Lera Boroditsky — Kognitif VikiMaraton

Hazırlayan: Neslihan Turan
Düzenleyen: Ege Kingir

Bu döküman CogIST olarak, 8 Mart Dünya Kadınlar Günü dolayısıyla Vikipedi Türkiye’de, kadın bilişsel bilimcilere dair gerçekleştirdiğimiz katkıların bir arşivi niteliğindedir. Vikipedi’deki maddeler sıklıkla değiştirilebildiği için, bu katkıların kendi payımıza düşen kısmını belgelemek ve arşivlemek gereği duyduk. Bu maddeye Vikipedi’de de erişebilirsiniz. Tüm Kognitif VikiMaraton detaylarına ise buradan ulaşabilirsiniz.

Lera Boroditsky (d. 1976[1]), dil ve biliş alanlarında çalışan bir profesör ve bilişsel bilimcidir. Şu anda dilsel görelilik teorisinin en önemli katkıcılarından biridir.[2] Kendisi Searle Scholar, McDonnell Scholar ve Ulusal Bilim Vakfı Kariyer Ödülüne layık görülmüş, Amerikan Psikoloji Derneği seçkin bilim insanıdır.[3] UCSD’de Bilişsel Bilimler profesörüdür. Daha önce MIT ve Stanford’da çalışmıştır.

Biyografi

Boroditsky, Beyaz Rusya’da Yahudi bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi.[4] 12 yaşındayken ailesi Amerika Birleşik Devletleri’ne göç etti ve orada dördüncü dili olarak İngilizce’yi öğrendi.[1][4] Gençliğinde, dil farklılıklarının bir argümanı ne ölçüde şekillendirebileceğini ve insanlar arasındaki farklılıkları ne ölçüde arttırabileceğini düşünmeye başladı.[1] 1996 yılında Northwestern Üniversitesinde bilişsel bilimler dalında lisans derecesini aldı. Stanford Üniversitesinde yüksek lisansa gitti. Burada bilişsel psikolojide 2001 yılında doktora derecesini aldı. Stanford’da tez danışmanı olan Gordon Bower’ın yanında çalıştı. Boroditsky ayrıca Stanford Üniversitesinde araştırma da yaptı.

2004'te Stanford tarafından işe alınmadan önce MIT’de beyin ve bilişsel bilimler bölümünde yardımcı doçent oldu. Gordon Bower şöyle diyor: “Kendi lisansüstü öğrencilerimizi işe almamız son derece nadirdir. Lera çok yüksek bir IQ ve muazzam bir derinlemesine analiz yeteneği getirdi.”[4] Stanford’da psikoloji, felsefe ve dilbilim yardımcı doçentiydi.

Boroditsky şu anda California Üniversitesi, San Diego’da (UCSD) bilişsel bilim profesörüdür. Dil, biliş ve algı arasındaki etkileşimlere odaklanarak dil ve biliş üzerine çalışmaktadır. Araştırmalarıyla; dilbilim, psikoloji, sinirbilim ve antropolojiden gelen görüşleri ve yöntemleri birleştiriyor.

Çalışmaları, konuştuğumuz dillerin düşünme şeklimizi şekillendirip şekillendirmediğine dair tartışmalı soruya yeni bakış açıları sağladı (Dilsel görelilik). Düşünce ve algıdaki, diller arasındaki sözdizimsel veya sözcüksel farklılıklardan kaynaklanan farklılıkların önemli örneklerini kullanmıştır. Makaleleri ve dersleri, insan bilişinin büyük ölçüde evrensel olduğu, dil ve kültürden bağımsız olduğu fikrine karşı kanıt ve araştırma sağlama anlamında psikoloji, felsefe ve dilbilim alanlarını etkiledi.[5]

Araştırma

Boroditsky, bilişsel bilimler, dilin düşünme şeklimizi nasıl etkilediği ve diğer dilbilimsel konularla ilgili araştırmalarıyla tanınır. Ana araştırma konularından biri, farklı dil geçmişine sahip insanların belirli olaylara maruz kaldıklarında nasıl davrandıkları veya farklı davranışlara sahip olup olmadıkları üzerine odaklanıyor. Özetle, konuştuğumuz dillerin düşünme şeklimizi nasıl etkilediği ve şekillendirdiğiyle ilgileniyor.

İngilizce konuşanları, anadili bir başka dil olan kişilerle karşılaştıran ve belirli bir senaryoda düşünce ve davranışlarında farklılıklar gören çalışmalar yaptı. Mesela, İngilizce ve Rusça fincan ve bardakları ayrı ifade eder. Rusça’da bir fincan ile bardak arasındaki fark, İngilizcedekinin aksine malzemesine değil şekline bağlıdır.[6]

Çalışmalarının bir başka örneği de İngilizce ve Mandarin arasında zaman ve mekânın organizasyonundaki farkı göstermesidir. “Dil düşünceyi şekillendirir mi? Mandarin ve İngilizce konuşanların zaman kavramları ” adlı makalesinde, İngilizce ve Mandarin dilini konuşan kişilerle yürüttüğü fiil çekimleri üzerine çapraz dil çalışmaları aracılığıyla hazırladığı zemin üzerine dilsel göreliliğin zayıf bir versiyonunu savunmuştur.[7] Ana dili Mandarin olan konuşmacıların zamanı dikey hareketle ilişkilendirirken, İngilizce konuşanların zamanı uzamsal yatay hareketlere benzer bir şekilde algıladıklarını savunur. Ayrıca, bu farklılıkların kavramsallaştırmayı tam olarak belirlemediğini, çünkü bir dili konuşanların diğer dili öğrenmeye gerek kalmadan diğer dili konuşanların yaptığı gibi düşünmesinin mümkün olduğunu belirtti. Bu nedenle Boroditsky’ye göre, ana dillerin biliş üzerinde bir etkisi olabilir, ancak belirleyici değildir.[8]

