raport z badań nad polsko-ukraińską integracją w trybie zdalnym
Celem badania było poznanie wpływu nauczania zdalnego na integrację polsko-ukraińskich grup studentów. Poznanie doświadczeń obu grup i zestawienie ich z wiedzą wieloletnich ekspertów z branży HR pozwoliło na podsumowanie inspirujących wskazówek dla organizatorów integracji na polskich uczelniach (i nie tylko). Serdecznie zapraszam!
Spis treści raportu
1. dlaczego integracja polsko-ukraińska jest ważna?
2. o co zadbać, organizując integrację?
3. jak tryb zdalny wpływa na integrację?
4. jak reagować na bariery integracji online?
Co roku około pół miliona osób przygotowuje się do zostania studentem. Dla większości jest to nowe, ekscytujące wyzwanie i przygoda. Młodzi ludzie cieszą się, że mogą zacząć kolejny rozdział w życiu, poznać ciekawych ludzi i być mniej zależni od rodziny.
Perspektywa studiowania w jednym z krajów UE rokrocznie przyciąga do Polski również spore ilości studentów zza wschodniej granicy — wśród nich Ukraińców, którzy stanowią ponad połowę tej grupy.
(według raportu GUS: link)
Studenci z Ukrainy to osoby, które podejmując się zdobywania edukacji wyższej w Polsce — znajdują się w szczególnej sytuacji. Na czas ich studiów przypadają trzy bardzo intensywne dla młodego człowieka procesy, niepowodzenia na którymś z nich mogą mieć długoterminowe skutki.
Szczególnie ważne są plany na przyszłość napływowych studentów ze wschodu. Według raportu Instytutu Spraw Publicznych na rok 2018 — aż 28% ankietowanych planuje zostanie w Polsce na dłużej.
Oznacza to, że niemal ⅓ studentów ukraińskich podejmujących naukę w Polsce będzie mieć w przyszłości realny wpływ na tworzenie gospodarki i demografii naszego kraju. Czy będą ze sobą współpracować?
(źródło: link)
wniosek
Dalsze sukcesy czy porażki studentów ukraińskich to tak naprawdę długoterminowe skutki dla całego społeczeństwa. Już na etapie akademickim studenci spotykają osoby, z którymi w przyszłości ramię w ramię tworzyć będą gospodarkę kraju. Chcąc wydobyć potencjał tej współpracy należy już teraz dokonać wszelkich starań, by zmniejszyć dystans między obiema grupami.
DLACZEGO INTEGRACJA ONLINE JEST WAŻNA?
Dystans między studentami istniejący już przed czasem pandemii — pogłębił się wręcz namacalnie. Studenci z Ukrainy studiujący w Polsce do Polski nie przyjechali. W znacznym stopniu ogranicza to możliwości nawiązania kontaktu z nowymi kolegami. Studenci co prawda uczestniczą w zajęciach organizowanych przez uczelnię, ale w czasie wykładów czy zajęć online nie ma miejsca na nawet przypadkowe, krótkie, nieformalne interakcje.
Na czas pandemii potrzebna jest integracja online, która da namiastkę integracji i po powrocie do nauczania w trybie stacjonarnym będzie stanowić odpowiedni grunt pod budowanie relacji ze studentami.
Integracja na uczelni jest tematem bardzo pokrewnym z pojęciem teambuilding’u jaki znamy z prężnie działających korporacji. Warto sięgnąć do wiedzy jaka płynie z doświadczenia ekspertów HR, którzy na co dzień zajmują się onboardingiem, teambuildingiem i integracją.
Na podstawie rozmów z ekspertami sporządziłam listę elementów ważnych dla budowania zespołu — nie tylko online. Od czego zacząć?
DBAJ O KOMFORT EMOCJONALNY
Nie jest to jednak nowe odkrycie — szereg specjalistów Google spędziło lata nad badaniem czynników sprzyjających budowaniu sprawnych zespołów (ang. teambuilding). Sam projekt badawczy nazywał się “Arystoteles”, a to za sprawą teorii, że “całość jest większa, niż suma jej części”. Co stanowi sukces? Badacze określają to “bezpieczeństwem psychologicznym” — ja zapytałam ekspertów o szczegóły.
