Covid 19’dan Sonra Küresel Tedarik Zincirleri Nasıl Değişecek?
Jesse Lin ve Christian Lanng yazdı, Mücteba Sinan Yıldırım çevirdi
Koronavirüs modern tedarik zincirinin kırılganlığını gözler önüne serdi.
Son veriler, Çin Amerika ve Avrupa’daki haftalık ticaretin kriz yüzünden yarı yarıya düşmesiyle krizin yıkıcı etkilerini ortaya koyuyor.
Kaynakları çeşitlendirme ve dijitalleşme, tedarik zincirini daha güçlü ve daha akıllıca bir şekilde yeniden kurup kalıcı bir iyileşmeyi sağlamanın yapıtaşları olacaktır.
Covid-19 salgını küresel ticareti ve yatırımı hiç görülmemiş bir hızda ve boyutta vurdu. Çok uluslu şirketler ilk başta arz sorunuyla karşılaştı, daha sonra insanlara evde kalma çağrıları yapıldıkça talep sorunu yaşadılar. Hükümetler, iş dünyası ve tüketiciler birdenbire temel ürün ve malzemeleri temin etmek için çaba göstermek ve modern tedarik zincirinin kırılganlığıyla yüzleşmek zorunda kaldılar. Tedarik zincirini ivedi bir şekilde daha akıllıca, daha etkin ve daha farklı tasarlama ihtiyacı bu krizden çıkarabileceğimiz en önemli derslerden biridir.
Veriler bize ne söylüyor?
Tedarik zinciri yönetimine yönelik küresel bir platform olan Tradeshift’den gelen son veriler, bu krizin alışveriş ve tüketicinin talebindeki etkisinin büyüklüğünü gözler önüne seriyor. Yaşanan ilk krizin etkileri önümüzdeki aylarda da devam edeceğe benziyor. Çin’deki ülke içi ve uluslararası ticaret işlemleri Şubat ayının ortalarından itibaren haftalık %56 düşüş kaydetti. Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık ve Avrupa ülkeleri benzer şekilde bu düşüşü izledi. Avrupa Ülkeleri Nisan’ın başında %26, Nisan’ın sonunda ise %17'lik bir düşüş kaydetti.
Dünya’nın sokağa çıkma yasağı uygulanan bölgelerinde ticari faaliyetler adeta sone erdi. 9 Mart’tan bu yana Tradeshift platformundaki haftalık işlemler, sokağa çıkma yasağı öncesi rakamlara kıyasla ortalama %9,8 azaldı ve Mart ayı sonundan itibaren siparişlerde ve gerçekleşen satışlarda bariz bir düşüş yaşandı.
Küresel ticaretteki daralmanın iki yan etkisi ortaya çıktı. İlk olarak bu daralma, gerçekleşen satışlara ilişkin borçları nispeten erken ödeme alışkanlığını tersine çevirerek daha uzun sürede ödenmesine neden oldu. Tradeshift’in verilerine göre, işletmelerin, gerçekleşen satışlara ilişkin ödemeleri 2018 yılında 36,8 gün sürerken 2019’da ortalama 36,7 gün sürdü. 2020’nin ilk çeyreğinde ise ortalama ödeme süresi %1,7 artarak 37,4 gün oldu.
İkinci olarak tedarik zincirindeki sipariş eksikliği, yeni siparişlerin yavaşlaması ve gerçekleşen satışların da düşmesiyle başka bir dalgalanmaya yol açtı. 9 Mart’tan bu yana Tradeshift platformundaki ortalama sipariş hacmi %15,9 düştü. Aynı dönemde gerçekleşen satışlarda da %16,7 düşüş yaşandı. Şimdiye kadar işletmeler, sokağa çıkma yasağı öncesi verilen siparişlerden kazanç elde ediyorlardı fakat bu değirmenin suyunun da kesileceği aşikâr. Gelecek aylar, tedarikçiler için küresel bazda zorlu geçeceğe benziyor.
Son günlerdeki fabrikaların yeniden açılması ve sokağa çıkma kısıtlamasının gevşetilmesi gibi adımlara rağmen, Çin kapsamlı yavaşlamanın etkilerini hissetmeye devam ediyor. Fabrikalar belki açılabilir ama tüketicilerin bir şey almaya niyetleri yok gibi.
Çin’in ticari faaliyetleri, fabrikalar yeniden açıldıktan sonra küçük bir atılım gösterdi, fakat Wuhan’daki sokağa çıkma kısıtlamalarının hafifletilmesine rağmen ticaret tekrar durgunlaşmaya başladı. Üretime daha fazla şirketin katılmasıyla Çin’deki iş başı yapma oranları arttı. Ancak iç manzara büyük ölçüde değişmiş durumda.
Çin’in “Dünya’nın üretim merkezi” diye bilenen ünü de ülkenin çoğu iş ortakları sokağa çıkma yasaklarıyla boğuştuğu için problemlere neden oluyor. Çünkü ihracat Çin’in GSYH’nin beşte birini oluşturmaktadır. ABD ve diğer önemli ticaret ortaklarının siparişlerinin bitme noktasına gelmesinden dolayı, Çin’in yalnızca kendi imkânlarıyla toparlanmayı gerçekleştirebileceği şüphelidir.
