IDN 101

Published in

DahaHızlıDahaUcuz

7 min readMar 25, 2021

Merhabalar, ben Mutahhara Kuran. Türkiye’de daha hızlı ve daha ucuz internete erişmeyi hedefleyen #DahaHızlıDahaUcuz Proje’sinde Literatür, Araştırma ve Gündem Ekibi’nde yer alıyor ve proje kapsamında yapmış olduğum çalışmaları sizlerle paylaşıyorum.

**Şekil 1.** İnternet Değişim Noktası Rehberi [13].

İNTERNET DEĞİŞİM NOKTASI NEDİR?

İnternet değişim noktası (IXP veya IX) terimi genellikle değişim noktası (EP), İnternet eşleme noktası (IPP) ve ağ erişim noktası (NAP) ile birbirinin yerine kullanılır. Bu farklı terimler için resmi olarak kabul edilmiş tanımlar bulunmamakla birlikte, en yaygın kullanılanlar IXP, IX ve eşleme noktasıdır [1]. İnternet Değişim Noktası (IDN), İnternet Servis Sağlayıcıları’nın internet trafiklerini karşılıklı değişim halinde kullanabildikleri bir ağ altyapısıdır [2]. IDN yapısı, birçok farklı hava yolunun hizmet verdiği bölgesel hava alanı merkezlerine benzetilebilir. Hava yolları, ağların IDN genelinde trafik alışverişinde olduğu gibi, uçuşları arasında yolcu değişimi yapmaktadır [1]. IDN’nın olmadığı bir trafik rotasında veri, kıtalarca yol dolaşır. Bu durum, gecikmeye ve maliyete doğrudan etki eder. Trafik yoğunluğu dengeli bölünmediği için bant genişliğini de olumsuz yönde etkilemektedir [2]. IDN’nın olduğu bir trafik rotasında veri, tek bir bağlantı üzerindeki birçok ağ ile eşleşebilir ve trafiği devredebilir.

İNTERNET DEĞİŞİM NOKTALARI NEDEN ÖNEMLİDİR?

Genişleyen küresel ağ talepleri karşısında müşterilere sorunsuz bir şekilde değer sunmanın daha fazla yolunu arayan ISS, IDN ile, küresel bilgi akışını daha güvenilir, uygun maliyetli ve hızlı hale getirebilmektedir [8].

Hız Artışı

İnternet değişim noktaları, kaynağından bir hedefe trafik getirirken ortaya çıkabilecek bir durum olan “trombon oluşumunu” önleme yetenekleri açısından kritik öneme sahiptir. Tromboning, trafik, nihai hedefine gitmeden önce değiş tokuş edilecek çok uzun mesafeler kat ettiğinde meydana gelir ve tıkanıklığa ve kötü uygulama performansına neden olur. Böyle bir süreç, yeni nesil uygulamaların veya bulut bilişim stratejilerinin başarısını zayıflatabilir ve işletmeleri son derece rekabetçi bir pazarda geride tutabilir. Optimal olmayan yönlendirmenin en kötü durumu olan trombonlamaya benzer şekilde — zig-zag yolu veya genellikle zayıf yönlendirme, gecikme, titreşim ve atlama sayılarını ekler ve aynı şekilde ağ performansını engeller. Daha yaygın ve kapsamlı kapsama alanıyla IDN, kullanıcıların çağdaş dijital dünyanın talep ettiği en aza indirilmiş gecikme yollarından yararlanmasına da olanak tanır. Ek olarak, yerel trafiği yerel tutarak ve gereksiz uzun mesafeli yolculuklardan kaçınarak, IDN internet’teki birçok kanalı tıkanmadan tutmada önemli bir rol oynar ve tüm ağlar için daha iyi ağ performansı ve daha az gecikme sağlar [8].

Güven

Birçok ülkenin saldırıya maruz kaldığı bu dönemlerde, IDN ile DDos gibi siber saldırıların önüne geçilebileceği ifade edilmektedir. DDos saldırısı bir bant genişliğine, bant genişliğinin kaldırabileceğinden daha fazla istek sağlanması ile meydana gelir. Bu saldırılar, trafikte gereksiz yoğunluk oluşturarak gerçek kullanıcıların hızlı bir şekilde servis sağlayıcılarına ulaşmasını engellemektedir. IDN ile, internet servis sağlayıcılarına ulaşılması zorunluluğu bulunmayacağı için, internet servis sağlayıcılarında trafik meydana gelmeyecek ve saldırıların olması durumunda kullanıcılar bu saldırıları hissetmeyeceklerdir [9].

Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK), ‘’Türkiye’nin verisi Türkiye’de kalmalı’’ vizyonu bağlamında “İnternet Değişim Noktası (İDN)” kurulması ve veri merkezi sektörünün geliştirilmesi için düzenleyici çerçeve oluşturma hedeflerine Ulusal Genişbant Stratejisi ve Eylem Planı’nda değinmiştir [10]. Her koşulda yurtdışı merkezli hizmet sağlayıcılarına bağlı olsak da, bu servislere erişmek için uğranan her durak, stratejik bir risk barındırabilir. Dolayısıyla, trafiğin doğrudan ülkemizdeki bir IDN üzerinden sağlanması oldukça önemlidir. Ek olarak, bölgenin diğer servis sağlayıcılarının optimum hizmet sunmak için Türkiye’ye gelmesiyle trafiğini bize emanet etmesi maddi bir kazanımın yanında politik bir kazanımın da elde etmemiz anlamına gelmektedir.