“komunikacja w języku polskim jest dla studentów ukraińskich konieczność posługiwania się językiem obcym”
dr Agnieszka Tambor, Wydział Humanistyczny UŚ Katowice
“bariery w porozumieniu się w języku polskim potrafi uniemożliwić najprostsze czynności takie jak zrobienie zakupów”
Julia Kriuczina, Employer Branding Specialist, Atlassian — Gdańsk
wniosek
Język stanowi tu przykład odmiennego kapitału kulturowego. Warto zadbać o to, by różnice między studentami odbierały którejś ze stron poczucie samodzielności.
czego potrzebujemy?
- poszanowania odmiennych kompetencji kulturowych
- poczucia samodzielności, sprawczości
jak możemy to o to zadbać?
- wprowadzić proste zasady uczestnictwa
- zadbać o odpowiednie wprowadzenie studenta — wyjaśnienie zasad
- korzystać z prostych, przystępnych komunikatów w języku polskim
- wprowadzić treści pomocniczych w języku ukraińskim
“członkowie spotkania tracą zaangażowanie w chwili, gdy następuje nieuczciwy podział uwagi w grupie.”
Lucyna Sojka, Talent Acquisition Specialist w Dynatrace — Gdańsk
wniosek
Warto zaznaczyć, że uczestnicy spotkania znajdują się tam na równych prawach — takie poczucie sprawiedliwości zachęca do aktywnego udziału.
czego potrzebujemy?
- poczucia partycypacji na równych prawach
- kultura wypowiedzi
- poczucia bycia wysłuchanym
jak możemy o to zadbać?
- wprowadzić jasne zasady proponowanej aktywności
- moderować spotkania, doraźnie ingerować w razie niepowodzeń
- zapraszać do angażowania się w dyskusję
SZANUJ SWOBODĘ STUDENTÓW
Czy budowanie zespołu może być efektywne, jeśli jego członkowie zmuszani są do partycypacji? Oczywiście, że nie.
Punktem wyjścia do rozmowy na ten temat był artykuł, w którym Liz Ryan (ekspert HR, pisała zarówno dla Forbes jak i Linkedin) podkreśla jak duży wpływ na integrację ma przymusowość aktywności. Pełną treść artykułu znajdziecie tutaj: link.
W momencie, gdy studenci zarówno polscy, jak i ukraińscy skarżą się na mocne ograniczenia czasowe — należy ten czas szanować. Jak to zrobić?
“członkowie zespołu oprócz pracy mają też swoje prywatne zobowiązania, rodzinę, hobby i mocno ograniczony czas”
“jeśli będziemy chcieli zająć członkom zespołu cały dzień — automatycznie zmniejszy to liczbę chętnych do wzięcia udziału”
Lucyna Sojka, Talent Acquisition Specialist w Dynatrace — Gdańsk
wniosek
Czas jest niezwykle cenną walutą, jaką uczestnicy spotkań integracyjnych dzielą pomiędzy życie prywatne, a zawodowe. Nie chcąc stracić zaangażowania grupy — należy dokonać wszelkich starań, aby podjęcie decyzji o wzięciu udziału w proponowanej aktywności nie było dla nich ciężarem.
czego potrzebujemy?
- chęci partycypacji w proponowanej aktywności
- dobrowolności podjęcia się aktywności
jak możemy o to zadbać?
- nie stawiać przed członkami grupy wymogu partycypacji
- stosować więcej mniejszych aktywności zamiast jednej wymagającej
“w ciągu dnia ważne są momenty, w których członkowie zespołu mogą porozmawiać o pieskach, kotkach czy wypadzie na rowery”
Julia Kriuczina, Employer Branding Specialist w Atlassian — Gdańsk
“jedna osoba od drugiej dowiaduje się, że mają te same hobby i od małej informacji integracja rozrasta się do wspólnego działania”
Lucyna Sojka, Talent Acquisition Specialist w Dynatrace — Gdańsk
wniosek
Istotny jest nieformalny przepływ informacji, który wymaga zostawienia przestrzeni na rozmowy niezwiązane z tematem spotkania, dniem pracy itp.
czego potrzebujemy?
- poczucia swobody na komunikację nieformalną
- chęci dzielenia się informacjami na własny temat
jak możemy o to zadbać?
- zostawiać w planie spotkania/dnia/aktywności bufor na rozmowę
- być przygotowanym na więcej, niż jeden scenariusz działania
- inspirować członków zespołu proponowanymi tematami rozmów
TWÓRZ WSPÓLNĄ PERSPEKTYWĘ
Źródło inspiracji w tym zakresie stanowią firmy o międzypokoleniowej grupie pracowniczej. Po przeczytaniu artykułu, do którego link znajdziecie tutaj: link, postanowiłam dopytać specjalistów jak wygląda to w grupach międzynarodowych.
