Co to jest konflikt interesów i jak go uniknąć w firmie
Konflikt interesów, czyli sytuacja tzw. podwójnej lojalności, nie pozwala zachować potrzebnego obiektywizmu kiedy jest to konieczne. W jaki sposób można zapobiegać takim sytuacjom i wykryć sieć relacji powiązań kapitałowo-osobowych?
Konflikt interesów — co to jest?
Konflikt interesów jest zjawiskiem biznesowym, do którego najczęściej dochodzi, gdy dana osoba (np. pracownik firmy X) zleca jakąś transakcję czy działanie, które niekoniecznie leży w interesie firmy, w której pracuje, ale leży w jakiś sposób w jego interesie. Innymi słowy, jego interes koliduje z interesem jego pracodawcy. Dla przykładu zamawia materiały poligraficzne w drukarni, w której posiada udziały albo którego właścicielką jest jego żona.
O konflikcie interesów mówimy wtedy, kiedy jedna ze stron transakcji nie może w swoich osądach zachować niezbędnego w biznesowych sytuacjach obiektywizmu, ponieważ jest biznesowo powiązana z inną działalnością (np. posiada w niej udziały, jest to firma jego rodziny, będzie mieć z tego jakieś materialne korzyści lub ktoś z jego bliskich na tym zarobi), ale nie tylko.
Konflikty interesów obecne są zarówno w sferze biznesowej, politycznej jak i prywatnej. Możemy wyróżnić co najmniej kilka powiązań osobowych, przez które do konfliktów interesów dochodzi. Do przykładowych powiązań należą:
- majątkowe;
- rodzinne;
- wynikające ze stosunku pracy;
- pomiędzy podmiotami lub osobami pełniącymi w przedsiębiorstwach funkcje zarządzające, kontrolne, nadzorcze lub łączone (jedna osoba pełni kilka funkcji).
Konflikt interesów w miejscu pracy — 10 przykładów
- Dokonanie zakupu lub podjęcie decyzji biznesowej w celu rozwoju firmy, na korzyść przedsiębiorstwa, w którym masz udziały.
- Pracownik posiada udziały w firmie, która świadczy usługi Twojej firmie.
- Pracownik prowadzi działalność gospodarczą o charakterze konkurencyjnym lub planuję taką działalność rozpocząć.
- Zatrudnienie krewnego bez kwalifikacji do świadczenia usług potrzebnych firmie lub zatajenie informacji o spokrewnieniu osoby zatrudnionej z tą, którą firma planuje zatrudnić.
- Świadczenie w wolnym czasie płatnych usług klientowi firmy lub dostawcy usług/towarów.
- Dodatkowa praca na niepełny etat w firmie, która świadczy usługi konkurencyjne lub wprowadziła na rynek podobny produkt, co pełnoetatowy pracodawca.
- Udostępnianie informacji poufnych konkurentom oraz osiąganie z tego tytułu korzyści.
- Świadczenie pracy z wykorzystaniem urządzeń firmy dla konkurencyjnego podmiotu.
- Świadczenie usług takich jak sprzedaż materiałów czy wypożyczanie sprzętu konkurencyjnym przedsiębiorstwu.
- Istnienie powiązania między osobami, które pełnią funkcję wytwórcze czy kontrolne jednocześnie w dwóch firmach ze sobą konkurujących.
Konflikt interesów a zasady bezinteresowności i bezstronności
Konflikt interesów stoi w sprzeczności z:
- zasadą bezinteresowności, zgodnie z którą nie powinno się kierować interesem osobistym (nie oczekiwać z tytułu biznesowej transakcji korzyści dla siebie lub członków rodziny oraz przyjaciół)
- i z zasadą bezstronności, według której wszelkie sprawy powinno rozwiązywać się bez względu na osobiste preferencje czy poglądy (sprawy powinny być załatwione z zastosowaniem zasad równego traktowania oraz uczciwej konkurencji).