2000 yılında yayınlanan bir çalışmaya göre, “uzayın somut alanının işlenmesinin zamanın soyut alanının işlenmesini değiştirebileceğini, ancak bunun tersinin olmadığını” gözlemledi. Zihinsel bir metaforun sık kullanımı onu soyut kavrama bağlar ve zihnin somut olmayan bilgileri uzun süreli bellekte saklamasına yardımcı olur.[9] Boroditsky, metaforlar ve bunların suçla ilişkisi üzerine de araştırma yaptı. Çalışmaları, bazı geleneksel ve sistematik metaforların, insanların tanımladıkları konular hakkında akıl yürütme biçimlerini etkilediğini öne sürdü. Örneğin, önceki çalışmalar, insanların “bir suç canavarına” karşı mücadele etmede polis gücünü artırmak istediklerini ancak aynı konu “bir suç virüsü” olarak ifade edildiğinde, bir sosyal reformla iyileştirme eğiliminde olduklarını gösterdi.[10]

Yayınlar (kısmi liste)

• Thibodeau PH, Boroditsky L (2015) Dinamik Bir Fikir Alanında Metaforun Etkilerinin Ölçülmesi. PLoS ONE 10 (7): e0133939. doi: 10.1371 / journal.pone.0133939
• Thibodeau PH, Boroditsky L (2013) Doğal Dil Metaforları Muhakemeyi Gizlice Şekilde Etkiler. PLoS ONE 8 (1): e52961. doi: 10.1371 / journal.pone.0052961
• Nadel, (Edl.) (2003), “Sapir-Whorf hipotezi”, Encyclopedia of cognitive science, Londra: Macmillan, ss. 917–922 KB1 bakım: Editörler parametresini kullanan (link)
• Gentner, (Edl.) (2003), “Sex, syntax, and semantics”, Language in mind: Advances in the study of language and thought, Cambridge, MA: MIT Press, ss. 61–80 KB1 bakım: Editörler parametresini kullanan (link)
• Boroditsky, L. ve Ramscar, M. (2002). Soyut düşüncede beden ve zihnin rolleri. Psychological Science, 13 (2), 185–188.
• Boroditsky, L. (2001). Dil düşünceyi şekillendirir mi? Mandarin ve İngilizce konuşanların zaman kavramları. Bilişsel Psikoloji, 43 (1), 1–22.
• Boroditsky, L. (2000). Metaforik Yapılandırma: Mekansal metaforlar aracılığıyla zamanı anlamak. Biliş, 75 (1), 1–28.

Kaynakça

1. ^ a b c “You Say Up, I Say Yesterday”. alumni.stanford.edu. Stanford Magazine.
2. ^ “Boroditsky — Papers”. lera.ucsd.edu. Erişim tarihi: 25 Nisan 2016.
3. ^ “Curriculum Vitae — Lera Boroditsky”. lera.ucsd.edu. Erişim tarihi: 25 Nisan 2016.
4. ^ a b c Lost In Translation: The Power Of Language To Shape How We View The World January 29, 2018, NPR
5. ^ “How Language Seems to Shape Ones View of the World (2013)”.
6. ^ “How Language Seems To Shape One’s View Of The World”.
7. ^ “Does Language Shape Thought?: Mandarin and English Speakers’ Conceptions of Time” (PDF). 10 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2013.
8. ^ Boroditsky, Lera, “Does language shape thought? Mandarin and English speakers’ conceptions of time” Psychological Science, 13(2), 185–188.
9. ^ Nicolas Spatola (28 Haziran 2018). “When the Sad Past Is Left: The Mental Metaphors Between Time, Valence, and Space”. Front. Psychol. (İngilizce). 9: 1019. doi:10.3389/fpsyg.2018.01019. ISSN 1664–1078. OCLC 7787155098. PMC 6033299 $2. PMID 30002635.
10. ^ Thibodeau (28 Temmuz 2015). “Measuring Effects of Metaphor in a Dynamic Opinion Landscape”. PLOS ONE. 10 (7): e0133939. doi:10.1371/journal.pone.0133939. PMC 4517745 $2. PMID 26218229.

Dış bağlantılar

• “Lera Boroditsky”. University of California San Diego.
• “NPR”. How Language Seems To Shape One’s View Of The World. 30 Aralık 2013.
• “First Person: Lera Boroditsky”. KQED. 2 Şubat 2012.
• “Lera Boroditsky: Language Teacher”. Utne Reader visionary in 2011. Utne Reader. Dec 2011.
• Babel’in çocukları “ . The Economist . ISSN 0013–0613 . Erişim tarihi: 2015–12–15
• Audio of An Lera Boroditsky ile 4 Kasım 2008'de Joshua Landy ile Dil ve Düşünce üzerine röportaj.
• Searle Scholars Profili