“wyjątkowo udanym pomysłem było wprowadzenie do naszej firmy programy ‘Culture Mixer’ — każda zagraniczna osoba mogła zaprezentować elementy własnej kultury”
“gdy do naszej grupy dołączył pracownik wyznania muzułmańskiego — przeprowadził prezentację, w której wyjaśnił nam dlaczego (bez niegrzeczności oczywiście) traktuje kobiety w firmie w nieco inny sposób. taka prezentacja pomogła zrozumieć jego punkt widzenia i uniknąć nieporozumień”
Julia Kriuczina, Employer Branding Specialist w Atlassian — Gdańsk
wniosek
Należy w sposób szczególny pamiętać o tym, że każda kultura obecna w grupie ma coś do zaoferowania, zaprezentowania i podzielania się z resztą pozostałymi osobami. Warto też wyjaśniać tematy, które mogą pogłębiać stereotypy lub prowadzić do nieporozumień.
czego potrzebujemy?
- chęci dzielenia się swoją kulturą
- wyjaśniania kwestii problematycznych, przeciwdziałanie stereotypom
- budowania ciekawości związanej z odmiennością
jak możemy o to zadbać?
- zapraszać do opowiadania o własnej kulturze
- poruszać tematy związane z kuchnią, filmem, muzyką
- uatrakcyjnić opowieść czymś więcej np. regionalnym poczęstunkiem
Fakt, iż nauka zdalna oddziałuje na komunikację interpersonalną i integrację — intuicyjnie nie budzi najmniejszych wątpliwości. Każdy ze studentów ma prywatne doświadczenia w tym zakresie. Naszą intuicję potwierdza również wzmożone w ostatnim czasie zainteresowanie badaczy wokół tematu integracji zdalnej w przedsiębiorstwach. Punktem wyjścia do analizy wpływu, jaki tryb online wywiera na integrację, były słowa jednego z respondentów badania “The Remote Managers 2020” (link do badania)
“I’m trying to spontaneously approach my teammates one by one, to ask how they are feeling but remotely it is much harder. You have to plan for it, instead of just asking someone to have a quick chat over a coffee in the office” IT Manager, Participant of Connectis_ Master Class
Zainspirowana tymi słowami zainicjowałam spotkanie online z grupą studentów Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach i zapytałam o ich odczucia związane z pandemią i pracą zdalną. Efektem spotkania okazało się stworzenie “mapy tęsknot studentów w trybie zdalnym” czyli zobrazowania tego, co kwarantanna zabiera nam w temacie integracji.
“brakuje nam po prostu kontaktu ze światem”
Studenci skarżą się na izolację i chwile, gdy nie mogą spędzać czasu razem. Brakuje im realnego doświadczania wspólnych aktywności i przebywania w tych samych przestrzeniach, nie tylko przed kamerkami online.
“ludzie to energia! tu tego nie ma”
Obie grupy studentów przyznają zgodnie, że w internecie brak miejsca na spontaniczność. Każde spotkanie musi być zaplanowane, a wypowiedziom przez kamerki brak żywej dyskusji. Dodatkowo studentom brakuje nieformalnych rozmów, w czasie których mogliby po prostu się poznać.
“tęsknimy za podróżami jakie znaliśmy wcześniej”
Tryb zdalny odbiera kontakt ze światem poprzez zmysły dotyku, smaku czy węchu. Obie grupy studentów stwierdziły zgodnie, że takiego aspektu podróżowania brakuje im najbardziej.
W tym momencie warto skorzystać z podsumowania tego, co specjaliści z dziedziny HR typują jako wartości szczególnie istotne w czasie pracy zdalnej. Całość artykułu znajdziecie tutaj: link.
Idąc za słowami autorów (Moniki Sońty i Pawła Korzyńskiego) — “Całkowicie tego ‘bólu’ uśmierzyć się nie da”, ale nadal można:
- dbać o bezpieczeństwo emocjonalne
- starać się o zangażowanie członków zespołu
- troszczyć się o zdrowie fizyczne i psychiczne
- wsłuchać się w potrzeby grupy i znaleźć odpowiedź
DBAJ O BEZPIECZEŃSTWO EMOCJONALNE
W kontekście edukacji wyższej inspirację niech stanowią amerykańskie bractwa uniwersyteckie oraz zastępy harcerskie ZHP.
jakie elementy można przenieść do integracji online?
