Blockchain — de grote uitdaging
Technologie is geen substituut voor visie
(English version here)
Komend weekend vindt in Groningen voor de derde keer de Odyssey Hackathon plaats, de grootste blockchain hackathon ter wereld. Nog weer anderhalf keer zo groot als vorig jaar en met medewerking van allerlei technologiebedrijven, en ook partijen als KLM, Enexis en zelfs DNB en AFM. Opvallend, aangezien we in de media al een aantal keren gelezen hebben dat blockchain nergens op slaat: een oplossing op zoek naar een probleem. In werkelijkheid beginnen we steeds beter te begrijpen in welke situaties blockchain toegevoegde waarde heeft.
Blockchain is een technologie om overeenstemming te bereiken over de betrouwbaarheid van bepaalde data, tussen partijen die elkaar niet vertrouwen of zelfs maar kennen. Blockchain faciliteert economische interactie tussen “vreemden”, net zoals geld dat doet. We hebben het bij goede blockchaintoepassingen dus steeds over automatisering over een keten (of netwerk) heen. Over het bereiken van consensus tussen partijen die elkaar niet automatisch vertrouwen. Dat zijn niet de eenvoudigste trajecten. Ja, er is een gezamenlijk belang, maar er zijn ook belangentegenstellingen, en er is wantrouwen. Er is, met andere woorden, weinig laaghangend fruit.
In de haast om toch maar iets te bouwen, en te bewijzen dat de technologie werkt, zijn er veel projecten gerealiseerd waarbij wel degelijk één dominante partij in de keten als opdrachtgever optrad. Het bekendste voorbeeld is waarschijnlijk het logistieke systeem TradeLens, dat IBM voor rederij Maersk bouwde. Maar ook veel van de pilots die binnen de Nederlandse overheid zijn uitgevoerd vallen in deze categorie. Het zijn in het algemeen systemen die ook prima zonder blockchain gerealiseerd hadden kunnen worden, en waar andere partijen — die niet bij de ontwikkeling waren betrokken — zeer huiverig zijn om zich bij aan te sluiten.
Het is begrijpelijk dat dit de eerste projecten waren. Projecten waarbij wél iemand de baas is, zijn nu eenmaal veel eenvoudiger en sneller te realiseren. Deze eerste generatie blockchain-projecten heeft, naast ongebruikte software en honende artikelen in de media, echter wel degelijk waardevolle inzichten opgeleverd. De drie voornaamste:
- Blockchain is geschikt om de afhandeling van transacties in een keten te automatiseren, maar veel minder als platform waarop transacties plaatsvinden. In theorie klinkt het heel aardig: een decentraal systeem waarin gebruikers elkaar betalen in een speciale cryptomunt. Geen platform meer dat er geld tussenuit pakt, geen advertenties en geen surveillance capitalism. Maar in de praktijk leidt het tot suboptimale, niet met elkaar communicerende deel-economieën. Alsof je eerst groente-geld, vis-geld en brood-geld moet kopen als je naar de markt gaat.
- Blockchain is geschikt als mechanisme om herkomst en betrouwbaarheid van data te verifiëren, maar is zelf nauwelijks geschikt als database. Immers: alle deelnemers hebben een volledige kopie en alle mutaties worden overal simultaan verwerkt. Dat is enorm inefficiënt, en het geeft allerlei problemen op het gebied van veiligheid, privacy en vertrouwelijkheid.
- Het verschil tussen open en gesloten blockchains is minder principieel dan het lijkt. Het bovenstaande lijkt een pleidooi voor wat we permissioned blockchains, distributed ledgers of ook wel gesloten blockchains noemen. Geen endogene munt, geen platform, geen anonieme gebruikers, maar een laag die je over bestaande systemen heen legt en die herkomst en integriteit van data valideert en de afhandeling (settlement) van transacties automatiseert. De grap is dat deze gesloten blockchains, om te kunnen functioneren, moeten worden ontworpen alsof ze open zijn. Immers, een systeem dat eigendom is van een of enkele partijen, zal door de rest van de keten niet gebruikt worden. Een ideale blockchain wordt door, of namens, de hele keten ontworpen en beheerd. En omdat je niet weet welke partijen in de toekomst deel van de keten zullen uitmaken, moet je rekening houden met toe- en uittreding, zowel procedureel als qua veiligheid en vertrouwelijkheid. Het resultaat zijn systemen die “van de hele groep” zijn.
Het beeld dat zich aftekent is er een van blockchains als digitale infrastructuur, deels ook publieke infrastructuur. Dat is ook terug te zien in de twintig challenges van de Odyssey Hackathon. Er wordt gewerkt aan een cargo insurance protocol for the world. En aan een government-backed protocol for digital permissions, en een oplossing voor co-creating and sharing validated data during a disaster. Dat is inderdaad het soort opgaven waar blockchain-technologie meerwaarde kan bieden. De grote valkuil is natuurlijk dat het eigenlijk geen technologische vraagstukken zijn, maar politieke en bestuurlijke. Het gaat eerst om hoe we het willen organiseren, en dan pas om hoe we dat kunnen realiseren.
Als de teams en hun opdrachtgevers, pardon, track owners, die valkuil kunnen vermijden, dan kunnen er mooie dingen gebeuren. Zo niet, dan hebben we over een paar maanden een nieuwe golf ongebruikte software en honende artikelen.
