İNTERNET NASIL DAĞITILIYOR?
Merhabalar, ben Beyza Okutucu. Kastamonu Üniversitesinde Bilgisayar Mühendisliği öğrencisiyim. Şuanda daha hızlı ve daha ucuz internete erişmeyi hedefleyen #DahaHızlıDahaUcuz projesinde Literatür, Araştırma ve Gündem Ekibinde yer alıyorum. İnternet hizmetlerinin Türkiye’nin her bölgesinde ulaşılabilir olması , internetin daha hızlı ve daha ucuz olması için çalışıyoruz. Sizlerle bu proje kapsamında yapmış olduğum çalışmaları paylaşacağım.
İNTERNET NASIL DAĞITILIYOR?
İnternet tüm dünyaya nasıl dağıtılıyor hiç merak ettiniz mi?
İnternet trafiğini okyanuslar boyunca — derin deniz canlıları ve hidrotermal menfezlerin arasında — yönlendirmemiz, çoğu insanın internet hayallerine ters düşüyor. Oysa ki dünyanın her yerine ulaşan internetin yayılma aracı olan kabloların çoğunluğu denizin altında bulunuyor. Sinyalleri havadan iletmek için uydular , Wi-Fi geliştirdik ve buluta taşımadık mı? Deniz altı kablo sistemleri geçmişte kaldı diye düşünüyoruz.
Gerçek şu ki, bulut aslında okyanusun altındadır. Zamanın gerisinde görünseler de fiber optik kablolar aslında en gelişmiş küresel iletişim teknolojileridir. Bilgileri kodlamak ve hava koşullarından etkilenmek için ışığı kullandıklarından, kablolar verileri uydulardan daha hızlı ve daha ucuza taşır. Kıtaları da çapraz bir şekilde geçiyorlar New York’tan Kaliforniya’ya bir mesaj da fiber optik kabloyla gidiyor. Bu sistemler yakın zamanda havadan haberleşmeyle değiştirilmeyecek [1].
Denizin altındaki bu kablo ağı 885,000 km uzunluğunda. Bu uzunluk, Dünya’yı 22 kere çevrelemek için yeterli [2]. Yüzyılı aşkın bir geçmişe dayanan bu yöntem. 1886'da, SS Great Eastern gemisi, sürekli olarak başarılı bir transatlantik kabloyu döşeyen ilk gemiydi. Kablolar, garip köpekbalığı ısırıklarına rağmen, esas olarak kararlılıkları ve güvenilirlikleri nedeniyle, uydular üzerinde bile bugün hala tercih edilen teknolojidir [3]. Bu ağlar uluslararası verilerin %99’unu taşımaktadırlar [2].
Deniz altındaki kablolar, gerçek verilerin iletilmesinden sorumlu olan fiber optiklere sahiptir. Ancak lifler, bir “denizaltı iletişim kablosu” kalınlığının yalnızca bir kısmını oluşturur. Kabloların geri kalanı, bu diyagramda gösterildiği gibi koruyucu malzemelerden yapılmıştır.
Katmanlar:
- Polietilen
- Mylar bant
- Bükülü çelik teller
- Alüminyum su bariyeri
- Polikarbonat
- Bakır veya alüminyum boru
- Vazelin
- Optik fiberler
İnce bir grup optik fiberi diğer pek çok malzemede bir araya getirmek aşırı gelebilir, ancak bu kablolar su altındadır. Bu düzen bozulmadan, inanılmaz derecede yüksek basınçtan ve çok sayıda hayvandan güvende olmaları gerektiği anlamına gelir. Bu kablolardan sorumlu kuruluşlar sürekli olarak kabloları onarıyor ve yenilerini döşeyerek dünyayı her yıl daha yüksek internet hızlarıyla buluşturuyor ve daha fazla kablo döşendikçe, dünyanın çoğu bu kabloları sahillerinde bulacak [4].
Yer altı ve deniz altındaki kablolarda yaşanan herhangi bir aksaklıkta internet erişimimizde sorun yaşayabiliyoruz. Hatta kırsal noktalarda internet erişimine sahip olamıyoruz. İşte bu soruna teknoloji devlerinin bulmuş olduğu çözümler:
Google Project Loon
Project Loon erişimi zor coğrafyalara internet erişimi sağlamayı amaçlayan, Google tarafından geliştirilen özel teçhizatla donatılmış balonların belirlenen rotalarda uçurularak insanlara internet erişimi sağlayacak bir projedir [5]. Project Loon balonları stratosferde uçaklardan iki kat yüksekte yüzer ve hava durumu balonlar rüzgarı kullanarak Dünya’nın etrafında dolaşır ve istenilen yönde hareket eden rüzgarlarla bir yüksekliğe yükselip alçalarak birçok yere ulaşabilir hava balonlarından farklı olarak, 100'den fazla gün dayanacak şekilde tasarlanmış süper basınçlı balonlardır [6]. 2013 yılında Yeni Zelanda’da testlerine başlanan projede şimdiye kadar dünyanın çeşitli yerlerinde milyonlarca kilometre yol kat edilerek testler başarıyla gerçekleştirilmiş. İnterneti dağıtacak sistemi dünya çevresinde sürdürülebilir bir şekilde sunabilmek için balonların üretiminden yönetimine kadar her aşaması detaylıca düşünülmüş. Solar paneller üzerinden enerjisini sağlaması da doğa dostu bir proje olduğunu gösteriyor. Balonlar geliştirilen özel algoritmayla rüzgar gibi faktörleri göz önünde bulundurarak seyahat edecek. Ayrıca doğal afetler sırasında ve sonrasında bağlantı sağlamak gerçekten önemlidir. Çünkü bilginin kendisi gerçekten hayat kurtarıcıdır [7].
