(DeFi) Merkeziyetsiz Para Piyasası Nedir?
Sağlıklı bir ekonominin en temel mekanizmalarından bir tanesi, atıl sermayeyi çalıştırmak, insanların işlerini büyütmek , insanların harcamalarını ödemek için borç para almalarına olanak tanımak ve tasarrufları artırmak için varlıkları ödünç vermelerine olanak tanımaktır.
Bu ihtiyaçları ve talepleri karşılamak için para piyasaları (borç alanlar ile borç verenleri birbirine bağlayan mekanlar) yaratılmış olup , bu para piyasaları yüzyıllar boyunca önemli ekonomik faaliyetler üretmişlerdir.
Para piyasaları zaman içinde değişse de, amaçları ve temel tasarımları büyük ölçüde aynı kalmıştır. Borçlular, bir para birimini (örneğin dolar) ödünç almak için kısa vadeli bir kredi (genellikle bir yıldan az) almak için para piyasalarını kullanırlar ve teminat olarak başka bir para birimi (örneğin Euro) veya başka bir varlık (örneğin gayrimenkul) koyarlar. Bu teminat, borçlunun borçlarını ödeyememesi durumu için gereklidir, bu durumda teminat; borç vereni bütünleştirmek için satılır. Aksi takdirde, kredi borçlu tarafından ödendiğinde teminat iade edilecektir.
Borç verenlerden işletme sermayesi ödünç alma imkanı karşılığında, borç alanların, borç verenler ve teşvik mevduatları için getiri sağlayan, genellikle yıllık faiz oranı (örneğin yılda %7) şeklinde bir ücret ödemeleri gerekir. Bu faiz oranı, hem borç alanlar hem de borç verenler için yeterli likiditenin mevcut olmasını sağlamak için tipik olarak arz ve talebin bir fonksiyonudur. Bir varlığın yüksek arzı ve düşük talebi, daha düşük faiz oranlarına yol açarken, bir varlığın düşük arzı ve yüksek talebi, daha yüksek bir faiz oranına yol açar. Çeşitli para piyasaları, sundukları faiz oranlarının yanı sıra krediler için ne kadar teminat gerektiği gibi diğer parametrelere göre rekabet ederler.
Merkezi Olmayan Finans (DeFi) ekosisteminin yükselişiyle birlikte, Aave ve CREAM gibi merkezi olmayan para piyasası protokolleri , kullanıcıların yalnızca bir internet bağlantısıyla zincir üstü kripto para birimlerini (ve tokenize varlıklarını) ödünç almalarını ve ödünç vermelerini sağlar.
Bugün milyarlarca kullanıcı fonu, bir bütün olarak DeFi’nin büyümesinin yanı sıra hızla büyüyen bir akıllı sözleşme kullanım durumu olan bu zincir üstü para piyasalarında akıyor. Bununla birlikte, merkezi olmayan para piyasalarının faydalarını kavrayabilmek için, geleneksel borç verme ve borç alma mekanlarına göre getirdikleri faydaları incelemek gerçekten çok önemlidir.
Merkezi Olmayan Para Piyasalarının Faydaları :)
Geleneksel para piyasaları, yüzyıllar boyunca küresel ekonomi için net bir pozitif iken, işletmelerin genişlemesine ve vatandaşların paralarını biriktirmesine izin vermesine rağmen günümüzde genellikle tek bir varlığa kullanıcı fonları üzerinde önemli miktarda güç ve etki sağlayan merkezi bir kurum tarafından işletilmektedir.
Bu tasarım, borç alanlar/borç verenler için maliyetleri artırır ve tek bir tarafa yüksek derecede güven gerektirir.
Bu sınırlamalara yanıt olarak, geliştiriciler artık dünya çapında oldukça merkezi olmayan bir düğüm ağında kod olarak çalışan merkezi olmayan para piyasaları oluşturmak için blok zinciri tabanlı akıllı sözleşmeler kullanmaktadırlar.
Merkezi bir kurum tarafından işletilmek yerine, merkeziyetsiz para piyasaları, küresel bir paydaş topluluğu tarafından yükseltilen ve yönetilen zincir üstü programatik kod aracılığıyla işletilir, kontrolü merkezi olmayan hale getirir ve başarısızlık noktalarını azaltır.
Aşağıda, merkezi olmayan para piyasalarının tüketicilere getirdiği başlıca avantajlardan birkaçı gösterilmektedir.
Gözetim Dışı (Non-Custodial)
Merkezi olmayan para piyasaları, borç alanlar ve borç verenlerden yatırılan fonların yalnızca asıl kullanıcı tarafından çekilebildiği vesayetsiz bir şekilde çalışır. Fonların nerede ve nasıl kullanılacağına karar veren merkezi bir kurum yerine, merkezi olmayan para piyasaları, fonların uygunsuz bir şekilde kullanılamayacağına dair büyük ölçüde güvence veren önceden tanımlanmış zincir üstü akıllı sözleşmeler mantığını takip eder ve kullanıcıların ne zaman ve nasıl çekebilecekleri konusunda tam kontrol sahibi olmalarını sağlar.
İzinsiz
Bu akıllı sözleşmeler sayesinde, zincir üstü para piyasaları, kullanıcıların merkezi bir kapı bekçisinden izin istemesine gerek olmadığından, doğası gereği izinsiz bir şekilde çalışabilirler. Bu, internete erişimi olan herkesin minimum sürtüşmeyle getiri elde etmesini ve/veya işletme sermayesi ödünç almasını sağlar. Bu sansür direnci, daha fazla ekonomik faaliyet ve sonuç olarak daha yüksek getiri üreten, daha geniş bir kullanıcı pazarı yaratır.
Aşırı Teminatlandırılmış
Kullanıcıların teminat olarak yatırdıkları daha fazla fonu ödünç alabilecekleri, genellikle az teminatlı ve kısmi rezerv tarzında çalışan geleneksel finansal sistemin aksine, merkezi olmayan para piyasaları aşırı teminatlı bir şekilde çalışır. Borçlarını ödeyemeyen borçlular, ödünç alınandan daha fazla teminat yatırarak, teminatlarını nakde çevirerek borç verenler için yüksek derecede güvenlik sağlar.
Açık Birleştirilebilirlik
Merkezi olmayan para piyasaları gibi akıllı sözleşmeye dayalı finansal uygulamalar, yatırılan fonların tokenleştirilebilmesi gibi benzersiz bir avantaja sahiptir (örneğin, Aave’de yatırılan tokenler, takas edilebilir aTokens haline gelir).
Bu tokenize mevduatlar, dayanak varlıkların faiz getiren temsilleri haline gelir ve daha sonra merkezi olmayan finans ekosistemindeki diğer uygulamalarda kullanılabilir.
Bu, birleştirilebilirlik olarak bilinen şeyi yaratır ve PoolTogether gibi kayıpsız piyangolar gibi daha gelişmiş uygulamaların oluşturulmasına izin verir.
PoolTogether, kullanıcı fonlarının faiz oluşturmak için bir para piyasasında bir araya toplandığı ve daha sonra haftada bir kazanana dağıtılırken, tüm kullanıcıların orijinal mevduatlarının tamamını istedikleri zaman çekebildiği ortamdır.
Tüm bu avantajların bir araya gelmesiyle, merkezi olmayan para piyasaları, merkezi olmayan borsalar ve sabit paraların yanı sıra DeFi ekonomisinde en yaygın kullanılan uygulamalardan biri haline geldi. Bununla birlikte, zincir üstü akıllı sözleşme mantığının ötesinde, merkezi olmayan para piyasalarının düzgün çalışması için ek bir çekirdek altyapı parçasına da ihtiyacı vardır.
Merkezi Olmayan Para Piyasaları İçin Fiyat Feed’lerinin Önemi
Merkezi olmayan para piyasalarının aşırı teminatlı kalmasını ve ödeme aczine düşmemesini sağlamak için borsada desteklenen her bir varlık hakkında gerçek zamanlı fiyat verilerine ihtiyaç duyarlar. Bu fiyat verileri, borçluların pozisyonlarının ne zaman tasfiye edilmesi gerektiğini (burada teminatın, kullanıcının borcunu bir ücret karşılığında geri ödeyen tasfiye memurlarına satıldığı) belirlemek için kullanılır; bu, teminatın değerinin düşmesi ve/veya borcun değerinin artması durumunda ortaya çıkabilir.
Bununla birlikte, blockchain oracle sorunu nedeniyle , akıllı sözleşmeler, fiyat verileri gibi zincir dışı bilgilere doğal olarak erişemez ve bu verileri zincir üzerinde iletmek için bir oracle kullanılmasını gerektirir. Merkezi olmayan bir para piyasası, yalnızca düşük kaliteli veriler sağlayan güvensiz bir oracle mekanizması kullanıyorsa, kullanıcı fonları kayıp riski altında daolabilir.
Örnek olarak, fiyat oracle’ı piyasa genelindeki fiyatın altında saparsa, borçlular yanlışlıkla tasfiye edilebilir ve fiyat oracle’ı piyasa genelindeki fiyatın üzerinde saparsa, kullanıcılar protokolde teminatsız toksik pozisyonlar oluşturabilir. Tasfiyeler, merkezi olmayan para piyasalarının sağlığını sağlamada çok önemli bir rol oynadığından, fiyatlandırma verilerinin oldukça güvenli bir oracle mekanizmasından alınması zorunludur .
En yaygın olarak kullanılan merkezi olmayan oracle çözümü olan Chainlink’in Fiyat Referans Veri Akışları , çok sayıda kripto varlığı üzerinde oldukça güvenli ve güvenilir bir fiyat verisi kaynağı ile Aave ve CREAM gibi çok sayıda zincir üstü para piyasası sağlar . Chainlink, sürekli olarak yüksek düzeyde manipülasyon direnci sağlamak için kalite kontrol önlemleri ile hem düğüm operatörü hem de veri kaynağı düzeylerinde merkezi olmayan şekilde tek bir arıza noktasını azaltır. Ek olarak, Chainlink Fiyat Akışları, borsalar arasındaki hacim, likidite ve zaman farklılıklarını dikkate alarak her biri tüm ticaret alanlarını izleyen birden fazla profesyonel veri toplayıcıdan alarak para piyasalarının tam piyasa kapsamıyla fiyat verilerini almasını sağlayabilir.
Chainlink’in zaman içinde test edilmiş Fiyat Referans Veri Akışları aracılığıyla, merkezi olmayan para piyasalarını yöneten topluluklar, kaynaklarını yeni teminat türlerini kullanmaya ve sağlıklı bir protokol sağlamaya yatırım yapabilir.
Üstelik Chainlink’in Oracle çerçevesi, bu pazarların tasarlandığı gibi çalışmaya devam edecek fiyatlandırma bilgilerini ve gerektiğinde yeni feed’leri hızlı bir şekilde başlatma ek yeteneği ile sağlamasını garanti eder.
Bu yaklaşımı kullanarak, şu anda bir milyardan fazla yatırılan fonu güvence altına alan Aave gibi merkezi olmayan para piyasaları, hızla genişleyebildi ve gerçek dünya ipotekleri ve merkezi olmayan döviz likidite havuzu jetonları gibi yeni benzersiz teminat türlerini içerdi.
ÇÖZÜM :)
Merkezi olmayan para piyasaları, DeFi ekosistemine gelişmiş finansal ürünlerin inşa edilebileceği çok önemli bir yapı taşı sağlar. Ödünç verme ve ödünç alma tek başına faydalı olsa da, diğer DeFi “para legoları” ile birleştirildiğinde, parçalarından daha büyük bir meblağ yaratmak için daha da güçlü bir hale geliyor. Bu para piyasaları genişledikçe, yalnızca likidite açısından büyüyecek ve daha fazla kullanıcı için daha fazla fayda ve fırsat sağlayacak. Buna ek olaraki aynı zamanda gerçek dünya ekonomisindeki getiriler giderek öngörülemez hale geldikçe de DeFi’deki yeniliklerin ön saflarında yer alacaklar. Merkezi olmayan para piyasalarının geleceği her zamankinden daha parlak görünüyor :) .
Bu makalenin özeti için aşağıdaki Blockchain ve Oracle videosunu izleyebilirsiniz :)
