Bankacılıkta Kredi Riski/Ters Seçim ve Ahlaki Tehlike Sorunu
Bankacılık yönetiminin temelleri ve bankacılık riskleri-2
Asimetrik Bilgi Sorunu
Kredi alarak borçlanan bir kişi, aldığı kredi ile gerçekleştireceği yatırımın getirisi ve riskleri ile ilgili olarak kredi verenden daha fazla bilgiye sahiptir.
Kredi veren tarafın bu konudaki bilgi açığı veya eksik bilgiye sahip olması, finansal sistemde iki tür sorunun doğmasına neden olur. Bu problemlerin birisi, gerçekleştirilen finansal işlemin öncesi, diğeri ise finansal işlemin gerçekleştirilmesinden sonrası ile ilgilidir.
Bir finansal işlemin gerçeklemesinden önce eksik bilgilenme nedeniyle ortaya çıkan maliyete ters seçim adı verilmektedir. Finansal piyasalarda yüksek kredi riskine sahip olan potansiyel borçluların, genellikle güçlü bir kredi talebine sahip oldukları ve tercih edilme olasılıklarının yüksek olduğu söylenilebilir.
Kredi piyasalarından borç almaya en hevesli olanlar, potansiyel kötü müşteri profiline en uygun olanlardır. Çünkü bu müşteriler piyasada en aktif şekilde borç arayanlardır.
Ters seçim nedeniyle yüksek kredi riskine sahip olanlara kredi verilmesi olasılığı fazla olduğu için, kredi verenler hiçbir şekilde kredi vermemeye karar verebilir ve bu durumda düşük kredi riskine sahip olduğu halde piyasadaki iyi yatırım fırsatını kaçıran firmalar bulunabilir. Böyle bir durumda, düşük kredi riskine sahip, iyi bir yatırım fırsatı yakalamış ve kredisini ödemede sorun yaşamayacak müşterilerin, gerekli fonu bulamaması nedeniyle bu iyi yatırımların uygulanamaması söz konusu olabilir. Bu sorun, kredi verenlerin kötü kredi müşterisi endişesi nedeniyle hiç borç vermeme kararı almaları sonucu kredi piyasasının daralmasına da neden olur.
Kredi piyasaları açısından bakıldığında ahlaki tehlike, işlem gerçekleştikten sonra, yani kredi verildikten sonra ortaya çıkan bir durumdur. Kredi alanın krediyi ödemeyi tehlikeye atacak faaliyetlerde bulunması kredi vereni risk altına sokma ktadır. Kredi alan, aldığı kredi ile riskli işlere giriştiğinde kredinin geri ödenme riski artar. Bu durum ahlaki tehlikeyi doğurur ve kredi riski gerçekleşmiş olur.
Ters seçim, riskten kaçan kredi verenlerin kredi vermemelerine; ahlaki tehlike ise kredinin geri dönmemesine yol açmaktadır. Ahlaki tehlike durumunun ortaya çıkması kredi verenlerin piyasayı daraltmalarına sebep olmaktadır. (Çünkü ahlaki tehlike nedeniyle kredi vermekten kaçınacaklardır.) Bir anlamda ters seçim, ahlaki tehlikenin bir sonucudur.
Şimdi size ilginç bir bakış açısı daha sunacağım. Bu aşamaya kadar bankaların işlevlerini, çalışma prensiplerini, risk değerlendirme ve yönetme süreçlerini ve kredi risk sürecindeki asimetrik bilgi sorununun risk yönetimine ve piyasaya etkilerinden bahsettik.
Şimdi ise çok farklı bir konudan bahsedeceğiz.
Bildiğimiz anlamda fiziki bankalar bu şekilde çalışıyor ve risklerini yönetiyorlar.
Peki dijital bankalar, dijital ama merkeziyetsiz bankalar, yani daha doğrusu sizin bildiğiniz şekliyle nasıl bir yatırım aracı olduğu daha tam anlamıyla hukuki temellere oturtulamamış borsalar nasıl işliyor biliyor musunuz?
Kripto borsası aslında bize para vermiyor bizden para topluyor öyle değil mi? Bu paranın karşılığında ise yüksek meblağlarda paralar kazanmak mümkün. Bu borsayı bir banka gibi düşünürsek varlığını devam ettirmesi için sürekli olarak kendisini beslemesi gerekliliği ortaya çıkar.
Nitekim kripto borsası sürekli yeni yatırımcıları çekmek için yeni yöntemler buluyor. Elbette tek bir para biriminden yada merkezi bir banka yapısından bahsedemiyoruz. Birbirinden bağımsız borsalar kendi anlaşmalarını yaparak bize yatırım ortamı sunuyorlar.
Peki kripto borsasını bir bütün olarak düşünürsek, Bitcoini ise merkez bankası olarak kabul etsek; merkez bankası rezervlerini nasıl karşılıyor?
Bir sonraki yazıda:
4-Göz açıcı bir gerçek: Kripto Borsası için Her Biriniz Bir Bankasınız
–Merkeziyetsiz finans araçlarında kişisel risklerimizi yönetirken bankacılık sektöründen alabileceğimiz öğütler
