Najlepsze polskie i zagraniczne filmy o przekrętach finansowych
Przekręty finansowe, czyli tzw. szwindle są tematem wprost stworzonym pod filmy — z jednej strony stanowią wciągającą rozrywkę, z drugiej strony pomagają uzmysłowić sobie, że gdzieś tam, może nawet za rogiem, oszustów nie brakuje.
Klasyka gatunku — sensacyjne amerykańskie filmy o przekrętach finansowych
WALL STREET (1987) reż. Oliver Stone
To film o kryzysie finansowym, który ukazuje, jak w rzeczywistości wygląda ta znana giełda. Główny bohater filmu Gordona Gekko zewsząd jest otoczony przepychem i pięknymi ludźmi, dla których w życiu liczy się tylko jedno — pieniądze. Jego przeciwieństwem jest młody bankier Bud Fox, na którego przykładzie pokazano, w jaki sposób ludzie (nawet ci postępujący na co dzień w sposób etyczny) potrafią nagiąć własne zasady i uśpić sumienie, aby zdobyć bogactwo.
Żeby przypodobać się szefowi, Bud zdradza mu poufną informację od swojego ojca na temat linii lotniczych Bluestar — prawdopodobnie ceny jej akcji pójdą w górę w związku z oddaleniem pozwu o katastrofę lotniczą. To rozpoczyna serię zdobywania informacji w nieetyczny, a często nielegalny sposób (śledzenie, kradzież). Wall Street to film o finansach, w którym doskonale odmalowano ludzką chciwość.
Największym atutem tej ekranizacji jest studium przypadku o przekrętach finansowych widzianych od kuchni — dokładniej, jak rodzą się pomysły na przekręty, kogo należy przekonać lub przekupić i jak to wszystko zamaskować (np. ustalenie “za kurtyną” indywidualnych cen akcji Anacott Steel tylko dla Wildmana).
WILK Z WALL STREET (2013) reż. Martin Scorsese
Główny bohater filmu Jordan Belfort to rasowy wilk z Wall Street. Niektórzy krytycy uważają, że dzięki Leonardo DiCaprio, który zagrał Belforta, Wilk z Wall Street to jeden z najlepszych filmów o przekrętach finansowych w historii kina.
Protagonista tego filmu o finansach odniósł bardzo szybki i wręcz oszałamiający sukces, który przyniósł mu władzę, pieniądze i poczucie bezkarności. Tej postaci niestraszne były wszelkie malwersacje podatkowe, przyjmowanie łapówek czy w zasadzie jakiekolwiek inne sposoby naginania prawa, które zaliczają się do white collar crime lub jeszcze ogólniej do przekrętów finansowych, bo protagonista nie przejmował się ograniczeniami.
Szwindel, który szczególnie pozostaje w pamięci z tego filmu to tzw. mechanizm pump and dump, czyli puszczanie w obieg nieprawdziwych informacji po to, aby wywindować ceny akcji. To właśnie dzięki rozpowszechnianiu fałszywych plotek Belfortowi udaje się sprzedawać z powodzeniem akcje nic niewartych firm.
BIG SHORT (2015) reż. Adam Kay
Big Short to film o biznesie z gwiazdorską obsadą. Historia w tym filmie opowiedziana jest widzom w sposób bardzo hollywoodzki, bo nie brakuje w nim uproszczeń i “efekciarstwa”. Dużym plusem tej produkcji jest to, że trudniejsze zagadnienia ze świata finansów są wyjaśnione w prosty sposób przez bohaterów, którzy tak jakby prowadzą rozmowę z widzem i tłumaczą, jak do danego przestępstwa doszło. Dzięki temu sprytnemu zabiegowi nawet przeciętny człowiek zrozumie, czym np. jest hossa.
To film o przekrętach finansowych pokazujący, jak finansjera ukrywa istnienie np. bańki kredytowej i właściwie dlaczego to robi. Choć fabuła wije się wokół prawdziwych wydarzeń z 2008 roku, to z pewnością osoby, które wzięły w Polsce kredyty we frankach, które miały być niesamowicie korzystne, z pewnością odnajdą tam wiele podobieństw. Widz podczas seansu może przekonać się, jak działają wielkie instytucje finansowe oraz sami bankierzy, którzy w większości przekonani są o swojej nieomylności, więc nie liczą się z ewentualnymi konsekwencjami swoich czynów. Zdaje się, że kierują się w życiu zasadą “hulaj dusza, piekła nie ma”.
Dokumentalne filmy o przekrętach finansowych, które warto obejrzeć
INSIDE JOB (2010) reż. Charles Ferguson
To film o przekrętach finansowych, który obnaża brzydką prawdę i wyjaśnia kto i co ponosi odpowiedzialność za załamanie rynku w 2008 roku. Twórcy tego filmu o biznesie starali się odpowiedzieć widzom na pytanie, czy to wydarzenie było dziełem przypadku, czy też można go było uniknąć. W 2011 roku ta produkcja została nagrodzona Oscarem.