21 Ocak 2021'de Loon’un kapatılacağı açıklandı. Astro Teller yaptığı açıklamada, “Ne yazık ki, ekibin son 9 yıldaki çığır açan teknik başarılarına rağmen ticari uygulanabilirliğe giden yol umulandan çok daha uzun ve daha riskli oldu” dedi [8].
SpaceX’in Uyduları
Starlink Amerikan uydu şirketi SpaceX tarafından uydu interneti erişimi sağlamak üzere inşa edilmiş bir uydu takımyıldızıdır. Takımyıldızı, yer istasyonları ile birlikte çalışacak ve seri olarak üretilen binlerce küçük uydudan oluşacak [9]. Yeryüzüne ortalama 550 km mesafeye konumlandırılan mini uydularla Dünya’nın çevresini sarıp, yüksek hızda ve düşük gecikmede internet hizmeti sağlamayı amaçlar. Diğer uydu internet hizmetlerinden en büyük farkı, söz konusu uydu ağının birbirine entegre olarak çalışmasıdır. Şubat 2021 itibarı ile Dünya yörüngesinde 1000’in üzerinde Starlink uydusu bulunuyor. Elon Musk’ın hedefi ise bu uydu sayısını önümüzdeki yıllarda 42 bin adede çıkarmak. Bu sayede Dünya’nın çevresi bir küre sarılacak ve hemen her bölgesine yüksek hızlı internet bağlantısı sunulabilecek. Starlink modemi ve anteni için 499 dolar ve ardından internet hizmeti için de ayda 99 dolar ödeme yapılması gerekiyor. Beta testleri sırasında Starlink internet bağlantı hızlarının 150–210 Mbps’ye kadar çıktığı kaydedildi [10]. Starlink, bağlantının tipik olarak zor olduğu dünya bölgeleri için idealdir. Geleneksel yer altyapısı ile sınırsız olan Starlink, erişimin güvenilmez olduğu veya tamamen kullanılamadığı konumlara yüksek hızlı geniş bant internet sağlayabilir [11].
OneWeb’in Uyduları
OneWeb Uyduları, havacılık endüstrisinde küresel lider olan Airbus ile 2012 yılında kurulan ve küresel yüksek hızlı internet erişimi sağlayan 900'e kadar alçak yörünge uydusundan oluşan bir takımyıldızı konuşlandıracak ve işletecek bir şirket olan OneWeb’in ortak girişimidir [12]. OneWeb, yeni uydu teknolojisi ve düşük gecikmeli anlamlı çözümlerle her yerden herkese bağlanabilen yüksek verimli, yüksek hızlı hizmetler sunmak için uzayda dünyanın ilk küresel iletişim ağını inşa ediyor. OneWeb’in kırsal ve az gelişmiş yerlere uygun fiyatlı geniş bant sağlamak için temel teknolojileri daha da geliştirmesine olanak tanır. Kullanıcı Terminalleri isteğe bağlı olarak güneş enerjisiyle çalışır ve yerleşik LTE (Uzun Süreli Evrim) standardı ile 3G, 2G ve WiFi erişim yetenekleri mobil operatörün erişimini genişletir. Ağ ayrıca, Intelsat’ın Ku-bant uydu filosu ile sorunsuz birlikte çalışabilirlik sağlarken gemilere, uçaklara, trenlere ve petrol platformlarına benzeri görülmemiş hızlar ve düşük gecikmeli erişim sağlayacak [13]. Kazakistan’ın güneyinde bulunan Baikonur fırlatma merkezinden yörüngeye gönderilen 34 adet OneWeb uydusu ile OneWeb’in uzayda bulunan toplam uydu sayısı 74'e yükseldi. 650 uydu ile tam faaliyete geçecek olan OneWeb’in önümüzdeki zamanlarda yeni uyduları da gruplar hâlinde uzaya göndermesi beklenirken, bütün uydularını ise 2021'in son çeyreğine kadar fırlatmış olacağı söyleniyor [14].
Ancak OneWeb, 74 uyduyu fırlattıktan ve 44 yer istasyonunun yaklaşık yarısında temelleri tamamladıktan veya kırdıktan sonra Mart ayı sonunda iflas başvurusunda bulundu. OneWeb’in iflas başvurusu, uydularının mevcut durumunu ve gelecekteki kullanımını havada bırakıyor. OneWeb’in iflasıyla, yüksek hızlı internetin tüm bölgeye ulaşması bir kez daha ertelendi. Şimdi tüm gözler SpaceX’in yüksek hızlı interneti Kuzey Kutbu gibi yetersiz hizmet alan bölgelere ulaştırmayı hedefleyen Starlink projesine odaklanacak [15].
KAYNAKÇA
[1] https://www.siliconrepublic.com/comms/internet-undersea-cables-damage-tonga
[2] https://www.iflscience.com/technology/there-enough-internet-cable-under-sea-circle-earth-22-times/
[4] https://www.webfx.com/blog/internet/the-structure-of-the-internet-infographic/
[6] http://ipnsig.org/wp-content/uploads/2014/02/Project-Loon.pdf
[8] https://www.wikiwand.com/en/Loon_LLC
[9] https://en.wikipedia.org/wiki/Starlink
[10] https://www.webtekno.com/uzaydan-internet-projesi-starlink-nedir-v1513.html
[11] https://www.starlink.com/
[12] https://onewebsatellites.com/about-us/
[13] https://directory.eoportal.org/web/eoportal/satellite-missions/content/-/article/oneweb
[15]https://www.highnorthnews.com/en/oneweb-bankruptcy-leaves-plans-arctic-satellite-broadband-limbo
