Başarının kökenleri ve çizginin dışına çıkmak üzerine

BKM Kitap Kulübünde bu ay Malcolm Gladwell’in Outliers / Çizginin Dışındakiler adlı popüler kitabını okuduk. Malcolm Gladwell kitapta başarının oluştuğu koşulları inceleyip neden bazı insanların daha başarılı olduğunu anlatıyor.

Photo by Jeroen den Otter on Unsplash

Bu kitabın yarattığı etki aslında oldukça yüksek oldu, hatta kitapta anlatılan 10.000 saat kuralı gibi bazı başlıklar bazı disiplinlerde neredeyse standart prensip olarak tanımlandı.

Malcolm Gladwell’e göre başarı asla tesadüf değil. Başarının oluşması için temel bazı koşullar var, bunlar:

1. Doğal avantajlar : Erken dönem eğitimde (ilk ve orta okul) sporda başarılı olan çocukların hepsinin yılın ilk aylarında doğması, yani o yıllarda 1 yıllık fiziksel farklılıkların önemli bir avantaj yaratması. Bu avantajı kullanabilen çocukların diğerleriyle arasındaki farkı sürekli açması başarı için temel bir faktör oluyor. Yani doğuştan gelen avantajların kullanılması çok önemli.
2. Aile desteği : Doğal yetenekler ve fiziksel avantajlar tek başına yeterli değil tabi ki. Çocuğun içine doğduğu ailenin maddi koşulları ve çocuğa verdiği manevi destek çok önemli. Ailenin çocuğuna verdiği güven duygusu ve hakkını arama, gerektiğinde kendi lehine kurallarda istisna talep etme gibi konular büyük oranda maddi olarak varlıklı ailelerde görülen bir durum. Başarının diğer bir önemli tetikleyicisi.
3. 10.000 saat : Spor, müzik, satranç, marangozluk vs aklınıza ne gelirse gelsin herhangi bir şeyde ustalık seviyesine gelmek için 10.000 saat harcamak gerektiğini söylüyor Gladwell. Örneğin satrançta dünya klasmanına girebilmek için yaklaşık 10 yıl boyunca sürekli çalışmak gerekiyor, ki bu da yaklaşık 10.000 saatten fazlası yapıyor. Mozart’ın en önemli çalışmalarını bestecilikte geçirdiği 20 yılın sonunda verdiğini anlatıyor, bu da 10.000 saatten sonrasını gösteriyor. Herhangi bir şeye 10.000 saat ayırabilmek için kişinin o alanda yetenek ve isteğinin olması ve desteklenmesi gerekiyor, ki bu da önceki maddeleri doğruluyor. Gladwell’in başarının en önemli nedeni olarak tanımladığı etken bıkmadan usanmadan çalışmak, çalışmak ve yine çalışmak.
4. Pratik zeka : Bir insanın IQ’sunun yüksek olması, sınavlardaki başarısını garantilese de okuldan sonraki hayatındaki başarısına doğrudan bir etkisi olmuyor. Zekayı karmaşık sosyal ortamlarda kullanabilmek gerekiyor ki buna da pratik zeka deniyor. IQ tek başına işe yarayan bir faktör değil.
5. Çevresel koşullar : 20.yüzyılın başında Doğu Avrupa’dan Amerika’ya göç eden Yahudilerin hikayesinde gördüğümüz, meslek sahibi bu insanların yüzyıllar boyunca edindikleri mesleki becerilerini kullanarak yeni kurulmaya başlayan metropolitan hayattaki başarılarını anlatıyor Gladwell. Geldikleri ülkelerinde toprak sahibi olmalarına izin verilmediği için yüzyıllardır aileden meslek sahibi olan ve bu becerilerini yeni dünyada kullanarak zengin olan bir kuşağın hikayesi, aslında çevresel koşulların başarıya nasıl zemin hazırladığını gösteriyor. Örneğin California’da tarım işçisi olarak çalışan bir Meksikalı’nın topladığı portakalları kamyona yükledikten sonraki süreçten hiç haberi olmaması ve yaptığı işin çok düşük katma değerinin olması Meksikalı işçiyi o işe mahkum ediyor. Ama New York’ta yıkanabilir çocuk önlüklerinin satılmadığını tespit edip evinde kurduğu atölyede ürettiği önlüklerle zengin olan Doğu Avrupalı Yahudiler için çevresel koşullar başarının oluşması için çok uygun. Aynı şekilde Bill Gates’in geceler boyunca gizli gizli bilgisayarda kodlama yapması sonrasında ustalık seviyesine yaklaşırken PC’lerin doğuş dönemine girilmesi çevresel koşulların önemini gösteriyor.
6. Kültürel koşullar : Amerika’da yaygın bir klişe olan “çok zeki Asyalı” mitinin kökenine bakınca aslında Çince’deki sayıların İngilizceye göre nasıl çok daha akılda kalacak şekilde kısa olduğunu, bu sayede Çinli bir çocuğun Amerikalı akranına göre matematiksel işlemleri çok daha hızlı ve doğal bir şekilde yapabildiğini görüyoruz. Yine Çin’le ilgili enteresan bir hikaye var; Güney Çin’de çok yaygın olarak yetişen pirincin yetiştirilebilmesi için çok fazla emek ve zaman harcanıyor ve sürekli iyileştirme yapılması gerekiyor. Oysa buğday öyle değil, yılda bir kez hasat alınabiliyor ve toprağın aralıklarla nadasa bırakılması gerekiyor. Dolayısıyla çalışmaya uzun aralar verilmesinin, hiç ara vermeden yılın her günü çalışan Çinli pirinç yetiştiricilerine göre daha gevşek bir kültür olarak ortaya çıktığını olduğunu anlatıyor.

Malcolm Gladwell’e göre başarı bir kaç koşulun bir araya gelmesiyle oluşuyor. Kişinin doğduğu ay ve yıl, o dönemdeki ihtiyaç duyulan alana olan derin tutkusu, bu alanda çok ama çok çalışması ve hatalarından dersler alarak pes etmemesi ve son olarak bu süreçte aile ve çevresinden gördüğü destek.

Kitap “outliers”, yani çizginin dışındaki yani istisnai düzeyde başarılı insanların hikayesini anlatıyor. Bu insanlara o kadar da sık rastlamadığımızı düşünürsek kendim, çevrem, işim ve ailem olarak baktığımda başarının, bu prensipleri bu kadar sıkı olmasa da ancak hepsinin uygulanmasıyla gelebildiğini görüyorum. Yaptığımız projelerin, çıkardığımız ürünlerin başarılı olması için bu koşulları ne kadar sağlayabildiğimize bakmayı, istisnai düzeyde olmasa da asgari başarı kriterlerine ulaşmak için diğer tüm metodolojilere ek olarak göz önünde bulundurmamız gerektiğini düşünüyorum.