Reżyser filmu przedstawił fakty dzięki rozmowom z przedstawicielami finansowych instytucji, politykami i dziennikarzami — osobami, które znają się na finansach najlepiej, a jednocześnie biorą często udział w szerzeniu finansowej propagandy i nierzetelnej wiedzy.
Ten dokument o finansach wyjaśni Ci, w jaki sposób zapadł się rynek. Wszystko zaczęło się od pogwałcenia amerykańskiej ustawy zabraniającej bankom oszczędnościowym inwestowania na giełdzie. Zdaniem Fergusona, nawet instytucje, do których ludzie mają zaufanie, mogą skrywać w szafie trupy. Swoją hipotezę zaprezentował na przykładach, takich jak bank inwestycyjny Credit Suisse, który w rzeczywistości przelewał środki na irański program nuklearny czy Citibank, który wyprowadził z Meksyku około 100 mln dolarów z działalności związanej z handlem narkotykami.
CIEMNA STRONA FINANSÓW (2012) reż. Fabrizio Calvi i Jean-Michel Meurice
To dwuodcinkowy francuski film dokumentalny m.in. o wspomnianym już kryzysie finansowym w 2008 roku i kilku innych. Dokument powstał dzięki ekspertom, z którymi twórcy przeprowadzili długie wywiady. Analizie poddane zostały przykłady wielkich ekonomicznych kryzysów, które były wynikami ewidentnych błędów wielkiej finansjery i zwykłych ludzi, nie zaś jak by się spodziewano po prostu chciwości.
Refleksja z tego filmu o przekrętach jest jasna: ludzie nie potrafią wyciągać wniosków z błędów popełnionych w przeszłości. Tak jakby te same przekręty finansowe powtarzane są w kolejnych dekadach. W dokumencie nie brakuje też odniesień do czasów współczesnych i tego, że biznes nie czerpie wiedzy ze współczesnej ekonomii.
BETTING ON ZERO (2016) reż. Ted Braun
Betting on Zero to amerykański film dokumentalny, w którym przedstawiono Williama A. Ackmana, który wyjawił światu, że Herbalife jest finansową piramidą. Dokładniej, ujawnił oszustwa oraz upublicznił dane, które jednoznacznie ukazały nielegalny model biznesowy firmy. Faktycznie, w 2016 roku ten gigant branży MLM został oskarżony o 4 stosowanie czterech nieuczciwych praktyk biznesowych i nałożono na niego karę 200 mln dolarów. Herbalife nakazano też zmianę modelu biznesowego.
O jaki oszustwa biznesowe chodziło? Przede wszystkim o przekonywanie zwykłych ludzi, że zbiją na Herbalife fortunę. Osoby przystępujące do programu sprzedażowego inwestowały oszczędności życia i błyskawicznie je traciły, bo w rzeczywistości prowizje oraz ceny produktów narzucone przez firmę były zbyt wysokie by czynić działalność rentowną. Okazywało się nawet, że jak już ktoś otworzył punkt sieci i notował straty, to tj. “odsprzedawał” ten punkt komuś, kto jeszcze nie poznał się na istocie działania firmy. W efekcie, zarabiali tylko duzi gracze na szczycie piramidy.
Niestety 1,5 miliona oszukanych sprzedawców i dystrybutorów Herbalife otrzymało jedynie rekompensatę po 10 dolarów na głowę. Sąd nie przyjął pozwu zbiorowego.
Zanim obejrzysz film o oszustwach finansowych Betting On Zero, wiedz też, że Bill Ackman miał własny, prywatny interes w pogrążeniu Herbalife. Jako dyrektor generalny funduszu inwestycyjnego postanowił wypożyczyć akcje firmy i od razu sprzedać je po cenie rynkowej tylko po to, żeby następnie odkupić je już w niższej cenie. Ten zabieg nazywa się krótką sprzedażą i jest możliwy tylko wtedy, kiedy ceny akcji danej firmy faktycznie odnotowują spadek. Warto tutaj dodać, że plany Ackamna się nie powiodły, bo akcje Herbalife spadły tylko “na chwilę”. Następnie bardzo szybko wzrosły, przez co sam Ackman stracił około 500 mln dolarów.
KWAŚNE WINOGRONA (2016), reż. Jerry Rothwell i Reuben Atlas
Kwaśne winogrona to kolejny film o finansach, który warto obejrzeć. Opowiedziana w nim została historia niepozornego mężczyzny, który rozpoczął swoją działalność w branży luksusowych win i bardzo szybko wyciągnął od inwestorów grube miliony. W tej produkcji główny protagonista-oszust, postanawia wykorzystać całe rzesze specjalistów, którzy znają się na tego typu produktach, i rozkręcić jeden z najbardziej spektakularnych przekrętów finansowych w tej branży.
Widzowie mogą być zdumieni i zastanawiać się jakim cudem mężczyźnie udało się to wszystko osiągnąć. Odpowiedź jest prosta. Bohater tego filmu o przekrętach finansowych odnalazł pewną potrzebę wielu znawców i smakoszy wina. Dotyczyła ona posiadanie bardzo rzadkich i bardzo drogich win, a że nieczęsto takie okazy są rzeczywiście spożywane (częściej stanowią trofea), więc trudno się było domyślić, że nie były autentyczne.
PRZEKRĘT MADOFFA (2009) oraz ŚCIGAJĄC MADOFFA (2011), prod. Roger Corke
Są to dwa brytyjskie filmy o kryzysie finansowym, a dokładnie o piramidzie finansowej, którą utworzył Bernard Madoff — właściciel jednej z największych firm finansowych na Wall Street. Madoffa aresztowano 11 grudnia 2008 roku, a następnie skazano na 150 lat więzienia.
Bernard Madoff stworzył piramidę finansową, dzięki której wyłudził 65 miliardów dolarów od klientów funduszy inwestycyjnych, które były powiązane z prowadzoną przez niego firmą. W rzeczywistości nie sprzedawał ani nie kupował żadnych akcji. Madoff gwarantował inwestorom stałe zyski, które sięgały nawet 10% i to nawet w czasie kryzysu. Jego działania odkrył i wyjawił analityk Harry Markopolos, który w zaledwie kilka minut zweryfikował informacje podawane przez Madoffa i określił je jako matematycznie i prawnie niemożliwe.
W obu tych dokumentalnych filmach o finansach pokazano, że Madoff był dobrym mówcą i manipulatorem — widz na jego przykładzie może poznać znane techniki namawiania do uczestnictwa w podobnych przestępstwach finansowych.
Przekręty finansowe w polskich filmach
BANKSTERZY (2020) reż. Marcin Ziębiński
Główna bohaterka tego filmu o finansach jest sprzedawcą w banku i szuka szansy, żeby wykazać się przed przełożonym. W rezultacie m.in. zaczyna bez najmniejszych skrupułów polecać wszystkim klientom najnowszy produkt walutowy pracodawcy — kredyt we frankach szwajcarskich.
W naszym kraju afera kredytu we frankach nie cichnie od dobrych kilku lat. Brały w niej udział w zasadzie wszystkie banki w Polsce, a sprawa nadal nie została rozwiązana. Decyzja KNF z 2021 roku mówi, że banki nie miały wpływu na zmianę kursu waluty i że wzrost kosztów kredytów nastąpiłby nawet mimo budzącej kontrowersje klauzuli przeliczeniowej w umowach. Lobby frankowe obwinia jednak instytucje finansowe za niejasne zapisy w umowach i tworzenie iluzji wyśmienitej opcji kredytu. Znów mamy więc do czynienia z szerzeniem nieprawdziwych informacji i można powiedzieć, pewną naiwnością ludzi. Aż 1 mln Polaków dał się namówić na kredyt we frankach, licząc na to, że złoty będzie długo mocny.
Chociaż realizacja tego filmu o finansach pozostawia spore pole do dyskusji o jakości realizacji, to musimy przyznać, że pomysł był ciekawy i przybliżył nieco widzom sylwetki bezwzględnych rekinów finansów.
UKŁAD ZAMKNIĘTY (2013) reż. Ryszard Bugajski
Scenariusz oparto na prawdziwych wydarzeniach, a dokładniej o losy krakowskiego przedsiębiorcy Pawła Reya działającego między innymi w firmie Polmozbyt Kraków SA. Fabuła tego filmu o przekrętach finansowych wielkich firm skupia się na śledztwie, podczas którego Reya oraz jego wspólników w biznesie oskarżono o działanie w grupie przestępczej, która przejmowała firmy z udziałem Skarbu Państwa za bezcen.
Przedsiębiorcy ze środków Polmozbytu kupowali pakiety akcji, które dawały im kontrolę nad danymi firmami, a następnie wyprowadzali z nich majątek do innych prywatnych spółek lub na własne rachunki. W ten sposób wzbogacili się o około 40 milionów złotych. Przedsiębiorcom postawiono też zarzuty prania brudnych pieniędzy pod przykrywką prywatyzacji KZM oraz sprzedaż m.in. nieruchomości Polmozbytu poniżej ich rynkowej wartości.
Ten film o finansach jest też niejako metaforą naszego skorumpowanego kraju, gdzie ludzie będący u władzy, którzy mają już w życiu wszystko, posuwają się do brania łapówek, przedkładania dowodów, podrabiania dokumentów oraz innych przekrętów finansowych.
Mogą Cię zainteresować również inne nasze artykuły:
