki 6 oyuğa 4 taş koyar.
• İlk oyuncu kendi tarafındaki çukurlardan birini seçer ve içindeki taşları saatin tersi yönünde, sıradaki çukurlara birer birer bırakarak ilerler.
• Eğer dağıtılan son taş hazineye denk geliyorsa sıra yine aynı oyuncuda kalır eğer oyuncunun çukurlarının birinde tek taş varsa o taşı sağa ilerletebilir.
• Oyuncu hazinesine taş koyduktan sonra elinde hala taş kaldıysa rakip bölgeye taş koymaya devam eder. Eğer son taş rakibin bölgesindeki bir kuyuyu çift yaparsa (2,4,6,8, gibi) kuyudaki tüm taşları alır.
• Oyuncu kendi bölgesindeki bir boş kuyuya son taşı denk getirirse karşı bölgedeki kuyudaki taşları da kendi taşını da alır ve hazineye koyar.
• Oyun bir oyuncunun bölgesindeki taşlar bitince biter. Bölgesindeki taşları ilk bitiren oyuncu rakibin bölgesindeki tüm taşları da hazinesine koyar.
• Oyun böylece biter ve taşlar sayılır, hazinesinde daha çok taş olan oyuncu bir puan alır, diğer oyuncu sıfır puan alır. Eğer berabere biterse iki oyuncu da 1/2 (yarım) puan alır.
• Oyun böylece 5 set devam eder. Beş set sonunda en fazla puanı olan oyuncu kazanır.

Hepinize keyifli oyunlar…