Konflikt interesów — głośny przykład z ostatnich lat
Głośna afera z maseczkami, które kosztowały kraj około 5 mln PLN, a nawet nie spełniały polskich norm, to doskonały przykład konfliktu interesów. Osobom, którym przyszło na myśl popularny zwrot: “A co ma piernik do wiatraka?” spieszymy z wyjaśnieniem, że maseczki zostały zamówione od znajomego Marcina Szumowskiego, czyli brata ówczesnego Ministra Zdrowia, Łukasz Szumowskiego. Ponadto dostawca maseczek, instruktor narciarstwa z Zakopanego, który nigdy wcześniej nie zajmował się podobnymi transakcjami, powoływał się na Łukasza Szumowskiego podczas nawiązywania kontaktu z Ministerstwem Zdrowia, a dokładniej z Januszem Cieszyńskim — byłym już wiceministrem zdrowia, znanym do dzisiaj jako minister od maseczek, który transakcję sfinalizował.
Warto też tutaj wspomnieć o innych konfliktach interesów, w których jedną ze stron był Łukasz Szumowski. Przytoczmy przykład licznych dotacji dla firmy Marcina Szumowskiego, brata byłego Ministra Zdrowia, OncoArendi Therapeutics SA, która od 2017 roku z państwowych funduszy łącznie uzyskała ponad 70 mln PLN. Jeden z większych grantów został przyznany firmie Marcina Szumowskiego przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju (NCBR) w wysokości 22 mln PLN na badania nad inhibitorami deubikwitynaz w celu leczenia nowotworów w czasie gdy jego brat był sekretarzem stanu w resorcie nauki oraz pełnił nadzór warunkowy NCBR.
W jaki sposób odszukać powiązania i wykryć konflikt interesów?
Wykrycie konfliktu interesów nie jest prostym zadaniem, istnieją jednak pewne konkretne narzędzia weryfikacji, które mogą nam w tym pomóc. Jednym z nich jest sprawdzanie powiązań osobowo-kapitałowych np. przez naszą platformę wywiadu gospodarczego online Prześwietl.pl. Wystarczy wpisać dane osoby fizycznej w wyszukiwarkę i sprawdzić, czy widnieje jako osoba, która posiada udziały w innych firmach lub piastuje w nich wysokie stanowisko.
Same powiązania kapitałowe to relacje osób i firm. Graficznie wyglądają one tak:
Przykład 1
Przykład 2
Przykład 3
Powiązania firm i osób mają zwykle wiele poziomów, w których wklikując się w daną organizację lub osobę, odsłaniamy kolejne “tajemnice”.
Co robić gdy pojawi się konflikt interesów?
W etyce biznesu konflikty interesów ze względu na swoją złożoność są jedną z kluczowych kwestii. Nie istnieje żaden sposób na uniknięcie wszystkich konfliktów interesów, ponieważ towarzyszą one w zasadzie każdej ludzkiej aktywności. Na szczęście możemy wyszczególnić kilka sposobów na poradzenie sobie z taką sytuacją. Poniżej przedstawiamy kilka przykładowych działań:
- poinformowanie osób i firm, których mogą dotknąć skutki konfliktu interesów, że został on ujawniony i nie stanowi zagrożenia;
- zaangażowanie niezależnego audytora, który zbada stopień zagrożenia konfliktem interesów;
- powierzenie procesu decyzyjnego dotyczącego transakcji, w którą zaangażowane są osoby znajdujące się w konflikcie interesów, tzw. osobom trzecim;
- ograniczenie dostępu do poufnych informacji osobom, których dotyczy konflikt interesów (o ile istnieje taka możliwość);
- odsunięcie od projektu osoby, której dotyczy konflikt interesów — jeśli nie jest to możliwe, to pozostaje przekonanie jej do zerwania powiązań rodzących konflikt;
- przesunięcie do innego działu firmy osoby, której dotyczy konflikt interesów;
- w poważnych przypadkach, dla których nie można zastosować powyższych działań, konieczna może być rezygnacja z transakcji.
