Blockchain Nedir?
Blockchain, bütün kripto para ekosisteminin değer önerisini destekleyen temel teknolojidir. Bitcoin’i güvence altına alan motor ve Ethereum akıllı sözleşmelerinin değerli olmasının nedeni tam olarak budur. Bu makalede, blockchain’in ne olduğu, neden değer sağladığı ve toplumda güvenin yönetilme şeklini yeniden şekillendirmek için nasıl kullanıldığı hakkında sizlere bir fikir vermeyi amaçlamaktayım. :)
Blockchain Nedir ve Nasıl Çalışır?
Blockchain, insanların herhangi bir merkezi otorite tarafından kontrol edilmeyen, bunun yerine tüm dünyadaki bilgisayarlar tarafından yönetilen paylaşılan bir defterde veri depolamasına, değer alışverişi yapmasına ve işlem etkinliğini kaydetmesine olanak tanıyan son derece güvenli, güvenilir ve merkezi olmayan bir ağdır.
Dağıtık defter, ekonomik faaliyetin kaydını tutan bir kitap ya da bilgisayar dosyasıdır. Defterler, bireysel hesap bakiyelerini ve/veya tüm ekonomilerde devam eden para hareketini izleyebilirler. Bugün, defterlerin çoğu, defterleri kendi sunucularında ve opak veritabanlarında tutan ve saklayan bir banka gibi merkezi kuruluşlar tarafından yönetilmektedirler.
Blok zinciri, merkezi olmayan bir bilgisayar ağı tarafından saklanan ve bakımı yapılan dijital bir defterdir.Ağdaki her bilgisayar (düğüm) aynı yazılımı çalıştırır ve defterin bir kopyasını tutar, depolar ve doğrular. Halka açık blok zincirleri, düğümleri birbirleriyle iletişim kurmaya ve defterin geçerliliği konusunda bir anlaşmaya (konsensüse-fikir birliğine) ulaşmak için finansal olarak teşvik etmek için kripto para birimi olarak bilinen kendi yerel varlıklarını kullanır.
Kullanıcılar, bir hesaptan diğerine değer aktaran işlemleri göndererek deftere eklemeler önerirler. Kullanıcı hesapları, genel anahtarlar (genel adres olarak da adlandırılırlar bu arada) olarak bilinir ve her genel anahtarın ilişkili bir özel anahtarı vardır. Genel anahtar, bir e-posta adresine benzer ve özel anahtar, ortak anahtar sahibinin adresinde depolanan fonları transfer etmek için girmesi gereken (dijital imza olarak adlandırılan) bir parolaya benzer.
Bekleyen işlemler, ağdaki her bir düğüm tarafından işlenip doğrulandıkları “bloklar” halinde gruplandırılırlar. Herbir düğümün her işlemi kontrol etmesi, defterdeki değişikliklerin fazladan doğrulanmasını sağlayacaktır. Bir işlemin geçerli olabilmesi için açık anahtarın işlemi kapsayacak kadar yeterli paraya sahip olması ve tabi dijital imzanın da doğru olması gerekir.
Bir blok onaylandığında, deftere eklenir. Defter, süreklilik arz eden bir blok zinciridir ve bu nedenle “blockchain” olarak adlandırılır. Düğümler, hizmetleri için işlem ücretleri ve/veya yeni basılmış kripto para birimi (blok ödülü olarak anılır) ile ödüllendirilir.
Her birinin avantajları ve dezavantajları olan bir blok zinciri tasarlamanın aslında birçok farklı yolu da vardır.
- Ağ Erişimi ve Katılım — Blok zincirleri, ağın ne kadar açık veya sınırlı kullanılacağına ve kimlerin katılacağına göre değişkenlik gösterebilir. Fakat bunlardan üç ana blok zinciri türü şöyledir: genel (tamamen açık blokzincir), özel (tamamen kapalı blokzincir) ve izinli (açık erişim, sınırlı katılım).
- Konsensüs Mekanizması — Blok zincirleri, işlemler hakkında farklı yollarla fikir birliğine varabilir. En popüler fikir birliği mekanizmalarından bazıları , Proof of Work (Bitcoin), Proof of Stake (Tezos), and Proof of Authority’dir.
