DeFi Protokolleri ve Regülasyon İhtimalleri II — Synthetix
“DeFi Protokolleri ve Regülasyon İhtimalleri” adlı serinin öceki yazısında Set Protocol ve Yield Protocol’ü incelemiştim. Serinin ikinci yazısında bir türev protokolü olan Synthetix’i ele alacak ve olası regülasyon risklerini değerlendireceğim.
Synthetix Nedir?
Synthetix, itibari paralar (fiat currencies), emtialar (commodities) ve borsa endeksleri (stock indexes) gibi çeşitli finansal araçlarda; sentetik varlıklarla (synthetic assets) long-short pozisyonları açmaya izin veren merkezi bir türev (derivative) protokolüdür. Synthetix’in ne olduğunu tam olarak anlamak için, ilk başta sentetik varlıkları anlamak gerekiyor. Sentetik varlıklar kabaca hedef varlık ile teminat olarak konulan varlıkların birbirinden farklı olduğu varlıklardır. Örneğin, DAI bir sentetik varlıktır. Çünkü, DAI’nin hedef fiyatı $1’dır ve teminat olarak belirli miktarda ERC-20 tokenleri bulundurmaktadır. Eğer DAI teminat olarak dolar kullansaydı, sentetik bir varlık olarak sınıflandırılamazdı. Bu sayede, Synthetix’i genel olarak bir varlığın tokenleştirilmiş (tokenized) hali olarak da düşünebiliriz. Çünkü, Synthetix’de “sToken” mantığı vardır ve bu hedef olan varlığın tokenleştirilmiş halidir. Örneğin sXAU altının, sXAG gümüşün, sNIKKEI Japonya Borsası’nın, sTSLA Tesla hisse senedinin ve sUSD ise ABD dolarının tokenleştirilmiş halidir.
Ayrıca, Synthetix’in SNX adında kendine ait bir platform tokeni de vardır. Ancak, bu SNX tokeni bir yönetişim tokeni (governance token) değildir. Yazının ilerleyen kısmında SNX tokeninin ne işe yaradığını detaylı bir şekilde açıklayacağım.
Synthetix Nasıl Çalışır?
Yazımın bu kısmında Synthetix türev protokolünün nasıl çalıştığını, kullanıcıların teminatlandırılmış borç pozisyonu (collateralized debt position) açarak nasıl Synth token (sToken) mint ettiklerini, sToken ve iTokenler ile nasıl long-short pozisyonları açıldığını açıklayacağım. Öncelikle işe sTokenlerin nasıl mint edildiğiyle başlayalım. Synthetix protokolünde sToken mint etmek için ilk başta teminat olarak SNX tokeni koymak gerekir. Synthetix’in platform tokeni olan SNX’i elde etmek için aşırı teminatlandırılmış (over-collateralized) bir borç pozisyonu açılması gerekiyor. Pozisyon açtıktan sonra elde ettiğiniz SNX’lerle dilediğiniz sentetik varlıklar (borsa endeksi, emtia, itibari para, vs.) için short veya long pozisyonları açabilirsiniz. Örneğin, bir emtia olan altının fiyatının artacağı kanaatinde olduğunuzu ve Synthetix’te altın için bir long pozisyonu açmak istediğinizi varsayalım. Bunun için elinizdeki SNX’leri sXAU’ya çevirmeniz gerekli. Öte yandan, eğer altın fiyatlarının düşeceğini düşünüyor ve short pozisyonu açmak istiyorsanız; iXAU almanız gerekmektedir. Bu örnekten de anlaşılacağı üzere sTokenler long pozisyonu, iTokenler ise short pozisyonu temsil eder. Buraya kadar bahsetmiş olduğumuz işleyiş temel olarak diğer tüm türev borsalarıyla benzerdir. Fakat Synthetix’i diğer türev borsalardan farklı kılan özellik sToken — iTokenler ile long-short pozisyonu açtıktan sonra devreye giriyor. İlk olarak, kullanıcıların sToken veya iToken alarak teminatlandırılmış bir borç pozisyonuna geçtiklerine değinmiştik. Oluşturulan tüm bu borçlar Synth sahipleri tarafından toplu olarak paylaştırılıyor. İşleyişi daha basite indirgemek için şöyle bir örnek kullanalım. Kullanıcı A, B ve C’den oluşan 3 kullanıcılı bir işlem havuzu olduğunu ve Kullanıcı A’nın birim fiyatı $20k olan 2 adet sX tokeni, kullanıcı B’nin birim fiyatı $400 olan 100 adet sY tokeni ve kullanıcı C’nin ise birim fiyatı $1 olan 40k adet sUSD tokeni tuttuğunu varsayalım. Tokenler sToken olduğu için kullanıcıların hepsinin long pozisyonu açtığını düşünebilirsiniz, ancak sUSD burada short pozisyonunu temsil eder çünkü fiyatında yukarı yönlü bir artış beklenmez.
