Αναφέροντας τη Λογοκλοπή
Η Αλυσίδα της Παραπληροφόρησης
Το plagiari.sm είναι ένα εργαλείο το οποίο παρακολουθεί, ανιχνεύει, αναλύει και αναφέρει σε πραγματικό χρόνο τη λογοκλοπή και την αλυσίδα της λογοκλοπής ανάμεσα στους on-line δημοσιογραφικούς οργανισμούς, τους οποίους και αξιολογεί.
Ίσως το σοβαρότερο ζήτημα στην εποχή της πληροφόρησης είναι η διασπορά ψευδών ειδήσεων, τα γνωστά “fake news”. Μια πρακτική καθόλου καινούργια αλλά με τη “βοήθεια” των μηχανών αναζήτησης και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, το δίπολο Google / Facebook δηλαδή, κατέστη ανεξέλεγκτη. Ο όρος “fake news”, έτσι όπως έχει χρησιμοποιηθεί από τα media τείνει να χάσει το νόημά του, γιατί πολύ απλά περιλαμβάνει πολλές διαφορετικές εκφάνσεις. Άλλο θέμα η σάτιρα, άλλο θέμα η παραπλάνηση, άλλο θέμα η απάτη, άλλο θέμα η προπαγάνδα κλπ. Η άποψη που καταθέτουμε και το πεδίο έρευνάς μας αφορά τη στοχευμένη παραποίηση της αλήθειας που σκοπό έχει να παραπληροφορήσει τους πολίτες και το αναγνωστικό κοινό εξυπηρετώντας πολιτικά, οικονομικά και πελατειακά συμφέροντα για να καταφέρει έτσι τη διάσπαση της κοινωνικής συνοχής.
Η on-line δημοσιογραφία και η οικονομία που την περιβάλλει έχει ευνοήσει τη γρήγορη αναπαραγωγή του υπάρχοντος περιεχομένου, τις περισσότερες φορές με μικρές ή και καθόλου τροποποιήσεις, παρά μόνον έναν παραπλανητικό τίτλο, για να προσελκύσουν όσο το δυνατόν περισσότερους επισκέπτες / αναγνώστες, πείθοντάς τους ότι οι ταυτόσημες αναφορές διασταυρώνουν αδιαμφισβήτητες πηγές. Εντούτοις, ως επί το πλείστον δεν παρέχουν την ακριβή αναφορά (πηγή και σύνδεσμο) του αρχικού άρθρου. Αρκεί να φανταστεί κανείς ότι μέσα σε 15 λεπτά ο «δημοσιογράφος» θα πρέπει να κόψει / ράψει ένα κείμενο, να βρει φωτογραφίες, να βάλει τις κατάλληλες ετικέτες (tags) και να το δημοσιεύσει.
Ως αποτέλεσμα, οι δημοσιογραφικοί οργανισμοί που υποστηρίζουν τη δημιουργία πρωτογενούς περιεχομένου δεν έχουν τη δημοτικότητα και τα έσοδα που θα μπορούσαν ή τους αξίζουν. Πρέπει να σημειωθεί πως πολλοί οργανισμοί στην Ελλάδα που ενώ παράγουν σχεδόν το σύνολο των πρωτογενών ειδήσεων, απαξιώνονται τόσο από τους αναγνώστες όσο και από τους «ανταγωνιστές». Δυστυχώς, η απουσία ελέγχου όχι μόνο ζημιώνει τον Έλληνα πολίτη αλλά ταυτόχρονα υποσκάπτει τον ρόλο της δημοσιογραφίας που δεν είναι άλλος απ’ αυτόν της ενημέρωσης, μετατρέποντας έτσι ένα συνταγματικό δικαίωμα σε προϊόν.
Η λογοκλοπή, δηλαδή η «παράνομη οικειοποίηση» και «κλοπή και δημοσίευση» ενός άλλου συγγραφέα «της γλώσσας, των σκέψεων, των ιδεών, ή εκφράσεων» και της εκπροσώπησης αυτών ως αρχικής εργασίας κάποιου [Wikipedia/Λογοκλοπή] είναι μια πολύ συνηθισμένη πρακτική μεταξύ των δημοσιογραφικών οργανισμών ή ακόμα και των πρακτορείων ειδήσεων και αν και δεν αποτελεί «αδίκημα», θεωρείται πάντοτε παραβίαση της δημοσιογραφικής δεοντολογίας. Τόσο στις αρχές δεοντολογίας της Ε.Σ.Η.Ε.Α. όσο και στον κώδικα δεοντολογίας της ΕΝ.Ε.Δ., όλα αυτά περιγράφονται.
Από την άλλη, η παραπληροφόρηση ορίζεται ως οι ψευδείς ή ανακριβείς πληροφορίες, ειδικά εκείνες που σκοπεύουν να εξαπατήσουν. Με άλλα λόγια, η παραπληροφόρηση είναι μια μέθοδος χειραγώγησης της κοινής γνώμης.
Ποια όμως η σχέση της λογοκλοπής και της παραπληροφόρησης;
Στις περισσότερες περιπτώσεις μια είδηση σκοπός της οποίας είναι η εσκεμμένα λανθασμένη πληροφόρηση είναι μέρος μιας προ υπάρχουσας ιστορίας. Όλοι έχουμε διαβάσει κάποια αναδημοσίευση του ΑΠΕ-ΜΠΕ με διαφορετικό τίτλο / υπότιτλο και σε κάποιο σημείο του κειμένου συραμμένο ένα εντελώς ξένο στην είδηση κείμενο. Ο «δημοσιογράφος» προσπαθεί με διάφορους τρόπους να κρύψει μια άποψη ή ένα μήνυμα μέσα σε μια είδηση — τηλεγράφημα. Σε τέτοιες περιπτώσεις παρατηρούμε ότι σημαντικά κομμάτια ή ακόμα και ολόκληρα άρθρα παραφράζονται και παρερμηνεύονται ή παραποιούνται εσκεμμένα είτε από μια μόνο πηγή είτε από πολλές για να δημιουργήσουν μια νέα ιστορία, το περιεχόμενο της οποίας οδηγεί σε πολύ διαφορετικά συμπεράσματα από τα αρχικά.
Η λογοκλοπή είναι μια διαδικασία — πρακτική η οποία περιέχεται στην παράφραση και η οποία με τη σειρά της περιέχεται στην παραποίηση. Με τη βοήθεια των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και των μηχανών αναζήτησης μέσω της υπερ-αναπαραγωγής των άρθρων δημιουργείται μια de facto εντύπωση εγκυρότητας. Ότι δηλαδή, αφού το λέει η Google θα είναι και σωστό.
Τα βήματα μεταξύ της αρχικής ιστορίας και της νέας αφήγησης είναι “η αλυσίδα της παραπληροφόρησης”.
Ανιχνεύοντας τη λογοκλοπή μπορούμε να πετύχουμε πολλά πράγματα.
- Μπορούμε να εντοπίσουμε τη μη εξουσιοδοτημένη χρήση περιεχομένου και έτσι να προστατεύσουμε τους συγγραφείς / δημοσιογράφους και τα δικαιώματά τους.
- Μπορούμε να αναφέρουμε την αντιδεοντολογική πράξη της λογοκλοπής στους δημιουργούς έγκαιρα, διεκδικώντας έτσι έσοδα από τα διαφυγόντα κέρδη ή τη δυνατότητα να προβεί κάποιος στις απαραίτητες νομικές ενέργειες εναντίον εκείνων που κάνουν κατάχρηση των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας.
- Μπορούμε να αξιολογήσουμε τα Μέσα με βάση την ποιότητα του περιεχομένου τους και το ποσοστό πρωτογενών πληροφοριών.
- Μπορούμε να εντοπίσουμε την παράφραση και τη συρραφή άρθρων και να ερευνήσουμε την εξέλιξη ενός θέματος.
- Μπορούμε να ανακαλύψουμε την παραποίηση μιας είδησης όπου είναι και η μήτρα της παραπληροφόρησης.
- Μπορούμε να απεικονίσουμε το δίκτυο και την αλυσίδα της λογοκλοπής, βοηθώντας έτσι όχι μόνο τους δημιουργούς, αλλά κυρίως τους πολίτες / αναγνώστες να καταλάβουν πως μια ιστορία μεταμορφώνεται και πως στο τέλος η κοινή γνώμη μεταστρέφεται.
Ο χειροκίνητος εντοπισμός της λογοκλοπής είναι πολύ δύσκολος. Ταυτόχρονα, ο μερικώς εντοπισμός της λογοκλοπής, δηλαδή της απλής αντιγραφής και της απλής ταυτοσημίας του κειμένου, είναι ίσως και παραπλανητικός. Σημασία δεν έχει μόνο να εντοπίσει κανείς τον αντιγραφέα, αλλά να παρουσιάσει στο αναγνωστικό κοινό αυτούς που εσκεμμένα παραποιούν το πλαίσιο (context) ενός άρθρου δια της κλοπής και της παράφρασης. Ο πολίτης ενδιαφέρεται για την ποιότητα και την αξιοπιστία της ενημέρωσης.
Στην παραπάνω εικόνα βλέπουμε ένα παράδειγμα λογοκλοπής / συρραφής που μπορούμε να εντοπίσουμε με το plagiari.sm. Το άρθρο Α είναι το πρωτογενές άρθρο. Το Β είναι προϊόν αντιγραφής κατά 50% του Α, ενώ C και D προϊόντα αντιγραφής κατά 30%, 25% αντίστοιχα. Επιπρόσθετα το άρθρο D έχει ενσωματώσει κατά 25% το άρθρο C, δηλαδή είναι προϊόν συρραφής.
Το όραμα μας είναι να περιορίσουμε, στο μέτρο του δυνατού, τη λογοκλοπή και όλες τις πρακτικές που περιλαμβάνονται στην αλυσίδα και οδηγούν στην παραπληροφόρηση. Ο απώτερος σκοπός μας είναι να προστατεύσουμε τους πολίτες από μη πρωτότυπες — παραπλανητικές — ψεύτικες — ή κατασκευασμένες ειδήσεις. Για να το πετύχουμε αυτό, θα πρέπει να προστατεύσουμε τους δημιουργούς.
Θέλουμε να επαναφέρουμε την ηθική και τα πρότυπα της δημοσιογραφίας, θέλουμε η δημοσιογραφία να επανακτήσει την εμπιστοσύνη των πολιτών.
Ο σκοπός αυτής της δημοσίευσης δεν είναι μόνο η ανταλλαγή απόψεων γύρω από το θέμα των ψεύτικων ειδήσεων αλλά και μια πρώτη παρουσίαση του plagiari.sm. Το project, έπειτα από δέκα περίπου μήνες έρευνας και ανάπτυξης, μπαίνει στο τελικό του στάδιο και αναμένεται τους επόμενους μήνες να είναι public beta.
Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να έρθετε σε επαφή μαζί μας στο press@plagiari.sm. Για να μαθαίνετε νέα μας μπορείτε να εγγραφείτε στο newsletter μας.