- rozpoznawalne symbole członkostwa budujące poczucie wspólnoty
- silna i rozbudowana sieć kontaktów, często życzliwych i pomocnych
- przekazywanie i kultywowanie tradycji grupy
STARAJ SIĘ O ZAANGAŻOWANIE CZŁONKÓW ZESPOŁU
Autorzy wspominają o tym jak ważne jest wspieranie integracji w czasie pracy zdalnej — my wiemy już, czego może w niej brakować. Na podstawie wcześniej sporządzonej “mapy tęsknot” studentów i ich wypowiedzi — stworzyłam mapę elementów istotnych dla integracji.
Pamiętaj, że pomimo odległości — światy online i offline mogą się jednak przenikać. Proponując wspólne działanie, możesz pomyśleć o tym jak je urozmaicić i jeszcze lepiej zaangażować grupę.
Szczególną inspirację jak wzbogacić doświadczenie online o wątek świata realnego stanowi projekt “Virtual Food tour in a box”, do którego link znajdziecie tutaj: link.
“Wprowadzamy Cię w hiszpańskie sfery, jeśli również nie możesz przyjechać do Walencji, przyjedziemy do Ciebie z naszym doświadczeniem kulinarnym!
Często słyszymy od naszych gości, że pasja naszych przewodników jest niezwykle angażująca. Tą pasją chcemy się z Tobą dzielić, nawet jeśli nie możesz teraz podróżować do Walencji. Stworzyliśmy wyjątkowe doświadczenia, abyśmy mogli wnieść do Twojego domu najlepsze jedzenie, historię i kulturę Walencji i Hiszpanii.”
jakie elementy można przenieść do integracji online?
- “lokalnego przewodnika”, który zdalnie przedstawi miejsca chwilowo niedostępne do zwiedzania
- realny/namacalny upominek, który przybliży “odwiedzane” miejsce innymi zmysłami
- dołączenie wskazówek i zachęcenie odbiorcy do dalszego działania (np. gotowania z dostarczonych mu wcześniej składników)
TROSZCZ SIĘ O ZDROWIE FIZYCZNE I PSYCHICZNE
Czas kwarantanny to wyjątkowo nerwowy moment dla społeczeństwa. “Izolacja społeczna, praca zdalna, niepewność związana z rozwojem pandemii a także obawy — o zdrowie swoje i najbliższych — przyczyniają się do pogłębiania traumy wielu osób” — Wiele podobnych słów na temat skutków pandemii można przeczytać ze sporej ilości źródeł. Link do tego artykułu autorstwa Bartosza Krzyżaniaka znajdziecie tutaj: link
Do napięcia, stresów czy obaw dochodzi również:
- siedzący tryb pracy szkodliwy dla kręgosłupa
- korzystanie z technologii, co jest szkodliwe dla oczu
- długotrwałe przebywanie w domu, co prowadzi do niedotlenienia
Może warto w jakimś stopniu oderwać grupę od komputerów? Nawet jeśli dla kompromisu miałoby to oznaczać korzystanie ze smarfonu na dworze…
Źródło inspiracji w tym miejscu stanowi projekt w ciekawy (ale dostosowany do wymogów pandemii) oprowadza po Nowym Jorku objętym kwarantanną.
If you thought a global pandemic could get in the way of New Yorkers having a good time, you thought wrong. While the city isn’t quite itself right now, the team has done some digging and found the coolest socially-distanced activities during lockdown. This is episode six of Culture Trip’s Only in New York podcast.
jakie elementy można przenieść do integracji online?
- zachęcenie do spaceru po mieście, wyjścia z domu
- zapewnienie przewodnika, który za pomocą audio przybliża zwyczaje miejsca sprzed pandemii
- wykorzystanie przerwy w aktywności online jako moment zaczerpnięcia inspiracji do wspólnych rozmów
WSŁUCHAJ SIĘ W POTRZEBY GRUPY I ZNAJDŹ ODPOWIEDŹ
Każdy z członków zespołu, grupy studentów czy pracowników, może odczuwać skutki pandemii i pracy zdalnej nieco inaczej. Ważne, żeby z uwagą i empatią wsłuchać się w to, co jest dla nich ważne i spróbować zaproponować im takie rozwiązanie, które odpowie na zaistniałe potrzeby.
Inspiracją niech będą działania wynikające z samego raportu. Na przykładzie mapy tęsknot stworzonej na podstawie rozmowy ze studentami UŚ — podjęłam próby zdefiniowania obszarów, jakie musi spełniać proponowana im integracja.
jakie elementy można przenieść do integracji online?
- wspólną aktywność, dążenie do osiągnięcia wspólnego celu
- elementy wymiany kulturowej, które dadzą namiastkę podróży
- szansę na poznanie się, co z pewnością skróci dystans między studentami
Myśląc o integracji — należy dokonać wszelkich starań, by nastąpiła w odpowiednim momencie. Szczególnie na uwadze mam zachowanie balansu pomiędzy natłokiem uczelnianych obowiązków, a chęcią spędzenia wolnego czasu np. w gronie znajomych. Aktywności integracyjne są gdzieś pomiędzy, gdyż nie jest to przecież (nie powinna być!) czynność obowiązkowa. Z drugiej jednak strony — spędzanie czasu z nowopoznanymi osobami nie dla każdego jest tak samo naturalnym sposobem na relaks — szczególnie online.
INTEGRACJA ONLINE A ŻYCIE UCZELNI
Biorąc pod uwagę tok studiów i to, jak zorganizowane są pierwsze miesiące nauki — można zauważyć, że pomiędzy przywitaniem studentów na dniach wprowadzających, a pożegnaniem ich na okres przerwy świątecznej — w kwestii integracji dzieje się niewiele. Tym bardziej, że tryb zdalny odbiera możliwość na spotkania nieplanowane i nierozesłane w postaci linków.
Co prawda integracja wpleciona jest w regularne zajęciach studentów, jednak w ich ocenie przybiera format zbyt oficjalny, wręcz przymusowy. Nic straconego! Dla organizatora przyszłych działań integracyjnych oznacza to potencjał i czas do zagospodarowania właśnie na wydarzenia studenckie.
INTEGRACJA ONLINE A ŻYCIE STUDENTÓW
W samej organizacji dnia studenta wprowadzenie studiów w postaci zdalnej zmienia “dużo i niewiele”. W przeprowadzonych rozmowach studenci podkreślali, że …
co to oznacza?
- “praca zdalna negatywnie wpływają na organizację czasu”
- “praca zdalna wywołuje poczucie skrócenia się czasu wolnego”
- “długie przebywanie w domu wywołuje poczucie prokrastynacji”
- “studentom trudniej jest umówić spotkanie na konkretny termin”
Po takich słowach można stwierdzić, że student nie znajdzie czasu na integrację, jednak nic bardziej mylnego!
100% badanych studentów spędza czas w mediach społecznościowych, każdego dnia — nieustannie online
Studenci są na bieżąco z dodawaną tam treścią. Wchodzą na social media po to, by komunikować się ze znajomymi i spędzić pozornie nieistniejący czas wolny. To idealne warunki do tego, by studentom, którzy chcieliby poznać nowych kolegów z uczelni, zaproponować wspólne aktywności w dobrze znanych i często odwiedzanych częściach internetu.
Więcej na temat popularności mediów społecznościowych można dowiedzieć się np. z najnowszych badań Hootsuite (platforma do zarządzania social mediami): link
Badanie zostało przeprowadzone w ramach przedmiotu “Badania zachowań i percepcji” na wydziale projektowym Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach — kierunek wzrornictwo. Prowadzący: dr Marta Więckowska oraz mgr Anna Kamieniak.
Całość analizy została przeprowadzona w warunkach pracy zdalnej. Oznacza to, że wszelkie wywiady, rozmowy i grupy focusowe odbyły się przy użyciu narzędzi audio/video.
EKSPERCI WŚRÓD MOICH ROZMÓWCÓW
- dr Agnieszka Tambor, Wydział Humanistyczny UŚ Katowice
- Julia Kriuczina, Employer Branding Specialist w Atlassian — Gdańsk
- Lucyna Sojka, Talent Acquisition Specialist w Dynatrace — Gdańsk
METODY WYKORZYSTANE W TRAKCIE BADAŃ
- 2 spotkania grupy focusowej studentów I roku studiów II stopnia UŚ
- 1 wywiad IDI z ekspertem akademickim
- 2 wywiady IDI z ekspertami z dziedziny HR
- desk research — zebranie benchmarków
- desk research — analiza istniejących badań
NARZĘDZIA WYKORZYSTANE PRZY BADANIU
- miro
- zoom
- google meet
- google e-mail
- facebook messenger
- facebook whatsapp
- rozmowy telefoniczne