- Tasarım Özellikleri — Blok zincirleri şu anda istenen tüm nitelikleri karşılayamaz. Bunun yerine, blok zincirler , belirli özellik kümelerini fazladan optimize etmek için ödünler verir. Önemli tasarım özellikleri arasında güvenlik, ölçeklenebilirlik, ademi merkeziyetçilik, gizlilik, işlem kesinliği ve daha fazlası bulunur.
Blockchainler Neden Değerlidir?
Blok zincirleri, merkezi defterlerde bulunmayan çeşitli değer önerileri sunarlar.
- Güvenlik — Yeterince merkezi olmayan bir blok zincirinde, kötü niyetli aktörlerin çabalarına rağmen yalnızca geçerli işlemlerin onaylanması olasılığı çok yüksektir. Fikir birliği protokolleri burada devreye girmektedir.
- Değişmezlik — Bir blok geçerli olarak onaylandıktan sonra, zamanla değiştirilmesi giderek daha zor hale gelen değiştirilemez defterin bir parçası haline gelir. Bu nedenle yapılan işlemler geri alınamaz ve değiştirilemez.
- Güvenilirlik — Blok zincirleri, 7/24 çalışma süresi ile küresel olarak dağıtılmış ağlara sahiptir. Bu nedenle her zaman çevrimiçidirler ve coğrafi veya politik olarak kısıtlanmazlar.
- Eşler Arası(P2P) — Blok zincirler, işlemlerden değer çeken aracıları ortadan kaldırırlar. Taraflar, herhangi bir karşı taraf riskine -sözleşmedeki diğer katılımcının yükümlülüklerini yerine getirmeme olasılığına- maruz kalmadan birbirleriyle doğrudan işlem yaparlar. Bu durum eşten eşe yani peer to peer olarak adlandırılır.
Genel olarak, blok zincirler, iki veya daha fazla tarafın son derece güvenli, güvenilir ve kurcalamaya dayanıklı ekonomik alışverişi gerçekleştirmek için kullanabileceği teknolojik altyapıyı oluşturur.
Karşı taraf riski, olasılığa dayalı güvenilir üçüncü taraflara güvenmekten, tam olarak talimat verildiği gibi çalışan deterministik açık kaynaklı yazılıma güvenmeye kaydırılır.Biz bu sistemde güven kavramını taraflardan ziyade teknolojinin kendisine veriyoruz. Şirketler blokzincir sayesinde, uzlaşmalardan kaçınarak, gereksiz aracıları ortadan kaldırarak ve karşı taraf riskini azaltarak daha verimli ve güvenilir işlemler yaparlar.
Blok Zincirleri Nasıl Değer Üretir?
İnternet; e-posta, mesajlaşma, telekomünikasyon, sosyal medya vb. gibi birçok yolla uygulanabilen dijital bilgileri paylaşmanın bir yoludur.
Blok zincirleri, son kullanıcılar için değer üretmek için birçok benzersiz yolla uygulanabilen değer alışverişi için aynı çok kullanımlı uygulamayı da bu internet aracılığıyla sunar.
- Para Sistemi
Bitcoin, halka açık izinsiz bir blok zincirinin kendi para politikasıyla bağımsız bir finansal ekosistem olarak nasıl kullanılabileceğini apaçık olarak gösteriyor. Bitcoin, merkezi bir koordinatör olmadan ağı çalışır durumda tutmak için yerleşik dağıtım mekaniğine ve finansal teşviklere sahip yerel bir para birimi BTC’ye sahiptir. Bitcoin’in para arzında sansüre dayanıklı bir sabit sınırı vardır; dünyada asla 21 milyondan daha fazla BTC olmayacaktır. Bu deflasyonist parasal özellikler, bazılarının BTC’nin enflasyonist fiyat para birimlerinden daha güçlü bir değer deposu olduğunu iddia etmesine neden oluyor.
-Akıllı Sözleşmeler
Ethereum, halka açık izinsiz bir blok zincirinin, akıllı sözleşmeler olarak bilinen koşullu anlaşmaları işlemek için son derece güvenli ve güvenilir bir dünya bilgisayarı olarak nasıl kullanılabileceğini gösterir. Kullanıcılar, tek bir para biriminin hareketini izlemek yerine blok zincirine “x olayı olursa, o zaman y eylemini yürütün” şeklinde talimatlar gönderir. Blok zinciri, girdilere (verilere) dayalı çıktılar (değer aktarımı) üreterek bu önceden tanımlanmış talimatları (akıllı sözleşmeler) işler. Ethereum, milyonlarca ayrı akıllı sözleşmeyi paralel olarak işleyebilir. :)
-Varlık Tokenizasyonu
Birkaç proje, blok zincirini varlıklar için küresel bir kamu kaydı olarak kullanıyor. Akıllı bir sözleşme aracılığıyla geliştiriciler, bir bina, araba, nadir ticaret kartı veya daha fazlası gibi gerçek dünyadaki bir varlığın sahipliğini temsil eden benzersiz bir takas edilemez jeton(token) oluşturabilir. Blok zincirleri, tokenizasyon sayesinde varlık sahipliğine bir özgünlük sağlar. Ayrıca birvarlığın yaşam döngüsünün şeffaf takibini ve daha önce likit olmayan varlıklara küresel likiditeyi de sağlar. (bu konuyu ele aldığım medium yazısını okuyabilirsiniz.)
-Ara katman yazılımı
Temel Protokol, iki veya daha fazla kurumsal veritabanının hassas dahili verilerini blok zincirine koymadan eşleşen kayıtlara sahip olmasını sağlamak için blok zincirini (Ethereum ana ağına odaklanmış) bir ara katman yazılımı olarak kullanmanın bir yoludur. Ethereum ana ağı her zaman çevrimiçi, kolayca denetlenebilir, manipülasyona dayanıklı ve erişime izinsiz olduğundan, işletmeler bunu blok zincirinde veri olarak depolayarak her iki tarafça gerçekleştirilen eylemler hakkında birbirini bilgilendirebilir. Veriler, sıfır bilgi kanıtı olarak bilinen ve yalnızca anlaşmadaki tarafların anlamını anlama bağlamına sahip olduğu bir gizlilik tekniği kullanılarak saklanır. Kanıt, iş sürecinin durumu için ortak bir referans çerçevesi görevi görür; örneğin, bir satıcı ve alıcı arasındaki toplu indirim anlaşmasının mevcut şartları buna örnektir.
-Altın Kayıtlar
Blok zincirleri, tarihsel kayıtları depolamak için değişmez ortamlar olarak hizmet edebilir. Oldukça güvenilir bir kayıt kümesine sahip olmak, genellikle birçok farklı veri tabanı içeren parçalanmış pazarlardaki sürtünmeyi azaltır. Blok zincirleri, finansal sözleşmelerin takibini, tıbbi kayıtların saklanmasını, kimliklerin izlenmesini ve çok daha fazlasını geliştirebilecek bir “Altın Kayıt” sunar.
-Kamu Yararı
Blok zincirleri belirli bir yardımcı program sağlamak için tasarlanabilir. Örneğin, dağıtılmış video akışı sağlamak için merkezi olmayan bir düğüm ağı kullanmak, kurcalanmaya karşı korumalı bir çevrimiçi oyun barındırmak veya dosyaları değişmez bir şekilde depolamak bu duruma örnektir. Torrent sistemlerine benzer şekilde, blok zincirler, ortak bir kamu hizmeti üretmek için merkezi olmayan bir ağın gücünden yararlanmanın bir yolunu da sunar. Korsanlığın önlenmesi ve verilerin takibi için muhteşem bir yoldur.
Blockchain ve Smart Contract üzerine ekosistemimizde yapılacak olan etkinliklerimizden haberdar olmak için Meetup sayfamıza kaydolabilir (kesinlikle kaydolmalısınız), ve diğer yazıları Twitter’dan takip edebilirsiniz.
Diğer makalelerde görüşmek üzereeee hoşçakalın! Blockchain’le kalın!
