NFT Nedir? (Non-Fungible Token)
Non-Fungible Token’lar veya NFT’ler, her biri dijital sanat eseri, özel bir oyun içi öğe, nadir ticari kart koleksiyonları veya diğer herhangi bir farklı dijital/fiziksel varlık gibi benzersiz bir şeyi temsil eden bir blok zinciri üzerindeki dijital jetonlardır.
NFT’ler, kullanıcılara yeni bir sahiplik ve dağıtım modelleri ile yeni bir tür dijital varlık sağlamak için “kripto para birimleri, sabit paralar, yönetişim tokenları ve hizmet tokenlarının” ötesine geçerek blok zinciri tabanlı varlıklardaki en son evrimi işaret etmektedirler.
Bu yazıda NFT’lerin ne olduğunu, NFT koleksiyon ekonomisinin hızlı büyümesini ve sanattan oyuna kadar çeşitli sektörlerdeki farklı NFT türlerini ele alıyorum. Ayrıca, kanıtlanabilir şekilde nadir ve dinamik dijital koleksiyonlar oluşturmak için doğrulanabilir rastgeleliğin önemini beraber tartışıyoruz!!
Non-Fungible Tanımı
Değiştirilebilir varlıklar, her birimin aynı, değiştirilebilir ve bölünebilir olduğu anlamına gelir. Değiştirilebilir varlıklar, ABD doları, Bitcoin ve hatta şirket ödül puanları gibi her gün kullanılmaktadır. Buna karşılık, maddi olmayan varlıklar, her bir birimin birbirinden tamamen benzersiz olduğu anlamına gelir. Örneğin, gayrimenkul, yerleşim düzeni, büyüklük, konum, imar, kamu hizmetleri ve değerleme gibi değişen özellikler nedeniyle birbirinden farklı olduğu için taşınmazdır. (Ya da 100 TL,iki adet 50 TL olarak değiştirilebilir, fakat non-fungible tokenlar birbirleri ile değiştirilemez)
Non-Fungible tokenlar veya basitçe NFT’ler, benzersiz fiziksel ve/veya dijital varlıkları temsil etmek için Ethereum gibi blok zinciri ağlarından yararlanarak, takas edilemezlik kavramını genişletirler.
NFT sahipliği, halka açık bir blok zinciri kullanılarak başlangıçtan itibaren doğrulanır ve izlenir, bu da kullanıcıların herhangi bir NFT’nin kaynağını kökenine kadar doğrulamasını sağlar. Bu nedenle, NFT’ler en iyi şekilde, orijinal yaratıcı tarafından blok zincirinde verilen ve bir NFT’nin sahibinin bağlı olduğu resmi varlığın hak sahibi olduğuna dair kriptografik kanıt sağlayan bir “özgünlük sertifikası” olarak tanımlanır.
NFT’ler,
→sanatçıların dijital sanat eserlerinden para kazanmalarına izin vermek,
→oyunların kanıtlanabilir derecede nadir oyun içi öğeler oluşturmasını sağlamak,
→yeni dijital koleksiyon ekosistemlerini teşvik etmek,
→artan likidite için gerçek dünya varlıklarını simgelemek ve çok daha fazlası gibi çok çeşitli avantajlar sağlar.
NFT Ekonomisinin Tarihsel Süreçte Büyümesi
NFT’ler ilk olarak 2017 yılında, kullanıcıların dijital kedileri beslediği ve topladığı Ethereum üzerinde merkezi olmayan bir uygulama (dApp) olan CryptoKitties’in piyasaya sürülmesiyle popüler hale geldi. Bununla birlikte, 2021'de NFT’ler, hem koleksiyoncuların hem de sanatçıların ilgisinde önemli bir canlanma gördü.
Çoğu değiştirilebilir jeton tarafından kullanılan ERC20 standardına benzer şekilde, NFT’ler yaygın olarak ERC721 jeton standardı (bir NFT’nin diğer akıllı sözleşmeler ve kullanıcılarla nasıl çalıştığını gösteren şablonlu bir akıllı sözleşme) üzerine kuruludur.
ERC721 standardı, hem yeni NFT’lerin geliştirilmesini ve piyasaya sürülmesini hem de Rarible, OpenSea ve SuperRare gibi çeşitli pazar yerlerinin oluşturulmasını hızlandırdı.
NFT pazar yerleri, kullanıcıların NFT ekosisteminin büyümesini destekleyerek NFT’leri sorunsuz bir şekilde listelemelerine, satın almalarına ve satmalarına olanak tanır. Bu pazarlarda işlem gören NFT’lerin hacmi, 100.000'den fazla aktif kullanıcının, ayda 1 milyar doların üzerinde hacim kazanmasıyla artmaya devam ediyor.