Küresel ekonominin büyük bir kısmı hala karantinadayken, iş adamları arasında “V” şeklinde bir toparlanma konusundaki iyimserlik azalmaya başlıyor. PWC’nin Nisan CFO anketine göre (April CFO Pulse Survey) CFO’ların maliyetleri kontrol önlemlerini yürürlüğü koymalarındaki temel endişe %77 ile nakit akışı. Katılımcıların %56’sı 3 ay içinde standart çalışma düzeninde işe geri dönebileceklerini söyledi, bu oran mart ortasındaki anket çalışmasında %90’dı.
Hükümetlerin ve merkez bankalarının etkileyici bir hızla reaksiyon gösterip sisteme likidite sunmasına rağmen, bu önlemler beklenen etkiyi ortaya koyamıyor. Giderek artan sayıdaki çok uluslu şirketler, krizin getirdiği, hayatiyetini koruma ile tedarikçiye ödeme yapma arasındaki iki ucu keskin tercihle karşı karşıya kalıyor.
Nispeten küçük işletmeler 27 gün boyunca ödeme yapabilecek yeterlilikte nakde sahipler. Nakit akışının durması tedarik zincirleri üzerinde yıkıcı bir etki ortaya koyabilir ve bu da normalleşme süresini önemli ölçüde uzatabilir. Unilever gibi şirketler tedarikçilerine erken ödeme yapmayı kabul etti. Ancak bu gibi adımlar her durumda mümkün olmayabilir. Finansal düzenlemeler, küçük tedarikçilerin işletme sermayesine daha kolay erişim sağlayabilmeleri için uygun hale getirilmelidir.
Geleceğin Yeniden Şekillenmesi
COVİD-19 zayıf üretim ilkelerine dayanan karmaşık küresel tedarik zincirinin zayıf noktalarını ortaya çıkardı. Bu düşünce özellikle koruyucu ekipmana ulaşma zorunluluğu dolayısıyla ortaya çıkan, fiyat kontrolü altında tek kaynaktan hammadde temin etme modelinin (single-sourcing models) ve stok risklerinin olduğu sağlık sektöründe geçerli.
Çin’in, sokağa çıkma yasağının etkisi ve kritik üretim yerlerindeki baskınlığı, modern tedarik zincirlerindeki sorunu daha da belirginleştirdi. Çin’deki fabrikalar kapandığında, üreticiler esnek olmamasından dolayı ürün tedarik alanlarının eksenlerini kaydırmak için çaba gösterdiler. Bunun muhtemel sonucu küresel firmaların gelecekte sadece Çin’e güvenmek yerine tedarik zincirlerini çeşitlendirecek olmalarıdır. Bu değişimden, Vietnam Meksika ve Hindistan gibi üretim merkezlerinin yararlanmaları muhtemeldir.
Ayrıca, üretimi kendi ülkesinde gerçekleştirmek isteyen şirketler ile üretim kapasitesinin Çin merkezli olmaktan uzaklaştığını göreceğiz. Bu trend oldukça ucuz hale gelen otomasyon ve küçük seri üretimlerle arttı. Böylece, bazı ülkeler tedarik zincirlerinin bir kısmını da kendi ülkelerine taşımaya başladılar. Yetkililer artık ülkede veya bir bölgede hangi ürünlerin üretilip üretilmemesi gerektiğini daha fazla belirleyebilir.
Tedarik zincirleri için yeni modele geçiş, küresel ticarete eşlik eden dokümantasyonun seri bir şekilde ve bütünüyle dijitalleştirilmesiyle desteklenecek.
Teknolojideki hızlı gelişmelere rağmen, satıcılar ve tedarikçiler arasındaki ilişki çoğunlukla geleneksel usullerle gerçekleştirilmektedir. Alıcı tedarikçi ilişkisinin dijitalleştirilmesi, güçlü tedarik zincirleri oluşturmak için temel bir unsurdur. Yeni tedarikçileri tanımlamayı ve işe alımları daha kısa sürede sonuçlandıracaktır. Yapay zeka ve nesnelerin interneti (Internet of Things) gibi teknolojilerle düzenli tedarikçiler bir aksama ile karşılaştıklarında, tedarikçi zincirleri hızlı bir şekilde alternatif üreticilere yönelebilirler
Bu mevcut kriz miadını doldurmuş aşamalar üzerine kurulu sistemi sıfırlamak için bir fırsattır. Akıllıca ve kıvrak bir dağıtım zinciri oluşturmak, gelecekteki fırtınaları atlatabilecek küresel bir ticaret ve yatırım ağı oluşturmanın anahtarıdır.
Yazının aslı Worl Economic Forum sitesinden alınmıştır. Bu yazı kaynağından aslına sadık kalınarak çevrilmiştir. İfade edilen görüşler Consensus’un editöryal politikasını yansıtmayabilir.
Çeviren hakkında
Mücteba Sinan Yıldırım, Boğaziçi Üniversitesi işletme bölümünde okuyor.