Maliyetlerin Azalması

Gelişmekte olan birçok ülkede sınırlı miktarda yerel çevrimiçi içerik ve hizmet nedeniyle, kullanıcılar tarafından oluşturulan internet trafiğinin çoğu uluslararasıdır ve yabancı internet sağlayıcılarına ödenen büyük sermaye çıkışlarına neden olur. Bir tahmine göre, IDN olmayan birçok ülke, yerel trafiği taşımak için yabancı operatörlere birkaç haftada bir IDN kurma maliyetinden çok daha fazlasını ödemektedir [1]. IDN’larının varlığı, yerel içerik geliştirmeyi teşvik etmeye yardımcı olur ve hizmetlerin yerel olarak barındırılması için bir teşvik oluşturur. Bunun nedeni, hem daha düşük maliyet hem de çevrimiçi hizmetlere daha hızlı ve daha uygun maliyetli bir şekilde erişebilen yerel kullanıcı havuzudur. Bu durumda, IDN’nın sağlayacağı en büyük fayda, trafiğin bit başına ortalama teslimat maliyetini potansiyel olarak düşürmek olduğunu söyleyebiliriz [11].

İNTERNET DEĞİŞİM NOKTASI NASIL ÇALIŞIR?

İnternet, ortak bir İnternet protokolü (TCP/IP) kullanarak trafiği birbirlerinin müşterileriyle paylaşmayı kabul eden büyük bir bağımsız ağlar grubudur. İnternete bağımsız olarak bağlanan iki ağ birbirine yakınsa (aynı şehir veya ülkede ise), yerel trafiği doğrudan iki ağ arasında göndermek için ayrı bir bağlantı kullanmak daha hızlı ve daha ucuz internet erişimi sunar. Trafik alışverişi yapması gereken ikiden fazla yerel ağ olduğunda, her ağın bağlanabileceği bir IDN oluşturmak daha verimli hale gelir.

**Şekil 2.** Trafiği yönlendirmek için kullanılan bir değişim noktası örneği [1].

Şekil 2, üç ISP’nin tüm yerel trafiğini yönlendirmek için yerel bir IDN’nın nasıl paylaşabileceğini gösterir. Dolayısıyla bir IDN, herhangi bir yerel ağdan gelen yerel trafiğin tek bir bağlantı üzerinden geçmesini mümkün kılan bir yıldız ağının merkezi olarak görülebilir.

Ticari olarak internet, küresel, bölgesel, ulusal ve yerel sağlayıcıların bir hiyerarşisinden oluşur. Bunlar ya kendi ağlarından geçtikleri trafik için diğer operatörlere transit hizmetleri satarlar ya da benzer piyasa pozisyonuna sahip iki ağ kabaca eşit miktarda trafik değiş tokuş ettiğinde, eşleme adı verilen uzlaşmasız bir düzenlemeye girerler. Eşleme (peering) ve geçiş (transit), doğrudan iki ağ arasında veya bağımsız bir değişim noktası aracılığıyla gerçekleşir. Bir ağ, eşleme düzenlemesini sonlandırmaya karar verdiğinde, deepering (derinleştirme) adı verilen bir süreçten geçer [3]. IDN için çeşitli kurumsal modeller benimsenmiştir:

1. İSS’lerin kar amacı gütmeyen sektör dernekleri

2. Operatörden bağımsız ticari ve kar amaçlı şirketler

3. Üniversite ve devlet kurumları

4. Gayri resmi ağlar dernekleri

Bu modellerden en yaygın olanı, IDN’larının kar amacı gütmeyen bir ISS endüstri birliği tarafından işletildiği modeldir. İşletme maliyetleri, bir defaya mahsus katılım ücreti artı aylık, üç aylık veya yıllık işletme ücreti ödeyecek üyeler arasında paylaşılır. Ücret normalde IDN bağlantılarının hızına (bant genişliğine) veya daha az yaygın olarak borsadan geçen trafik hacmine göre belirlenir. Amerika Birleşik Devletleri’nde ticari IDN daha yaygındır ve CIX, Any2 ve Equinex gibi uzman şirketler tarafından işletilmektedir. Sağlayıcıdan neredeyse tamamen bağımsızdırlar ve son kullanıcılara hizmet sağlamada ISS’lerle rekabet etmezler [1]. Bu modelin bir başka örneği, Deutscher Commercial Internet Exchange (DE-CIX)’dir. Bu IDN, Frankfurt, Hamburg, Münih, New York, Dallas, Dubai, Palermo, Marsilya ve İstanbul’da taşıyıcıdan bağımsız ve veri merkezinden bağımsız IDN hizmetleri sunmaktadır [10]. LINX tarafından benimsenen yaklaşımın aksine, DE-CIX, IDN’ları arasındaki geçiş ve ağ maliyetlerini azaltmak için GlobePEER hizmeti olarak adlandırdıkları hizmete sahiptir. Bunu, ISP’leri Katman 2 anahtarlama platformlarında bir araya getirerek başarırlar [4]. DE-CIX İstanbul, 2017 yılında Türkiye’deki Zenium İstanbul One veri merkezinde yeni bir PoP faaliyete geçirdi ve 10 GE bağlantı noktasının üç katına çıkması ve bağlantılı kapasitenin neredeyse dört katına çıkmasıyla güçlü bir büyüme yaşadı. 2017 Yıllık Rapor’una göre, trafiğin yılın başlarında yaklaşık 6 Gbps’den Aralık 2017'de yaklaşık 45 Gbps’ye yükseldiği gözlemlenmiştir [5]. Türkiye genelinde ise 4 IDN bulunmaktadır. Bunların üç tanesi DE-CIX tarafından bir tanesi Turk-IX tarafından İstanbul'da kurulmuştur [14].