NFT’ler, aslen varlıklara duyulan sahiplik ve bu sahipliğin transfer edilmesindeki verimliliği artırmayı da amaç edinmektedir. Özellikle pazar yerleri ve eser yaratıcılarının sömürülen emekleri göz önüne alındığında aracılara olan ihtiyacı da azaltmayı amaçlamaktadır. NFT’lerin değiştirilemezlik özelliği bu ekosistemde bir kambriyen patlamasına benzetilebilir. Bununla beraber, NFT’lerin hala büyük ölçüde emekleme aşamasında olduğunu söyleyebiliriz. Yani, zincir üzerine farklı varlıklar getirmek isteyen yenilikçi geliştiriciler, yaratıcı sanatçılar ve diğer bütün ilgililer için birçok fırsat vardır.
Farklı NFT Türlerini Keşfetmek
NFT’ler, bir blok zinciri ağı kullanarak çok çeşitli dijital ve fiziksel varlıkların sahipliğini izlemek ve bu varlıklara fayda sağlamak için esnek ve geniş bir çerçeve sunar. NFT’ler için kullanım örneklerinin çeşitliliği her geçen gün artıyor, fakat aşağıda, günümüzde ortaya çıkan birkaç yaygın NFT uygulama alanı ele alındı:
→Dijital Sanat NFT’leri
Sanatçılar çalışmalarını simgeleştirerek zanaatlarından para kazanabiliyor ve ardından satın almak için yalnızca İnternet bağlantısına ihtiyaç duyan potansiyel müşterilerin küresel pazarına girebiliyorlar. Genellikle şeffaf olmayan, değer çıkaran, keşfedilebilirliği sınırlı olan ve önemli listeleme ücretleri gerektiren geleneksel sanat pazarlarıyla karşılaştırıldığında, NFT’ler küresel, izinsiz çevrimiçi pazarlarda listelenebilir ve hatta içerik oluşturuculara tüm ikincil satışlardan gelir sağlayabilir.
En çok tanınan NFT kullanım durumlarından biri, dijital sanat eserlerinin tokenize edilmiş sahipliğidir.
Manşetlere konu olan NFT sanatına bir örnek, ünlü dijital sanatçı Beeple’dır. Oluşturulması 13 yıl süren 5.000 görüntüden oluşan bir kolaj olan “Everydays: The First 5000 Days” adlı parçası, Ethereum üzerinde bir NFT olarak tokenleştirildi ve 69 milyon doların üzerinde satıldı. Popüler ERC721 belirteç standardını kullanan Beeple, dijital sanat eserinden para kazanmayı başardı ve belirli NFT’nin resmi kopya olduğuna dair kriptografik kanıt oluşturdu. Beeple’ın çizimleri, dünya çapında NFT olarak piyasaya sürülen ve satılan binlerce farklı dijital sanat koleksiyonundan yalnızca bir tanesidir.
→Oyun NFT’leri
NFT’ler blok zinciri tabanlı video oyunlarının temel bir bileşenidir çünkü benzersiz oyun içi öğelerin tokenleştirilmesine, izlenmesine ve gözetimsiz bir şekilde aktarılmasına izin verir. Geleneksel çevrimiçi video oyunlarında, merkezi yayıncılar, genellikle belirli karakterlerin ve oyun sonuçlarının değerini belirleyen oyun içi öğelerin dağıtımı, mülkiyeti ve nitelikleri üzerinde tam kontrole sahiptir. Yayıncı kapanırsa, kullanıcılar potansiyel olarak saatler, günler, haftalar ve hatta daha uzun süre harcadıkları tüm oyun öğelerine erişimi kaybederler.
NFT’ler yalnızca kullanıcıların oyun öğeleri üzerinde tam kontrol sahibi olmalarını sağlamakla kalmaz, aynı zamanda tamamen yeni oyun olanakları sağlar. Bu, blok zinciri tabanlı oyunlarda rastgele NFT ödüllerinin dağıtımını ve bir oyundaki öğelerin başka bir oyunda kullanılıp takas edilebildiği, birlikte çalışabilir bir metaverse’ün oluşturulmasını içerir. NFT’ler ayrıca, kullanıcıların nadir NFT’ler alarak ve bunları başkalarına satarak oyundan harcadıkları zaman ve çabadan para kazanabilecekleri, play to earn (oyna kazan)modelinin büyümesini de ilerletti.
NFT’lerden yararlanan popüler bir blockchain tabanlı video oyunu, “Axies” adı verilen benzersiz fantastik yaratıklara sahip Pokemon’dan ilham alan bir evren olan Axie Infinity’dir. Her oyun içi Axie, yaratığın nitelikleri, görünümü ve mülkiyeti ile ilgili meta verileri içeren bir NFT’ye programlı olarak bağlıdır.
Chainlink VRF tarafından sağlanan doğrulanabilir rastgelelik sayesinde, Quad Mystic gibi belirli Eksenler, adil ve doğrulanabilir bir dağıtım süreciyle kanıtlanabilir şekilde nadir hale getirilebilir ve sonuçta Axie evrenindeki diğer oyuncular için daha çekici hale gelebilir.
→NFT Koleksiyonu
Fiziksel ticaret kartları veya posta pulları toplamaya benzer şekilde, NFT’ler yeni bir dijital koleksiyon türünü güçlendirir. Koleksiyoncular, değerli gördükleri dijital nesneleri satın alabilir veya belirli bir şirket, marka, oyun veya sanatçıya desteklerini işaret edebilir.
Taşıması yavaş ve bakımı pahalı olabilecek fiziksel koleksiyonların aksine, NFT’ler tamamen dijital olduklarından, saniyeler içinde aktarılabildiklerinden ve kaliteleri asla bozulmadığından bu tür kısıtlamalara sahip değildir.
En tanınmış NFT koleksiyonlarından bazıları, hiçbir iki karakterin tam olarak aynı olmaması için algoritmik olarak oluşturulmuş 10.000 benzersiz 8 bit tarzı karakterden oluşan bir koleksiyon olan CryptoPunks’tur. CryptoPunks, şimdiye kadar oluşturulan ilk NFT’lerden bie tanesiydi ve ücretsiz olarak verildi.
Tahsil edilebilir NFT’ler, Twitter ve Discord gibi sosyal medya platformlarında giderek daha fazla profil resmi olarak kullanılıyor. Bunu yapmak, benzer düşünen bireylerin bir NFT koleksiyonuna olan ilgilerini gösterebilecekleri ve benzer düşünen bireylerden oluşan bir topluluğa katılabilecekleri güçlü bir sinyal mekanizması sağlar.
Önemli bir not olarak belirtmekte fayda var, NFT’ler blok zincirinde depolandığından, kullanıcılar profil resimlerinde kullanılan görüntünün sahibi olduklarını başkalarına kriptografik olarak kanıtlayabilirler.
→Müzik Albümü NFT’leri
Blok zincirler, müzik sanatçılarına gelirlerini artırmanın ve hayran kitlesi katılımını artırmanın bir yolu olarak NFT’ler aracılığıyla çalışmalarını tokenleştirme yeteneği verdi. Müzik endüstrisi gelirlerinde %85 azalmaya yol açan Covid-19 pandemisi ile, NFT’lerden elde edilen ek gelir, sanatçıların bu kayıpları dengelemesine yardımcı olurken aynı zamanda hayranlara sınırlı sayıda hatıra eşya gibi özel avantajlar kazanma ve hatta sanatçının zamanına doğrudan erişim sağlama yolu sağladı.
3LAU, Kings of Leon, Shepard Fairey ve Eminem gibi çok çeşitli müzik sanatçıları, bu süreçte milyonlarca dolar kazandırarak çalışmalarını simgeleştirdi. Sonuç olarak, NFT’ler hayran ödül programları oluşturmak ve sanatçılar için topluluk desteğini harekete geçirmek için yeni, daha ilgi çekici ve yaratıcı bir ortam olarak hizmet etti.
→Emlak NFT’leri
NFT’ler, geleneksel olarak parçalanmış pazarlara ek likidite sağlamak için gayrimenkul gibi gerçek dünya varlıklarının sahipliğini de temsil edebilir. Gayrimenkulün tokenleştirilmesi, mülkiyet devrinin verimliliğini önemli ölçüde artırır ve belirli bir mülkün orijinalliği ve menşei hakkında tek bir gerçek kaynağı sağlar. Gerçek dünya varlıklarını tokenleştirme kavramı, fiziksel tablolar, devlet belgeleri, sertifikalar ve diplomalar gibi birçok varlık türünü içerecek şekilde genişletilebilir.
Hâlâ erken aşamalarda olsa da, NFT’ler olarak belirtilmiş gerçek dünya varlıkları, kira geliri ile desteklenen gelir getiren gayrimenkul jetonlarından, fiziksel bir belge karşılığına ihtiyaç duymadan dijital kimlik bilgileri vermeye kadar bir dizi yeni olasılığı mümkün kılıyor. Ayrıca NFT’ler, eğitim diplomaları ve fikri mülkiyet sözleşmeleri gibi mevcut kayıtları dijitalleştirerek, kimlik bilgilerinin daha şeffaf olmasını ve yeni otomasyon biçimlerinin önünü açabilen yeni bir dünya gibi gözükmektedir.
→NFT’ler için Doğrulanabilir Rastgeleliğin Önemi
1'e 1 dijital sanat eserleri gibi NFT’lerin tüm özellikleri zincire yerleştirmeden evvel, önceden belirlenmiş olabilirken, ek nadirlik ve özellikler sağlamak için bir rasgele sayı üreteci (RNG) gerektiren bir dizi NFT tasarımı vardır. NFT’lere rastgeleliğin nasıl uygulandığına dair bazı örnekler, NFT resimlerine rastgele nitelikler atamayı, NFT’leri dağıtan ganimet kutularının oyun içi konumlarını belirlemeyi veya yüksek talep gören, sınırlı sayıda bir NFT düşüşü için adil bir dağıtım sağlamayı içerir.
Bununla birlikte, rastgeleliğin kaynağı manipüle edilebilirse şayet kötü niyetli aktörler RNG mekanizmasını kendi avantajlarına kullanabilirler. Örneğin, kendilerine en nadir özelliklere sahip NFT’ler basabilirler veya piyango ödüllerini kontrolleri altındaki bir adrese yönlendirebilirler. Kullanıcılar, niteliklerinin veya dağılımının gerçekten rastgele olduğunu doğrulayamazsa, bunun NFT’nin değeri üzerinde önemli bir etkisi olacaktır. Akıllı sözleşmeler kendi güvenli rastgelelik biçimlerini oluşturamadığından, kanıtlanmış bir oracle çözümü gereklidir.
Chainlink VRF (Verifiable Random Function), akıllı sözleşmelere ve NFT’lere kriptografik bir kanıtla desteklenen güvenli bir rastgelelik kaynağı sağlayan Doğrulanabilir bir Rastgelelik İşlevidir. Kriptografik kanıt, RNG’nin kurcalamaya karşı korumalı bir şekilde çalıştığını kanıtlayan bir denetim izi görevi görür.
Kriptografik kanıt daha sonra rasgele sayıyı tüketen NFT sözleşmesine teslim etmeden önce zincir üzerinde doğrulanır ve yalnızca gerçekten rasgele değerlerin tüketilmesini garanti etmeye yardımcı olur.
Chainlink VRF’nin güçlü güvenlik özellikleri, hem oracle’ın, hem kullanıcıların hem de geliştiricilerin oluşturulan rastgele sayıyı manipüle etmelerini veya tahmin etmelerini engellemeye yardımcı olur, bu da kanıtlanabilir şekilde nadir niteliklere atanan NFT’lere ve doğrulanabilir şekilde adil ve tarafsız bir şekilde dağıtılan NFT koleksiyonlarına neden olur.
Chainlink VRF, bir dizi farklı blok zinciri ağında çok çeşitli NFT uygulamalarına güç sağlamak için üretimde zaten kullanılıyor. Blockchain tabanlı bir kripto tahsilat oyunu olan Aavegotchi, Aavegotchis’i rastgele özelliklerle basmak için Polygon Network’te 10.000'den fazla kez Chainlink VRF’yi kullanmıştır. NFT’leri basmak için bir çerçeve olan EtherCards, sanatçılar tarafından oluşturulan NFT’lerin kullanıcılara hem nitelik atamasını hem de dağıtımını güvence altına almak için Chainlink VRF’yi kullanır. Bir Beyzbol Ligi yıldızı olan Trey Mancini, rastgele atanan yardımcı programla NFT’leri basmak için Chainlink VRF’yi kullanır ve gelirleri kanser araştırmalarına gitmektedir.
Geliştiriciler, doğrulanabilir rastgeleliğe erişmenin yanı sıra, hava durumu veya spor karşılaşması sonucu gibi gerçek dünyadaki olaylara dayalı olarak görünüm, değer veya fayda açısından gelişen dinamik NFT’ler oluşturmak için oracle’lardan yararlanabilir. Bir geliştiriciyseniz ve Chainlink oracles kullanarak dinamik bir NFT oluşturmak istiyorsanız, Chainlink VRF’ye Giriş sayfasını keşfetmenizi öneririm.
Blockchain ekosisteminde düzenlediğim etkinliklerden haberdar olmak için Meetup sayfamıza kaydolabilir, Telegram grubuna girebilir, Twitter’dan takip edebilir diğer makalelere de burdan göz atabilirsiniz.
Nasıl ulaşacağınızı biliyorsunuz! Görüşmek üzere ❀