Yukarıdaki tabloda görüldüğü gibi küresel borç $120K’dır ve 3 kullanıcıya da eşit miktarda dağıtılmıştır. Yani her bir kullanıcı küresel borcun %33.3’üne sahiptir.
Şimdi short-long sisteminin nasıl çalıştığını anlamak için işin içine fiyat değişikliklerini katalım. Fiyat bilgileri sistemde merkeziyetsiz bir oracle olan Chainlink tarafından sağlanır. Farz edelim ki sX’in birim fiyatı %100 artarak $40K, sY’nin birim fiyatı %500 artarak $2.000 olsun (sUSD’nin birim fiyatı sabit kalacak çünkü sUSD $1’a çıpalıdır).
Yukarıdaki tabloda görüldüğü gibi fiyat değişikliklerinden sonra küresel borç $320K olmuştur. Her bir kullanıcının oluşan son borcun %33.3’ünden yükümlü olduğunu belirtmiştik. Buna göre her bir kullanıcının borcu $106.667’dır. Oluşan son bilançoda kullanıcı A $66,667 ($40.000 — $106.667), kullanıcı C ise $26.667 ($80.000 — $106.667) zarar etmiştir. Öte yandan, kullanıcı B $93.333 ($200.000 — $106.667) getiri elde etmiştir. Tabi ki Synthetix’deki model bundan cok daha komplekstir. Sadece isleyisi daha basite indirgemek icin bu basit ornegi kullandim. Buraya kadar incelediğimiz kısımlar bize Synthetix’in günümüz türev borsalarıyla benzerlikler teşkil ettiğini göstermiştir.
Regülasyon İhtimalleri
Yazının bu kısmında, Synthetix’in Amerika Birleşik Devletlerindeki düzenleyici kurumlar tarafından karşılaşabileceği regülasyon risklerinden bahsedeceğiz. Öncelikle yukarıda da değindiğimiz gibi, Synthetix büyük oranda günümüz türev ve menkul kıymet enstrümanlarıyla benzerlikler teşkil etmektedir. Çünkü Synthetix, sTokenlar aracılığıyla birer menkul kıymet olan Tesla (sTSLA), Google (sGOOG) ve Facebook (sFB) gibi hisseleri tokenleştiriyor ve bu varlıklardaki fiyat değişimi üzerinden vadeli işlem (future) pozisyonları açıyor. Tüm bunlara ek olarak Synthetix, birer emtia olan altın (sXAU), gümüş (sXAG) ve petrol (sOIL) gibi varlıkları da tokenleştiriyor. Ayrıca, tokenleştirilmiş olan bu sentetik varlıklarla kullanıcılarına türev opsiyonları da sunuyor. Bu yüzden sTokenlerin menkul kıymet olup olmadığını saptamak için Howey Test’e gerek yoktur. Çünkü zaten birer menkul kıymet olarak kabul edilen varlıkları sTokene çevirerek işlemler yaptığı aşikardır. Tüm bunlara istinaden, Synthetix’in Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (SEC) ve Emtia Vadeli İşlemler Komisyonu (CFTC) gibi kurumların radarına gireceği ve muhtemel regülasyonlar kapsamında değerlendirileceği pek muhtemeldir.
KAYNAK:
Synthetix Whitepaper:
