Dünyanın Yeni Kıtası: Zelandiya
Hepimiz dünyada yalnızca 7 kıta olduğunu öğrenerek büyüdük. Fakat dünyamız hala keşfedilecek gizemlerle dolu. Bunlardan birisi de dünyanın 8. kıtası Zelandiya!
Zelandiya, Yeni Zelanda’nın en yüksek ucu olan Mount Cook dağının karşısında bulunuyor. Aslında Zelandiya yeni keşfedilmiş bir toprak parçası değil. Bundan yaklaşık 26 yıl önce, 1995 yılında Bruce Luyendyk bu kavramı kullanmış. Tam olarak bir kıta adı olarak değil tabii. Asıl amacı Yeni Zelanda ve süper kıta olarak tanımlanan Gondvana’dan yani kıtalar birbirinden ayrılmadan önceki tek bir kıtadan kopan ve su altında kalan yer kabuğu parçalarını tanımlamakmış. İngilizcesi Zealandia. Maori dilindeki adı ise Te Riu-a-Māui, anlamı Maui’nin tepeleri, vadileri ve ovaları.
Luyendyk kısaca ‘Bu terimi ortaya atma nedenim kolaylık sağlamaktı’ diyor. Tabiiki Zelandiya’nın bir kıta olarak kabul edilmesi bu kadar kolay olmamış.
Peki kıta nedir?
Bir toprak parçasını kıta olarak tanımlamanın belli şartları var. Bunlar;
- Normal okyanus tabanından daha kalın bir kabuk olması
- Kendine özgü bir jeolojiye sahip olması
- İyi tanımlanmış bir bölge olması
- Okyanus tavanından yüksekliği
Aslında Zelandiya’nın yalnızca %6’lık bir dilimi suyun üzerinde. %94’lük kısmı tamamen sular altında. Suyun üzerindeki kısımları Yeni Zelanda’nın Kuzey ve Güney adaları ile Yeni Kaledonya. Yeni Zelanda, Zelandiya’nın en büyük parçalarından biri. Böyle düşünürseniz aslında büyüklüğünü tahmin edebilirsiniz.
Bir kaç ufak örnekle desteklemek gerekirse;
- Zelandiya Madagaskar’ın altı katı ki Madagaskar dünyanın bir sonraki en büyük mikro kıtası
- Avusturalya kıtasının yarısından daha büyük
- Dünyanın en büyük adası Greenland’ın iki katından daha büyük
- Dünyanın en büyük yarımadası olan Arap Yarımadasından daha büyük
- Neredeyse Türkiye’nin altı katından daha büyük
Zelandiya’nın Amerikan Jeoloji Topluluğu tarafından kıta olarak kabul edilmesi 2017 yılında olmuş. O zamana kadar Madagaskar adası gibi mikro kıta olarak anılmış. Yeni Zelanda Yer Bilimcisi Nick Mortimer, Zelandiya’nın kıta olma şartlarının tamamını yerine getirdiğini söylüyor. Açık bir şekilde belirgin olan sınırları, 1 milyon kilometrekareden büyük kapladığı alanı, denizel kabuğu ve denizel kabuğundan daha kalın olan kıtasal kabuğu var. Mortimer ’Dünya’daki okyanusların suyunu boşaltabilseydik, Zelandiya açık bir şekilde göze çarpardı.’ demiştir.
Çeşitli araştırmalar sonunda kıtada hayvanlar ve bitkilerin takip edebileceği yollar olduğu, fosiller ve geniş ölçekli tektonik hareketlere dair kanıtlar keşfedilmiş. Mortimer ve ekibi kıtadaki dağların ne kadar yüksek olduğunu ve su yüzeyine ne kadar yakın olduğunu bu araştırmalar sonunda ortaya çıkarmışlar. Prof. Gerald Dickens, sıcak sığ denizlerde yaşamış olan mikroskobik organizmaların keşfinin, sporlar ve kara bitkilerinden polenlerin, Zelandiya’nın iklim ve coğrafyasının geçmişte çarpıcı bir biçimde farklı olduğunu ortaya çıkardığını söylüyor.
2017’de kıta olduğu kabul edilmiş olmasına rağmen kıtanın neredeyse tamamı sular altında kaldığı için büyüklüğünü haritalamak oldukça zor olmuş. Yine son yapılan araştırmalar neticesinde, Zelandiya’nın yüzölçümünün 5 milyon kilometrekare olduğunu belirtiliyor. Nick Mortimer ve Hamish Campbell’e ait olan ‘Zelandiya: Açığa Çıkan Kıtamız’ adlı kitapta, Zelandiya’nın kıta olarak kabul edilmesiyle birlikte Yeni Zelanda’yı da ada konumundan kıta konumuna taşıyacağını belirtiyorlar. Üstelik kıtanın potansiyel enerjisinin, mineraller ve doğal kaynaklarının da ülkeyi ekonomik anlamda güçlendireceğini vurguluyorlar.
Araştırmacılardan Stephen Pekar ortaya çıkarılan bulguların bir zaman makinesi gibi oldukça önemli olduğunu söylüyor. Bulgular sayesinde zamanda çok daha geriye erişim sağlandığını ve bölgenin jeolojik ve tektonik tarihinin yeniden yazıldığını belirtiyor. Victoria Üniversitesi’nden Prof. Rupert Sutherland ise, araştırmanın, ‘Güney Pasifik’te bitkiler ve hayvanlar nasıl yayılıp evrimleşti?’ gibi bilimsel soruları anlayabilmek adına büyük bir öneme sahip olduğunu söylüyor.
Dünyanın gizemleri asla son bulmuyor. Keşfedilecek pek çok şey var. Bize düşen görev her zaman olduğu gibi dünyayı olduğu gibi korumak ve gelecek nesillere tertemiz bir alan bırakmaktır.
Kaynakça:
https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-39002401
https://www.haberler.com/fotogaleri/85-milyon-yasinda-dunyanin-kayip-8-kitasinin/
https://tr.sputniknews.com/bilim/201709271030324624-kayip-kita-zelandiya-sir-bitki-hayvan/
