Cryptocurrencyler ve Değer Anlayışı — Balon Mu?
Cryptocurrency’lerin balon olup olmadığını konuşmak için öncesinde değer algısını konuşmak gerekir. En basit haliyle dile getirmek gerekirse toplulukların ortak olarak değer verdiği şey değerlidir. Kulağa saçma gibi geliyor olabilir, birazdan örnekleriyle basit bir dilde açıklayacağız. Ve bu değerler genellikle dünya üzerinde varlığı sınırlı şeyler üzerinden gerçekleşir. Hadi bu cümlelerimizi açıklamaya başlayalım.
Önce önemli bir bilgilendirme. Birazdan anlatılacak örneğin kumar kısmı değil ortak değer algısı kısmına yoğunlaşarak lütfen yazıyı okuyun!Belki oynamışsınızdır, belki sadece duymuşsunuzdur. Fasulyesine poker! Kumarı sevmiyorsanız ancak keyifli vakit geçirmek istiyorsanız poker oynarken gerçek para yerine mutfaktan aldığınız bir avuç fasulye ile poker veya benzeri bir oyun oynayabilirsiniz. Böylelikle kimse parasından olmaz, ama belki de saatler sürecek bir oyunda ortak bir değer algısı yaratırsınız. Oyuna başlayabilmek için ihtiyaç duyduğunuz şey ortadaki örneğin 100 tane fasulyenin oyuncular tarafından paylaşılması. Masadaki 5 kişi 20şer fasulye ile oyuna başlandığını varsayalım. Her yeni kağıt dağıtılışında oyuncuların kendi aralarındaki iş kurallarına yani oyunun kurallarına göre belirli bir miktar değer masanın ortasına koyuluyor ve bu iş kurallarına(smart contracts) göre o el kazanan belirlenip ortak değer başka bir kişiye transfer ediliyor. Oyun bu şekilde dönüp duruyor. Bu fasulye ile kurulan masanın adı “Fasulye Masası” olsun.
Siz oynamaya devam ederken evinize bir 4 kişilik arkadaş grubu daha geldi, onlar da başka bir kağıt oyunu oynamak istiyor. Onlar mutfaktan nohut kaptılar onlar da nohut ile oynuyorlar. Zamanla o kadar dillere destan oldu ki bu oyunlarınız evinize duyan geliyor, duyan geliyor. Sınırlı sayıda nohuttan ve fasulyeden bir şekilde edinmeye çalışıyorlar. Fasulye masasındaki bir kişi sıkılıp artık oyundan kalkmak istiyor, elinde 30 fasulyesi var. Bu fasulyeler oyuna olan talepten dolayı o kadar değerlenmiş ki satmaya karar veriyor, 30 fasulye 150 lira diyor anında satılıyor.
Sonra bu arkadaş biraz da nohut masasında oynayayım diyor, 30 nohut ne kadar diye soruyor, cevap 60 lira. Sonra aradaki birim fiyat farkını farkediyor, bu arkadaş akıllı. Hemen gidip bir avuç mercimek alıyor başka bir masa kuruyor. Derken bu şekilde birçok masa oluşuyor, masalarda farklı değer ölçütleri ve masadan masaya geçerken bu değer ölçütleri arasında dönüşümler ve bunların gerçek parayla olan dönüşümlerinin olduğu bir dünya ortaya çıkıyor. Günde binlerce kişi buraya gelip gidiyor. Her geçen gün kulaktan kulağa yayılıyor, daha fazla kişi geliyor. Daha fazla talebin karşılığı nohutun, fasulyenin TL karşılığı da zamanla artıyor. Hatta hatta internetin de nimetlerinden faydalanarak masalar fiziksel ortamdan kopuyor, her bir masa sanal bir kavram haline gelip masalardaki oyuncular dünyanın herhangi bir yerinden bağlanabilir hale geliyorlar.
Bu döngünün devamlılığının riskleri nelerdir? Masaların herhangi birisinde tutarsızlık, hırsızlık olması masalar blockchain altyapısı ile kurgulandığı için engelleniyor. Ama fasulyesini kendi cebindeyken çaldırana çözüm yok. Bir veya birden fazla kişinin fasulyesini çaldırdığının duyulması masaya güvensizlik oluşturabilir.
Bir diğeri, o kadar fazla masanın olduğu bir yerde insanlar toplu hareket edip spekülasyonlar yaratarak bir masaya olan ilgiyi artırıp sonra o masadan çekilerek kendilerine kazanç sağlayabilir.
Başka bir örnek, devletler buradaki değer döngüsünü vergiye bağlamak isteyebilir. Bu sebeple regülasyonlarla buradaki döngüyü kontrol altında tutmak isteyebilir. Bu regülasyona uyulmadığı taktirde bir masayı basıp bazı kullanıcıların ceplerindeki fasulyelere el koyabilir.
Masaların birisinde yaşanan tatsız bir olay sistemin tamamına olan güveni azaltıp tüm masalardaki oyuncuların sayısında azalmaya, dolayısıyla talebin azalmasıyla değer algısının azalmasına da sebep olabilir.
Bütün bunlar oyunlaştırdığımız bakış açısıyla Cryptocurrency’lere yaklaşım örneği. Herşeyiyle birebir örtüşme yakalamaya çalışmadım, mutlaka uyuşmayan detayları vardır. Ama asıl önemli olan insanların ortak bir şekilde değer verdikleri şeylerin değerli olduğu gerçeği. Bir gün insanlar yine toplu olarak değer vermekten vazgeçerlerse o gün değersiz olacaktır. Cryptocurrency’leri bir bebeğe benzetmek yanlış olmaz, çok fazla sarsıntılı dönem geçirecektir, bir süre sonra durulacaktır. Devletlerin, büyük şirketlerin, merkezi tüm kurumların mutlaka hedeflerinde olacaktır. Belki de bakmışsınız, bütün bu merkezi kurumlar kendileri de birer currency oluşturmuşlar, neden olmasın! Bu sarsıntılı günlerde insanlar buradan büyük kazançlar da elde edebilir, zararlar da yaşayabilir. Ama asıl önemli ve değerli olan, bu sarsıntılar durulduğunda elimizde kalanlar olacaktır. İşte o gün Cryptocurrency’ler bugünlerde olduğu gibi birer amaç olmaktan çıkıp, blockchain altyapılarında ihtiyaç duyulan birer araç olarak hayatımızda yerini almaya başlayacaktır.
Yazılarımızın devamlılığını sağlayabilmemiz için lütfen yorumlarınızı iletmeyi unutmayınız. Ve bizi LinkedIn ve Facebook’ta takip edin, topluluğumuzun bir parçası olun.
(Bu yazı ilk defa medium.com adresinde yazılmış ve paylaşılmıştır. Her hakkı saklıdır, izinsiz kullanılamaz, paylaşılamaz, alıntı yapılamaz.)
Yazar: Mehmet Cem Yücel
