Jak uzyskać dostęp do informacji publicznej? Krok po kroku
Masz pytanie do rządu lub samorządu? Coś, co przeczytałeś w prasie w związku z nowymi rządowymi serwisami budzi Twoje wątpliwości, a informacje na BIP nie dają Ci jasnej odpowiedzi? Masz prawo dopytać. Tłumaczymy krok po krok, jak złożyć wniosek i jak zyskać dostęp do informacji publicznej.
Co to jest informacja publiczna, czyli o co można pytać
Zacznijmy od podstaw, czyli krótkiej definicji:
Informacja publiczna to de facto każda informacja wydawana przez rząd. Dotyczy ona wszystkich aspektów działania władzy — od realizacji zadań, przez zarządzanie pieniędzmi, po treść dokumentów i obwieszczeń. Co ważne, dotyczy ona sfery faktów.
Według polskiego prawa, określonego w art. 61 Konstytucji RP, każdy z nas ma zagwarantowane prawo dostępu do informacji publicznej, a rząd ma obowiązek informować nas o swoich działaniach na dwa sposoby:
- wydając ogłoszenia i biuletyny (tzw. informowanie czynne)
- udzielając odpowiedzi na złożone wnioski (tzw. informowanie bierne).
Innymi słowy, jeżeli przejrzałeś stronę Biuletynu Informacji Publicznej BIP, stronę Centralnego Repozytorium Informacji Publicznej CRIP tudzież inne państwowe strony i nie znalazłeś tam tego, czego szukałeś (albo informacje były tam przedstawione, ale w niejasny dla Ciebie sposób), to możesz napisać stosowny wniosek, w którym przedstawisz swoje pytania i poprosisz o odpowiedzi. Jest to całkowicie bezpłatne i można to uczynić przez Internet lub zanosząc pisemny wniosek do właściwego urzędu. Podmiot, który jest adresatem wniosku, ma obowiązek odpowiedzieć w przeciągu 14 dni. Wyjątkowych sytuacjach, może się okazać, że na udostępnienie informacji publicznej będziesz czekać do 2 miesięcy, ale wówczas właściwy organ musi Cię poinformować o powodach takiego przedłużenia.
Jak złożyć wniosek o informację publiczną przez Internet?
Uzyskać informację publiczną przez Internet możesz na kilka sposobów:
- wysyłając wiadomość e-mail do właściwej jednostki publicznej,
- wysyłając wiadomość przez formularz kontaktowy na stronie danego urzędu,
- korzystając z ePUAP.
Jeżeli decydujesz się na pierwszą lub drugą formę, ważne abyś odpowiednio zatytułował swój wniosek, a następnie poprosił o konkretne informacje. Może to wyglądać następująco:
Wniosek o udostępnienie informacji publicznej
Na podstawie art. 61 ust. 1 i 2 Konstytucji RP oraz art. 10 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej wnoszę o udostępnienie następującej informacji publicznej: [XYZ — konkretny opis sprawy lub Twoje pytanie]
Proszę o przesłanie powyższych informacji poprzez [XYZ — tu możesz wskazać platformę ePUAP, swój adres email albo adres pocztowy]
Tym niemniej w tej chwili, jednym z najpopularniejszych sposobów jest uzyskiwanie informacji przez platformę ePUAP. Ma to między innymi tę zaletę, że szablon wniosku już jest gotowy w systemie i jedyne co musisz zrobić, to określić adresata oraz jasno i precyzyjnie przedstawić swoje pytanie lub sprawę.
Składanie wniosku o informację publiczną przez ePUAP— instrukcja krok po kroku
Krok 1: Logujemy się do ePUAP
Twoim oczom ukaże się taki ekran:
Jak więc widzisz, zalogować się do systemu możesz poprzez Profil Zaufany, e-dowód lub konto w banku PKO, Pekao, Inteligo oraz Banku Spółdzielczym.
Krok 2: Wypełniamy formularz z wnioskiem o informację publiczną
Od razu po zalogowaniu zauważysz gotowy formularz z wnioskiem do uzupełnienia. Wygląda on następująco:
Pierwszym, co więc musisz zrobić jest wybór urzędu lub instytucji, do której chcesz złożyć wniosek. Jest to bardzo ważne, bo jeśli np. interesują Cię informacje o rejestrze CEIDG, to właściwym adresatem takiego wniosku jest Ministerstwo Rozwoju, Pracy i Technologii, które prowadzi tę bazę, a nie dajmy na to Ministerstwo Finansów. Na szczęście, gdy tylko zaczynasz wpisywać nazwę urzędu lub instytucji, to system podpowiada Ci pełną nazwę do wyboru. Nie musisz więc znać całego adresu i pełnej nazwy.
Następne pole do uzupełnienia, to tytuł wniosku. Tytuł może mieć długość maksymalnie 65 znaków i chodzi w nim o to, aby krótko określić, czego dotyczy sprawa. Dla przykładu, tytuł może brzmieć następująco:
- Zapytanie o nowe API CEIDG
- Dostęp do sprawozdania z wykonania budżetu miasta za 2021 rok
- Dostęp do decyzji administracyjnych wydanych w latach 2019–2020.
Gdy wpiszesz tytuł, drugim kluczowym polem jest wprowadzenie treści wniosku. Naturalnie, w zależności od tego, o co pytasz, treść będzie różna. Ważne jednak, abyś był w tej sekcji tak precyzyjny, jak tylko się da — inaczej rośnie prawdopodobieństwo, że otrzymasz ogólną odpowiedź i będziesz zmuszony składać drugi wniosek z prośbą o doprecyzowanie informacji. Nie używaj sformułowań “wszystkie” (np. dokumenty) i staraj się jak najdokładniej wytłumaczyć, jakiej informacji potrzebujesz. Wskaż konkretne daty, pytaj o konkretne pliki i dokumenty, a jeśli dopytujesz się o coś, co przeczytałeś w prasie, to wskaż źródło.
W kolejnej sekcji możesz dodać załączniki do wiadomości. Jest to opcjonalne. Nie musisz tu nic załączać.
Następnie koniecznie musisz wybrać sposób otrzymania informacji publicznej. Odpowiedź może zostać Tobie przesłana na skrzynkę ePUAP, email lub pocztą. Możesz ją też odebrać osobiście lub jeśli pytanie dotyczy jakiś dokumentów publicznych, do których chcesz mieć wgląd, możesz poprosić o dostęp na miejscu we właściwym urzędzie. Jeśli wybierzesz opcję odbioru przez ePAUP, to, gdy tylko odpowiedź pojawi się w systemie, od razu otrzymasz maila z powiadomieniem, że odpowiedź czeka na Ciebie w serwisie.
Krok 3: Klikamy przycisk “Dalej” i akceptujemy wniosek
Gdy klikniesz przycisk “Dalej”, system pokaże Ci treść gotowego wniosku, którą jeszcze na tym etapie możesz edytować. Jeżeli całość się zgadza, wystarczy, że klikniesz “Wyślij”.
To w tym miejscu system zapyta Cię również o to, czy chcesz podpisać wniosek. I tu ważna sprawa: podpis pod wnioskiem o dostęp do informacji publicznej nie jest obowiązkowy. Możesz więc wysłać wniosek bez podpisywania. Jeżeli jednak spodziewasz się odmownej odpowiedzi i będziesz chcieć skarżyć taką decyzję (a możesz, jest to tzw. skarga na bezczynność i składa się ją do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, ponosząc koszt 100 zł), to lepiej jest od razu wniosek podpisać.
Odbiór odpowiedzi na wniosek o informację publiczną
Jeżeli wysłałeś zapytanie do właściwej jednostki przez ePUAP i wybrałeś, że odpowiedź ma pojawić się w systemie, to, tak jak wspominaliśmy wyżej, otrzymasz o tym specjalne powiadomienie na Twój adres e-mail. Może to potrwać do 14 dni.
W wiadomości znajdziesz link, który doprowadzi Cię do systemu ePUAP. Odpowiedź znajdziesz w swojej skrzynce odbiorczej.
Niestety pierwszy widok odpowiedzi może Cię nieco zdziwić — zwyczajowo ma on tytuł UPD.xml.
Gdy klikniesz w UPD.xml, system poprosi Cię o podpisanie UPD. Możesz to zrobić certyfikatem kwalifikowanym lub Podpisem Zaufanym, który posiada identyczne opcje, jak przy logowaniu.
Dopiero wówczas na skrzynce pojawi się treść odpowiedzi.
Przydatna strona o uzyskiwaniu informacji publicznej
Na koniec wspomnijmy jeszcze o przydatnej stronie internetowej, gdzie znajdziesz kompleksowy poradnik o uzyskiwaniu informacji publicznej: Informacjapubliczna.org.
Portal prowadzi Sieć Obywatelska Watchdog Polska, która od 2003 roku zajmuje się edukacją w zakresie prawa do informacji i wspomaga wiele różnorodnych inicjatyw w tym zakresie.