**Şekil 3.** DE-CIX İstanbul Bağlantılı Kapasite Artışı (Gbit) [5].

İNTERNET DEĞİŞİM NOKTASI KURULUM ZORLUKLAR NELERDİR?

İnternet Topluluğu, Hindistan (Kolkata), Nepal, Pakistan, Papua Yeni Gine, Filipinler ve Tayland (Bangkok)’da IDN kurulmasını desteklemiştir [6]. Dünya genelindeki çoğu IDN, ekipman bağışları, raf alanı, işçilik ve diğer yardımlarla başlamıştır. Fakat, IDN’larının kurulmasının önündeki engeller büyük ölçüde finansal değildir. İnternet’in büyümesini etkileyen büyük ölçekli sorunları ele almak amacıyla işletmeler ve hükümetler tarafından finanse edilen küresel bir STK olan Packet Clearing House’ın İcra Direktörü Bill Woodcock, “Bant genişliği üreten fabrikalar” olarak tanımladığı IDN kurulma girişimlerinde karşılaşılan ana sorunun, yeni pazara girenlerin rekabetinden korkan, oluşumlarını engellemeye çalışan baskın hizmet sağlayıcılar olduğunu belirtmiştir [7].

Yerel bir IDN kurulması, işbirliği ve yerel trafik alışverişinin tüm avantajlarının farkında olmayabilecek rakip ticari sağlayıcılar tarafından genellikle bir tehdit olarak görülür. Rakipler için güven eksikliği, işi daha ucuz hale getirme korkusu ve ara bağlantının müşterileri çalma endişelerine sebebiyet verebilir. İlgili tüm taraflar IDN’nı tam olarak desteklemeden önce, bu konuların tartışılması ve IDN’larının rolü konusunda farkındalığın artırılmasıyla desteklenmesi gerekebilir. Hükümetler, pazar hâkimiyetine sahip olan sağlayıcıların IDN gelişimini engelleme girişimleri de dahil olmak üzere rekabete aykırı davranışlarını kısıtlayarak olumlu bir rol oynayabilir [1].

Tüm internet değişim noktalarının etkin bir haritasına erişmek için TeleGeography [12], Packet Clearing House [13]’a göz atabilirsiniz.

KAYNAKÇA

[1] The Internet Society (ISOC), “Promoting the Use of Internet Exchange Points”, 5 December 2012.

[2] Erişim: 20 Mart 2021, http://feritcelik.com/internet-degisim-noktasi-nedir-de-cix-ile-turkiyede-ixp/.

[3] Erişim: 20 Mart 2021, https://www.networkworld.com/article/3269215/internet-exchange-points-team-up-to-bring-better-manrs-to-the-internet.html

[4] D. Ó Briain, D. Denieffe, Y. Kavanagh and D. Okello, “A Proposed Architecture for Distributed Internet eXchange Points in Developing Countries,” 2018 IST-Africa Week Conference (IST-Africa), Gaborone, Botswana, 2018, pp. Page 1 of 10-Page 10 of 10.

[5] DE-CIX Annual Report 2017: Global growth influences positive company results, 14 September 2018.

[6] ESCAP-ISOC Report on Bringing Affordable and Reliable Internet to All: What do Internet Exchanges Points have to do with this? (Webinar), 1 July 2020.

[7] Muller, Lilly Pijnenburg. Cyber Security Capacity Building in Developing Countries. Norwegian Institute of International Affairs (NUPI), 2015.

[8] Erişim: 20 Mart 2021, https://www.ptc.org/2020/03/the-role-of-internet-exchanges-in-a-world-of-network-opportunities

[9] Erişim: 20 Mart 2021, https://www.natro.com/blog/idn-nedir-turkiyede-idn-kullaniliyormu/

[10] Erişim: 20 Mart 2021, https://www.aa.com.tr/tr/bilim-teknoloji/btkden-siber-saldirilara-karsi-yerli-idn-onlemi/1395840

[11] C. Barth and M. Aelmans, “Day One: Deploying Junos-Route Servers”, v1, Sept. 2019.